ΒΟΥΔΙΣΤΙΚΟΣ ΔΙΑΛΟΓΙΣΜΟΣ ΣΕ ΠΑΙΔΙΑ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ!

Συνεχίζοντας ἀκάθεκτα τὴν κατεδαφιστική του πολιτικὴ τὸ Ὑπουργεῖο Παιδείας ἐνέκρινε – σὲ συνεργασία μὲ τὸ Ὑπουργεῖο Ὑγείας – γιὰ τὸ σχολικὸ ἔτος 2018-19 πιλοτικὸ πρόγραμμα γιὰ παιδιὰ Γ΄, Δ΄ καὶ Ε΄ τάξεων Δημοτικοῦ, μὲ τὸ ὁποῖο τὰ ἐξοικειώνει μὲ πρακτικὲς βουδιστικοῦ διαλογισμοῦ.

Τὸ πρόγραμμα ἐντάσσεται σὲ ἕναν γενικό­τερο θεματικὸ ἄξονα μὲ τίτλο «Προαγωγὴ Ψυ­χικῆς Ὑγείας παιδιοῦ καὶ ἐφήβου» καὶ τὸ ἴδιο ὀνομάζεται: «Ἡ πυξίδα τοῦ ἑαυτοῦ μου» – Mindfulness. Τὸ Mindfulness εἶναι ἕνα εἶδος διαλογισμοῦ ποὺ σκοπὸ ἔχει – σύμφωνα μὲ τοὺς ὑποστηρικτές του – νὰ βοηθήσει τὸν ἄνθρωπο μὲ πολλαπλοὺς τρόπους ὥστε νὰ ἀνταποκρίνεται καλύτερα στὶς ἀνάγκες τῆς καθημερινότητας. Τὸ ὑλικό του εἶναι βασισμένο σὲ βουδιστικὰ κείμενα, τεχνικὲς καὶ διδασκαλίες. Ὅμως – καὶ ἐδῶ εἶναι τὸ φρικῶδες τοῦ πράγματος, καθότι τὰ Ὑπουργεῖα δὲν εἶναι δυνατὸν νὰ ἀγνοοῦν – πολλὲς δημοσιευ­μένες ἐπιστημονικὲς ἔρευνες ἔχουν ἀποδείξει ὅτι ἡ συγκεκριμένη αὐτὴ τεχνικὴ διαλογι­σμοῦ προκαλεῖ πολλὲς παρενέργειες σὲ ὅ­ποιον τὴν ἀκολουθεῖ, τόσο στὴν ψυχικὴ ὅσο καὶ στὴ σωματικὴ σφαίρα. Συγκεκριμένα ὡς πρὸς τὸν ψυχικὸ τομέα ἔχουν ἀναφερθεῖ τὰ ἑξῆς: ἀδυναμία συγκέντρωσης, ἀποσύνδεση ἀπὸ τὸ περιβάλλον, παράνοια, παραισθήσεις, ψευδαισθήσεις· ἐπιπλέον συναισθηματικὴ ἀστάθεια, κατάθλιψη, μανία, ψύχωση καὶ αὐτοκτονικὸς ἰδεασμός. Στὸ σωματικό: ἀϋπνία, ἐφιάλτες, μείωση τῆς ὄρεξης καὶ ἄρνηση πρόσληψης τροφῆς, αὐξημένος κίνδυνος ἐπιληπτικῶν κρίσεων. Δύο δημοσιεύσεις μὲ μαρτυρίες ἀσκουμένων στὸ Mindfulness ἀναφέρουν ἀρνητικὲς ἐκ μέρους τους ἐμπειρίες, ποὺ ἔβλαψαν τὴν καθημερινή τους ζωή, μὲ ἕνα ποσοστὸ ἐξ αὐτῶν νὰ ἀναφέρει βαριὲς ἀνεπιθύμητες ἐνέργειες, μέχρι καὶ αὐτοκτονία.

