ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ ΓΟΡΤΥΝΟΣ ΚΑΙ ΜΕΓΑΛΟΠΟΛΕΩΣ ΙΕΡΕΜΙΑΣ: Ο ΑΓΙΟΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΕΝΑΝΤΙΟΣ ΣΤΟΝ ΚΑΙΣΑΡΟΠΑΠΙΣΜΟ

IEΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΣ ΓΟΡΤΥΝΟΣ ΚΑΙ ΜΕΓΑΛΟΠΟΛΕΩΣ

Ο ΑΓΙΟΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΕΝΑΝΤΙΟΣ ΣΤΟΝ ΚΑΙΣΑΡΟΠΑΠΙΣΜΟ

1. Στό σημερινό μου κήρυγμα, ἀδελφοί χριστιανοί, θά σᾶς πῶ λίγα λόγια γιά τόν ἅγιο πού θά ἑορτάζουμε αὐτή τήν ἑβδομάδα, στίς 18 τοῦ μηνός, τόν ἅγιο Ἀθανάσιο Πατριάρχη Ἀλεξανδρείας. Εἶναι πολύ μεγάλος ἅγιος, ἀδελφοί. Ἐξωτερικά, κατά τά σωματικά του χαρακτηριστικά, δέν ἐντυπωσίαζε τόν θεατή του. Ἦταν κοντός στό ἀνάστημα, γι᾽ αὐτό καί οἱ ἐχθροί του τόν ἀποκαλοῦσαν ἐμπαικτικά «ἀνθρωπίσκο». Ἡ Ἐκκλησία ὅμως τόν εἶπε «Μέγα» καί «Ἄτλαντα», γιατί στούς δυνατούς του «ὤμους» μέ τήν ἰσχυρή του θεολογία κράτησε τήν ὀρθόδοξη πίστη! Αὐτός σήκωσε τό θεολογικό βάρος ἐναντίον τοῦ βλασφήμου Ἀρείου καί ὁ ἀγώνας του αὐτός δικαιώθηκε στήν Νίκαια τῆς Βιθυνίας τό 325 μέ τήν Α´ Οἰκουμενική Σύνοδο. Ὁ Ἄρειος ἠρνεῖτο τήν θεότητα τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ καί αὐτή του ἡ βλασφημία πρόσ­βαλε ὅλη τήν πίστη μας, ἡ ὁποία βασίζεται στήν ἀλήθεια καί τό δόγμα ὅτι ὁ Ἰησοῦς Χριστός εἶναι Θεός. Στήν πολεμική, λοιπόν, ἐναντίον τοῦ Ἀρείου γιά τήν ἀνατροπή τῆς αἵρεσής του πρωτοστάτησε ὁ Μέγας Ἀθανάσιος. Μέ τήν σωστή θεολογία του διατυπώθηκε τό δόγμα ὅτι ὁ Ἰησοῦς Χριστός, ὁ Υἱός τοῦ Θεοῦ, εἶναι «Θεός ἀληθινός», γιατί γεννήθηκε «ἐκ τῆς οὐσίας τοῦ Πατρός» καί εἶναι «ὁμοούσιος» μέ Αὐτόν. 

Οἱ πατέρες τῆς Α´ Οἰκουμενικῆς Συνόδου τό εἶπαν καθαρά ὅτι οἱ ἐκφράσεις τό «ἐκ τῆς οὐσίας» καί τό «ὁμοούσιον», που διετύπωσαν γιά τόν Υἱό τοῦ Θεοῦ, τόν Ἰησοῦ Χριστό, μέ τίς θεολογικές συζητήσεις τοῦ Μ. Ἀθανασίου, εἶναι «ἀναιρετικά τῆς ἀσεβείας λογαρίων». Ἀναιροῦν, δηλαδή, τά «λογάρια», τά φληναφήματα τοῦ Ἀρείου, ὁ ὁποῖος ἔλεγε τόν Υἱό τοῦ Θεοῦ «κτίσμα» καί «ποίημα» καί ὄχι προαιώνιο («οὐκ ἦν πρίν γεννηθῇ»). Οἱ Ἀρειανοί ὅμως ἦταν πολλοί καί διέθεταν ἰσχυρά μέσα, γι᾽ αὐτό καί πετύχαιναν νά ἔχουν τόν αὐτοκράτορα μέ τό μέρος τους καί τόν ἔκαναν νά διώκει τόν ἅγιο Ἀθανάσιο. Ἀπό τά 46 χρόνια ἀρχιερωσύνης του ὁ ἅγιος Ἀθανάσιος τά 16 του τά πέρασε στήν ἐξορία. Ὑπέφερε πολλές ταλαιπωρίες ὁ ἅγιος, ἀδελφοί, πολλές κακουχίες γιά τήν πίστη, πολλές συκοφαντίες. Ἀλλά, παρά τίς διώξεις του καί τά κυνηγητά του ἀπό τούς ἄρχοντες καί τούς μεγάλους, αὐτός στάθηκε σταθερός καί ἀκλόνητος στήν ὑπεράσπιση τῆς ἀλήθειας καί δέν τήν ἀλλοίωσε καθόλου γιά νά πετύχει τήν δική του ἄνεση καί καλοπέραση. Ὅλη του ἡ ζωή, ἡ ἁγία του ζωή, ἦταν ἕνα μαρτύριο. Ὅπως τό λέγει ὁ μέγας ἱστορικός Παπαρηγόπουλος, πού κατάγεται ἀπό ἐμᾶς, ἀπό τήν Βυτίνα, ὀ ἅγιος Ἀθανάσιος ὑπῆρξε «ὁ ἁγιώτερος τῶν ἡρώων καί ὁ ἡρωικότερος τῶν ἁγίων»!

2. Δέν ἔχω τόν χρόνο, ἀγαπητοί μου, σέ ἕνα λειτουργικό κήρυγμα νά ἀναφερθῶ σέ ὅλο τόν βίο καί τήν θεολογία τοῦ ἁγίου Ἀθανασίου. Γι᾽ αὐτό θά σᾶς πῶ λίγα λόγια γιά τήν θεολογική καί ἐκκλησιολογική θέση τοῦ ἁγίου Ἀθανασίου σέ ἕνα μόνο θέμα. Ἀκοῦστε: Ὁ ἅγιος Ἀθανάσιος ἔζησε τότε πού ἡ Ἐκκλησία ἀπέκτησε «καλές σχέσεις» μέ τήν πολιτεία, ἄς τό ποῦμε ἔτσι. Ἦταν, δηλαδή, ἡ ἐποχή πού ἡ Ἐκκλησία βγῆκε ἀπό τίς κατακόμβες καί δέχθηκε τήν «προστασία» τῆς πολιτείας. Αὐτή ὅμως ἡ «προστασία» ἄς ἔλειπε καλύτερα, γιατί δημιούργησε τεράστια προβλήματα στήν Ἐκκλησία. Καί τό πρωταρχικό πρόβλημα ἦταν ἡ ἀνάμειξη τοῦ χριστιανοῦ αὐτοκράτορα στά πράγματα τῆς Ἐκκλησίας. Στήν περίπτωσή μας ἐδῶ τοῦ ἁγίου Ἀθανασίου οἱ ἀρειανόφρονες ἐπίσκοποι ἐπενέβαιναν στόν αὐτοκράτορα γιά νά συγκαλέσει συνόδους, μέ τίς ὁποῖες ἤθελαν νά ἀνατραποῦν οἱ ἀποφάσεις τῆς Συνόδου τῆς Νικαίας καί νά καταδικασθεῖ ὁ Μέγας Ἀθανάσιος. Καί πραγματικά ἔτσι γινόταν. Ὁ αὐτοκράτορας ἄρχισε νά ἐπεμβαίνει στά πράγματα τῆς Ἐκκλησίας καί νά αὐταρχεῖ στόν ἱερό χῶρο. Αὐτό λέγεται «καισαροπαπισμός», πού τόν ὑπεστήριξε δυνατά ὁ Εὐσέβιος Καισαρείας, ἕνας Ἐπίσκοπος πού ὑπεστήρζε τόν Ἄρειο καί ἦταν ἐνάντιος πρός τόν ἅγιο Ἀθανάσιο. Αὐτός, μαζί μέ ἄλλους, ἔδινε μικρή σημασία στίς θεολογικές διαφορές καί ἔλεγε ὅτι τό πᾶν εἶναι ἡ ἑνότητα ὅλων στήν Ἐκκλησία μέσα στήν ἑνότητα τοῦ κράτους. ῾Η θέση αὐτή ἐπηρέασε καί τόν Μ. Κωνσταντῖνο, πού χάριν τῆς κρατικῆς ἑνότητας ἤθελε τήν εἰρήνη καί ὄχι τίς διενέξεις καί τούς χωρισμούς, λόγῳ τῶν δογματικῶν διαφορῶν. Γι᾽ αὐτό καί ὁ Μ. Κωνσταντῖνος ζήτησε ἀπό τόν Μ. Ἀθανάσιο νά δεχθεῖ τόν Ἄρειο στήν Ἐκκλησία. Ὁ ἅγιος Ἀθανάσιος ὅμως ἀπέκρουσε τήν πρόταση αὐτή τοῦ αὐτοκράτορα.