Γιὰ ὅλα τὰ παραπάνω ἡ Πανελλήνια Ἕνωση Γονέων (ΠΕΓ) ἤδη ἔχει προβεῖ σὲ ὀξὺ διά­βημα, μὲ τὸ ὁποῖο ζητεῖ νὰ ἀποσυρθεῖ ἀμέσως ἀπὸ τὸ Δημοτικὸ Σχολεῖο τὸ συγκεκριμένο αὐτὸ πρόγραμμα «καὶ ὅποια ἄλλη παρέμβαση σχετίζεται μὲ διαλογισμό, διαλογισμὸ Mindfulness ἢ ὁποιαδήποτε ἄλλη βουδιστικῆς προέλευσης τεχνική. Ἀρνούμαστε νὰ γίνουν τὰ παιδιά μας πειραματόζωα βουδιστικῶν τεχνικῶν, ἐπειδὴ αὐτὲς προωθοῦνται καὶ χρηματοδοτοῦνται. Δὲν δεχόμαστε νὰ γίνουν τὰ παιδιά μας χειραγωγήσιμα ὄντα μιᾶς τάχα “μοντέρνας κοινωνίας”. (…) Οἱ τεχνικὲς αὐτές, τεχνικὲς πλύσεως ἐγκεφάλου στὴν οὐσία, εἶναι τελείως ἔξω ἀπὸ τὴν ἑλληνικὴ παράδοση, φιλοσοφία, κουλτούρα καὶ θρησκεία. Τὸ σχολεῖο ἔχει πολλὰ νὰ διδάξει ἀπὸ τὴν πλούσια ἑλληνική μας παράδοση, ποὺ δὲν ἔχει τίποτα νὰ ζηλέψει ἀπὸ τὶς ἀνατολικῆς προέλευσης φιλοσοφίες καὶ θρησκεῖες. Δὲν ἔχει κανένα δικαίωμα τὸ σχολεῖο νὰ στρέψει τὰ παιδιά μας στὴ βουδιστικὴ φιλοσοφία καὶ θρησκεία ἐρήμην μας, καὶ μάλιστα ὅταν ὑπάρχουν τόσες διεθνεῖς ἀρνητικὲς ἀναφορές».

Ἔπειτα δηλαδὴ ἀπὸ τὴν ἀποδόμηση τοῦ μαθήματος τῶν Θρησκευτικῶν, τὴν ἀπαξίω­ση τῶν μαθημάτων ἀνθρωπιστικῆς κατευθύν­σεως, τὴν ἀφαίρεση ἀπὸ τὰ ἐξεταζόμενα μαθήματα τῶν μαθημάτων θετικῆς κατευθύνσεως, τώρα ἔχουμε τὴν εἰσαγωγὴ μαθημάτων βου­διστικῆς φιλοσοφίας, μὲ τέτοιες μάλιστα φρικτὲς συνέπειες, ποὺ ὀφείλονται σὲ καθαρὰ δαιμονικὴ ἐπήρεια. Λοιπόν, ἀκόμα καθόμαστε καὶ ἀνεχόμαστε;

Ορθόδοξο Περιοδικό “Ο ΣΩΤΗΡ”

http://aktines.blogspot.com

ΓΙΟΓΚΑ –ΒΕΛΟΝΙΣΜΟΣ – ΟΜΟΙΟΠΑΘΗΤΙΚΗ – REIKI Κ.ΛΠ. ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ

ΓΙΟΓΚΑ – ΒΕΛΟΝΙΣΜΟΣ – ΟΜΟΙΟΠΑΘΗΤΙΚΗ – REIKI Κ.Λ.Π. ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ

Ηλίας Αθ. Θεοχαράκης, Θεολόγος

-               Είναι φαίνεται ελάττωμα, «κουσούρι» της φυλής μας να ξιπάζεται μ’ ότι ξενόφερτο της σερβίρουν, χωρίς να εξετάζει τι μπορεί να κρύβεται από πίσω και τι κίνδυνοι μπορεί να ελλοχεύουν. Όπως δε έλεγε ο αείμνηστος Φώτης Κόντογλου πριν εξήντα (60) χρόνια περίπου :

«Η ξενομανία μας έγινε τώρα σωστή ξενοδουλειά, σήμερα περνά για αρετή, κι όποιος έχει τούτη την αρρώστεια πιο βαρειά παρμένη, λογαριάζεται για σπουδαίος άνθρωπος.