Ἀλλά μετά τόν Μ. Κωνσταντῖνο οἱ αὐτοκράτορες ἀπέκτησαν μεγάλη ἀναίδεια καί δέν ἀρκοῦνταν σέ μία πρόταση, ὅπως ὁ ἅγιος Κωνσταντῖνος, ἀλλά ἐπενέβαιναν δυναμικά στά πράγματα τῆς Ἐκκλησίας. Συγκαλοῦσαν συνόδους θέλοντες νά ἀνατρέψουν καί τήν Σύνοδο τῆς Νικαίας καί νά καθαιρέσουν ὀρθοδόξους καί ἁγίους Ἐπισκόπους, ὅπως τόν ἅγιο Ἀθανάσιο. Γιά πίστωση αὐτοῦ πού σᾶς λέγω σᾶς ἀναφέρω, χριστιανοί μου, τόν ὑπερφίαλο λόγο τοῦ βασιλέα Κωνσταντίου, διαδόχου τοῦ Μ. Κωνσταντίνου, ὁ ὁποῖος ἔλεγε ὅτι αὐτό πού θέλει αὐτός, αὐτό θά εἶναι ἐκκλησιαστικός νόμος: «Ὅπερ ἐγώ βούλομαι τοῦτο κανών ἐκκλησιαστικός νομιζέσθω»!...

3. Ὁ ἅγιος Ἀθανάσιος, ἀγαπητοί μου, πολέμησε τόν καισαροπαπισμό, τήν ἐπέμβαση, δηλαδή, τῶν βασιλέων στήν Ἐκκλησία. Κατά τόν ἅγιο Ἀθανάσιο ὁ βασιλεύς δέν ἔχει καμία θέση στήν «κρίση», δηλαδή, στήν ἀπόφαση τῶν Ἐπισκόπων. Τό γεγονός ὅτι ὁ αὐτοκράτορας εἶχε τήν βασιλεία ἀπό τόν Θεό, δέν τοῦ ἐξασφάλιζε καί τό δικαίωμα νά ἀποφασίζει καί γιά τά ἐκκλησιαστικά καί θεολογικά θέματα. Αὐτό τό ἔλεγε, ὅπως εἴπαμε, ὁ Εὐσέβιος Καισαρείας, πού θεμελίωσε τόν καισαροπαπισμό. Ἡ ἀπόφαση τῶν Ἐπισκόπων δέν ἀποκτᾶ τό «κῦρος» της ἀπό τόν βασιλέα. Ἀντίθετα, οἱ Ἐπίσκοποι κρίνουν τόν βασιλέα ἄν πιστεύει ὀρθόδοξα ἤ ὄχι.