Η Ελλάδα έγινε ένα παζάρι που πουλιούνται όλα, σε όποιον θέλει να το αγοράσει.

Καταντήσαμε να μην έχουμε απάνω μας τίποτα ελληνικό, από το σώμα μας ίσαμε το πνεύμα μας.

Το μασκάρεμα άρχισε πρώτα από το πνεύμα, και ύστερα έφθασε και στο σώμα».

-               Σκεφθείτε τι θα έλεγε αν ζούσε σήμερα.

-               Έτσι λοιπόν σήμερα πολύ μεγάλο ποσοστό των Ελλήνων αποδέχονται αβασάνιστα και υιοθετούν εναλλακτικές θεραπευτικές μεθοδολογίες (Γιόγκα – Βελονισμό – Reiki – ομοιοπαθητική κινέζικη Ιατρική κ.α).

-               Οι θεραπευτικές μέθοδοι αυτές, κρύβουν κάτω από την δήθεν επιστήμη τους, ένα έντονο θρησκευτικό στοιχείο και πλάνη.

-               Η Ορθόδοξη Εκκλησία μας, αγαπά την επιστήμη και την πρόοδο και το έχει αποδείξει ιστορικά. Κανείς σοβαρός άνθρωπος δεν μπορεί να αμφισβητήσει την επιστήμη, όταν όμως είναι επιστήμη. Η Εκκλησία μας δεν αμφισβητεί έναν άνθρωπο άλλου θρησκεύματος, σέβεται την επιστήμη και την ελευθερία. Δεν μπορούμε σε κανέναν να αρνηθούμε να έχει άλλο θρήσκευμα, αυτό είναι ελευθερία, αρκεί απροκάλυπτα να δηλώνει αυτό που πιστεύει π.χ. είμαι Βουδιστής, χωρίς να πεί τον λόγο είναι ελευθερία του, και χωρίς όμως να παρουσιάζει άλλα πράγματα και να κρύβει πίσω απ’ αυτά την πίστη του. Θέλεις να είσαι Βουδιστής να είσαι, θέλεις να είσαι ινδουιστής να είσαι, μη κρύβεσαι όμως πίσω από κάποιες διαδικασίες με καθαρό θρησκευτικό νόημα. Μ’ αυτόν τον ύπουλο τρόπο έχουν εισέλθει στην πατρίδα μας, στην ζωή μας, οι προαναφερθείσες θεραπευτικές μεθοδολογίες. Ο Ιατρικός Σύλλογος Αθηνών τις ονομάζει Ανορθόδοξες θεραπευτικές Μεθόδους. Πίσω πλέον απ’ όλα αυτά κρύβεται ολοφάνερα το κίνημα της Νέας Εποχής γι’ αυτό κι’ ακούμε πολλούς πολιτικούς τα τελευταία χρόνια να ομιλούν για τη Νέα Τάξη Πραγμάτων.

-               Με το θέμα των εναλλακτικών θεραπειών ασχολήθηκε και η Θ΄ Συνδιάσκεψη Εντεταλμένων Ορθοδόξων Εκκλησιών και Ιερών Μητροπόλεων δια θέματα αιρέσεων και παραθρησκείας, που πραγματοποιήθηκε από 8 μέχρι 13 Οκτωβρίου 1997 στο Προκόπιον Ευβοίας (Ιερόν Προσκύνημα Αγίου Ιωάννη του Ρώσσου), η οποία στα Πορίσματά της έχει ειδικό κεφάλαιο με τίτλο «Ανορθόδοξες» Θεραπευτικές Μέθοδοι. Εκεί μεταξύ άλλων διαπιστώνονται τα εξής : «Οι ανορθόδοξες (κατά τον Ιατρικό Σύλλογο Αθηνών) θεραπευτικές μέθοδοι», γνωστότερες ευρύτερα ως εναλλακτικές θεραπείες, επαναφέρουν τον γιατρό – μάγο στη σύγχρονη κοινωνία. Τα τελευταία χρόνια οι αποκυριφιστικές και παραθρησκευτικές ομάδες, χρησιμοποιούν τις ανορθόδοξες θεραπευτικές μεθόδους και άλλες αποκρυφιστικές τεχνικές για να εξαπλώσουν τις δοξασίες τους μέσω αρθρογράφων – δημοσιογράφων σε εφημερίδες και περιοδικά, ραδιοφωνικούς και τηλεοπτικούς σταθμούς, προμηθευτές δι’ αλληλογραφίας, καταστήματα υγιεινής διατροφής, δια θεραπευτικών «θρησκευτικών» πρακτικών, βοτανολογίας, ομοιοπαθητικής, ψυχοθεραπευτικής κ.α. Οι πλείστες από τις μεθόδους και τεχνικές αυτές, θεμελιώνονται σε ασυμβίβαστη με την Ορθόδοξη Πίστη και ζωή κοσμοθεωριακή τοποθέτηση και εμπλέκουν μέσα στις διαδικασίες τους τον ανατολικό μυστικισμό, τη μαγεία – σαμανισμό και τις αντιχριστιανικές αντιλήψεις της «Νέας Εποχής».

-               Θα προσπαθήσουμε να κάνουμε εδώ μια πολύ σύντομη προσέγγιση των μεθόδων αυτών με σκοπό ΝΑ ΔΩΣΟΥΜΕ ΕΡΕΘΙΣΜΑΤΑ για περαιτέρω εξέταση, αντλώντας πολλά στοιχεία από την μεγάλη έρευνα του Δρ Θεολογίας και Οικονομικών Πατρός Κων/ντίνου Στρατηγόπουλου.

-               Στην Ασία επικρατεί ο Βουδισμός και ο Ταοϊσμός. Ο Βουδισμός (Ινδία) προσπαθεί να κάνει τον άνθρωπο να ξεχάσει αυτό που είναι. Έχει στόχο τη λεγόμενη Νιρβάνα. Να βρεθούν οι άνθρωποι σε κατάσταση κενού. Κάνει κανείς γιόγκα για να ξεχάσει αυτό που είναι. Αλλά το ζήτημα δεν είναι να νιώσει κανείς το αίσθημα του κενού αλλά αυτό της κάθαρσης της καρδιάς από τα πάθη, όπως γίνεται στην Ορθοδοξία. Πάντως όλες οι ασκήσεις τους υποκρύπτουν βουδιστικά στοιχεία. Ο σχηματισμός π.χ. των κύκλων με τα δάκτυλα σημαίνει την ανακύκλωση των πάντων και τη μετεμψύχωση, που αποτελεί το χαρακτηριστικό πιστεύω του Βουδισμού.

-               Ο Ταοϊσμός πιστεύει ότι δεν υπάρχει σωτηρία χωρίς να παλεύεις. Εννοείται η πάλη μεταξύ του καλού και του κακού. Η πάλη όμως για αυτούς είναι μια ενεργητική πράξη, που πίσω της κρύβεται η έννοια της σωτηρίας. Άρα οι διάφορες ασκήσεις τους είναι δρόμοι σωτηρίας δια της πάλης. Όλες αυτές οι εναλλακτικές θεραπείες δεν αναγνωρίζονται πουθενά στον κόσμο ως επιστήμες, και δεν υπάρχει σε καμία χώρα του κόσμου αναγνωρισμένη πανεπιστημιακή έδρα, γιατί δεν μιλάμε για θεραπεία αλλά για την είσοδο στον ασθενή μιας ενέργειας (το τσι), που έρχεται από ψηλά.