Ἡ θέση αὐτή τοῦ Μ. Ἀθανασίου κατά τοῦ καισαροπαπισμοῦ ἦταν θεολογία ἑνός παλαιοῦ Ἐπισκόπου πατρός τῆς ἐποχῆς ἐκείνης, τοῦ γηραιοῦ καί πανσέβαστου, τοῦ Κορδούης Ὁσίου. Καί αὐτός ἀπέτρεπε τόν βασιλέα Κωνστάντιο ἀπό τό νά ἀναμιγνύεται στά ἐκκλησιαστικά, γιατί σ᾽ αὐτόν ὁ Θεός τοῦ ἐμπιστεύθηκε μόνο τήν κοσμική ἐξουσία. Τοῦ ἔλεγε: «Μή τίθει σεαυτόν εἰς τά ἐκκλησιαστικά, μηδέ σύ περί τούτων ἡμῖν παρακελεύου, ἀλλά μᾶλλον παρ᾽ ἡμῶν σύ μάνθανε ταῦτα. Σοί βασιλείαν ὁ Θεός ἐνεχείρισεν, ἡμῖν τά τῆς Ἐκκλησίας ἐπίστευσε»!

Ἄς ἀκολουθοῦμε, ἀδελφοί μου χριστιανοί, ὅλοι μας, καί ᾽μεῖς οἱ Ἐπίσκοποι, ἀλλά καί σεῖς οἱ λαϊκοί, τήν γραμμή τῶν ἁγίων Πατέρων μας. Θά δίνουμε ὅλοι μας τήν πρέπουσα τιμή στήν κρατική ἐξουσία, γιατί αὐτή εἶναι ἐντολή τοῦ ἀποστόλου Πέτρου, ὁ ὁποῖος μᾶς λέγει, «τόν βασιλέα τιμᾶτε» (Α´ Πἐτρ. 2,17). Καί βασιλεύς τότε ἦταν ὁ Νέρωνας!... Θά ἀποδίδουμε, λοιπόν, τήν τιμή στόν κοσμικό ἄρχοντα, ὅποιος καί ἄν εἶναι αὐτός, ἀλλά δέν θά τοῦ ἐπιτρέπουμε ποτέ νά ἐπεμβαίνει στά πράγματα τῆς Ἐκκλησίας. Καί ἄν μάλιστα καταλάβουμε ἐκ μέρους του κάτι τέτοιο, θά τοῦ ἀντισταθοῦμε δυναμικά, γιατί ἔτσι μᾶς διδάσκουν οἱ ἅγιοι Πατέρες νά φερόμαστε. Ἀλλά καί σεῖς οἱ Χριστιανοί, ἀγαπητοί μου, μήν ἐνεργεῖτε καισαροπαπικά. Γιατί βάζετε τούς ὑπουργούς σας καί τούς βουλευτές σας νά τηλεφωνοῦν σέ μᾶς τούς Ἐπισκόπους γιά μεταθέσεις ἱερέων καί γιά ἄλλα καθαρῶς ἐκκλησιαστικά καί πνευματικά θέματα. Ἐπιθυμῶ, ὦ χριστιανοί, νά γνωρίζετε ὅτι σέ μᾶς τούς Ἐπισκόπους βαρύνει περισσότερο ἠ γνώμη καί ἡ ἐπιθυμία μιᾶς ἁπλῆς χριστιανῆς, πού ζυμώνει τό πρόσφορο καί ἀνάβει τό καντήλι στήν Παναγιά, καί ὄχι ἡ θέληση τῶν ὑπουργῶν καί τῶν ὑψηλῶν ἀρχόντων. Πολλοί ἀπ᾽ αὐτούς εἶναι καί ἀσεβεῖς. Ἔρχονται στήν ἐπαρχία μας καί, ἄς εἶναι ἡμέρα Παρασκευή καί Μ. Τεσσαρακοστή, αὐτοί καταλύουν προκλητικά τίς ἱερές νηστεῖες. Γιά νά μήν πῶ τώρα τό ἄλλο καί ὀργισθῶ, γιά τούς αἰσχρούς νόμους πού θεσπίζουν στήν πατρίδα μας, ἐνάντια πρός τό Ἅγιο Εὐαγγέλιο καί ἄλλα καί ἄλλα...

Ἄς ἀκολουθοῦμε, ἀδελφοί μου, τήν γραμμή τῶν ἁγίων μας Πατέρων γιά νά ἔχουμε τήν εὐχή τους καί τήν εὐλογία τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ, ΑΜΗΝ.

Μέ πολλές εὐχές,

† Ὁ Μητροπολίτης Γόρτυνος καί Μεγαλοπόλεως Ἰερεμίας

http://aktines.blogspot.gr