-               Η κινέζικη Ιατρική είναι μια καθαρά Ταοϊστική προσέγγιση στην υγεία. Ο Ταοϊστής γιατρός δεν μετρά τους σφυγμούς του ασθενή όταν πιάνει το χέρι του, αλλά μετρά την ενέργεια δηλαδή την ισορροπία μεταξύ του καλού και του κακού, που εισέρχεται στον ασθενή. Φυσικά η Κινεζική Ιατρική έχει ως βασικό θεραπευτικό μέσο τα βότανα και το βελονισμό. Με το βελονισμό προσπαθούν να κατεβάσουν την ενέργεια τσι, βάζοντας  τις βελόνες στα κύτταρα του πόνου και τα καταστρέφουν. Δεν πονάμε αλλά η αρρώστια παραμένει μέσα μας. Κι αυτό είναι σημαντικό. Η ασθένεια δρα εν αγνοία μας. Το ίδιο ισχύει και με τη λεγόμενη ισορροπία της κινέζικής διατροφής.

-               Το Reiki. Κι αυτή η μέθοδος βασίζεται στην εισαγωγή στον οργανισμό διαφόρων ενεργειών. Είναι ένας συνδυασμός διαλογισμού Βουδισμού και Χριστιανισμού. Μια δηλαδήαπόλυτη σύγχυση. Η τεχνική του Reiki είναι μια απόλυτη ανοησία. Δεν εμπεριέχει ίχνος επιστημονικής απόδειξης. Κι εδώ συναντούμε πλήθος θρησκευτικών στοιχείων. Εξαγνισμό του χώρου πριν τη λεγόμενη θεραπεία, διάφορα κεριά κ.λπ.

-               Τέλος η ρεφλεξολογία δεν αποτελεί μασάζ των ποδιών αλλά μεταφορά ενέργειας σύμφωνα με τις εναλλακτικές ασιατικές θεραπείες.

-               Στην Ευρώπη ανάλογη μέθοδος είναι η ομοιοπαθητική. Κι αυτή δεν αναγνωρίστηκε ποτέ ως επιστημονική ιατρική μέθοδος θεραπείας. Γιατί κι εδώ έχουμε ιατρική με επενέργεια υπερβατικών δυνάμεων. Ας είμαστε λοιπόν προσεχτικοί.

-               Εμείς έχουμε την Εκκλησία μας, δεν ξέρουμε άλλες ενέργειες εκτός από τις άκτιστες ενέργειες του Χριστού όπως μας λέει ο Άγιος Γρηγόριος Παλαμάς. Μέσα στην Εκκλησία με τα Άγια Μυστήρια ζούμε τον Αληθινό Θεό και ενεργείται η σωτηρία μας. Είναι ανάγκη να αφυπνισθούμε να ερευνήσουμε την Ορθοδοξία μας, τον μεγάλο θησαυρό μας, τον πραγματικό πλούτο μας να παραδειγματισθούμε από τους βίους των Αγίων μας που εφάρμοσαν το Ευαγγέλιο στην ζωή τους, τηρώντας έως θανάτου τις παραδόσεις των Αγίων Αποστόλων και Πατέρων. Αυτό μας λέει κι’ ο Απόστολος Παύλος :

-Άρα ουν αδελφοί στήκετε, και κρατείτε τας παραδόσεις ας εδιδάχθητε είτε διαλόγου, είτε δι’ επιστολής ημών (προς Θεσσαλονικείς Β΄ επιστολή κεφ.Β παρ.15).

- Ίσως στεναχωρέσουμε πολλούς, μ’ όλα αυτά, όμως ο Χριστός είπε : «ού δύνασαι δυσίν Κυρίοις δουλεύεις» Ματθ.κεφ.6 παρ.24 δηλαδή δεν μπορείς να υπηρετείς δύο κυρίους, πρέπει να επιλέξεις με ποιόν είσαι, δεν μπορείς να κάνεις διαλογισμό, γιόγκα, reiki και ταυτόχρονα προσευχή.

Κλείνοντας, καταθέτω την προσωπική μου εμπειρία, όταν το 1990 ως νέος αξιωματικός της ΕΛ.ΑΣ. είχα εγγραφεί σε σχολή Κουνγκ Φου στην Αθήνα. Κατά το πρώτο χρονικό διάστημα ο δάσκαλος εκεί μας δίδασκε τέχνες πάλης. Αργότερα, όμως, μια μέρα της εβδομάδος, ήθελε να αφιερώνεται σε αυτοσυγκέντρωση, σε στάση προσοχής και προσευχής με συνδιασμό αναπνοών, ενώ παράλληλα υπήρχε κινέζικη μουσική και «θυμιάματα». Όπως καταλαβαίνετε, αμέσως εγκατέλειψα την σχολή.

http://aktines.blogspot.gr

ΟΨΕΙΣ ΤΟΥ ΑΠΟΚΡΥΦΙΣΜΟΥ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΕΠΟΧΗΣ

Όψεις του αποκρυφισμού της νέας εποχής που κινούνται στο αντίθετο άκρο της Ορθόδοξης πνευματικότητας και ζωής.

Νέα Εποχή του αποκρυφισμού (*), που ονομάζεται και εποχή του Υδροχόου (από το αγαπημένο τους ζώδιο του Υδροχόου), εμφανίστηκε στις αρχές του 20ου αιώνα και έχει συγκεκριμένη ιδεολογία, λατρεία και ηθική, που κινούνται στο αντίθετο άκρο της Ορθόδοξης πνευματικότητας και ζωής. Η σε παγκόσμια έκταση κινούμενη στην εποχή μας ‘Νέα Αποκρυφιστική Εποχή’ καταστρέφει σαν ασθένεια τα υγιή κύτταρα λαών και πολιτισμών, ενώ μεθοδεύεται έντεχνα και ύπουλα για να μην ξεσηκώσει άμεσες αντιδράσεις. ‘Νέα Εποχή’ σημαίνει τα εξής: (α) περιλαμβάνει την συνεχόμενη δημιουργία φιλοσοφικών γνωστικών συστημάτων και θρησκευτικών κινημάτων, που προέρχονται από συνθέσεις παλαιότερων κυρίως αρχαιοελληνικών, ασιατικών και μεσαιωνικών μεταφυσικών αντιλήψεων και θρησκειών, (β) εστιάζει στην ατομική θρησκευτικότητα και αυτοσωτηρία, και (γ) αναπτύσσει τεχνικές «βελτίωσης του εαυτού» και «εναλλακτικών θεραπειών», που δύσκολα γίνονται δεκτά από την επίσημη και συμβατική ιατρική ή κατακρίνονται εξ’ ολοκλήρου.

Τα σημαντικότερα στοιχεία και η ταυτότητα της Νέας Εποχής περιλαμβάνουν τα κάτωθι ‘σημεία’:

1. Με έντονους ρυθμούς προωθείται ο ΠΝΕΥΜΑΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΣΑΤΑΝΟΛΑΤΡΕΙΑ, σαν ενασχόληση με τις μεταφυσικές υποτίθεται δυνάμεις μέσα μας, ή ως δήθεν επιστημονικές μέθοδοι επικοινωνίας με οντότητες των άστρων, οι οποίες πιστεύουν ότι μεταδίδουν σε εμάς πολύ σπουδαίες πολιτισμικές και τεχνικές γνώσεις και μαθαίνουν τον κόσμο να ενώνεται με τα θεία όντα (Θεοσοφία). Στο ίδιο πλαίσιο, αλλά σε διαφορετικό φυσικά περιβάλλον, αυξάνεται η προπαγάνδα των νέων χαρισματικών κινήσεων ανά τον κόσμο. Μιλούν για μια παγκόσμια έκχυση του «αγίου πνεύματος», που ενεργείται ήδη και που σαφώς υποδεικνύει πνευματιστικές επιδράσεις. Σε πανεπιστήμια, σχολικές μονάδες παγκοσμίως, οργανώσεις, αθλητικές σχολές, επιχειρήσεις (σε στυλ σεμιναρίων) διδάσκεται η εξωτερίκευση και χρήση τών, όπως λέγουν, σε ύπνωση ευρισκόμενων βιολογικών εσωτερικών δυνάμεων του ανθρώπου. Λόγου χάρη: Τηλεπάθεια (ψυχική επικοινωνία εξ αποστάσεως), τηλεκίνηση (ανύψωση ή μεταφορά αντικειμένων υποτίθεται με το νου), μαντεία (εύρεση χαμένων υλικών ή πληροφοριών παρελθόντος και μέλλοντος), υλοποίηση αντικειμένων κ.α. Ένας μεγάλος αριθμός από συναφείς Σχολές και Σωματεία ανάλογης θεωρίας και πρακτικής φιλοσοφίας της Άπω Ανατολής έχουν γεμίσει και την Ελλάδα.

2. Ο ΔΙΑΛΟΓΙΣΜΟΣ διδάσκεται ως επιστημονική μέθοδος χαλάρωσης, ηρεμίας και ανασύνταξης δυνάμεων, ενώ δεν μιλάει κανείς για την χριστιανική προσευχή που είναι υγιής τρόπος πίστης και ζωής. Τα σήριαλ μαγείας και αποκρυφισμού έχουν απλωθεί στην μικρή και τη μεγάλη οθόνη. Παρακολουθούσα π.χ. ένα πρωί κινούμενα σχέδια στην τηλεόραση μαζί με τα παιδιά μου, όταν το καρτούν άρχισε να διδάσκει ότι διαθέτουμε όλοι δεύτερο σώμα εκτός του φυσικού, το φάντασμά μας ή αιθερικό δίδυμο, το οποίο βγαίνοντας με ειδικό τρόπο από το σώμα μας ταξιδεύει και ενημερώνεται για τις παγκόσμιες εξελίξεις. Σαφώς κερδίζει έδαφος η μαγική δογματική περί ‘τρίτου ματιού’ στους ανύποπτους και από τη φύση τους περίεργους νέους μας. Άλλωστε τηλεοπτικά κανάλια έχουν φιλοξενήσει επανειλημμένα Ινδούς μοναχούς, φακίρηδες, γιόγκι, υπνωτιστές και μέντιουμ.

3. Σκέλος της παγκοσμιοποίησης είναι και η συγκρητιστική ένωση των θρησκειών (κοινώς μια ιδεολογική και μεταφυσική σούπα) για τη ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΜΙΑΣ ΘΡΗΣΚΕΙΑΣ ΓΕΝΙΚΑ ΑΠΟΔΕΚΤΗΣ ΑΠΟ ΟΛΟΥΣ, στο πλαίσιο της νέας Εποχής του Υδροχόου, όπου: Ο Χριστός θεωρείται ένας ακόμη «αβατάρα» (ενσάρκωση διαφόρων θεοτήτων και όχι ως μονογενής Υιός του Θεού), ο καθένας είναι από τη φύση του θεός επί της γης, και ευδοκιμούν οι διδασκαλίες της μετενσάρκωσης, γιόγκα, αστρολογίας, κ.λπ. Η πληθώρα των ανάλογων κινηματογραφικών και τηλεοπτικών έργων που προβάλλονται, ο υπερβολικός αριθμός βιβλίων που εκδίδονται με τέτοιο περιεχόμενο και τα πάσης φύσεως αντιχριστιανικά σωματεία νεοεποχικής φιλοσοφίας που δρουν στην Ελλάδα αποδεικνύουν την αλήθεια των λεγομένων, σε συνδυασμό με την αμέτρητη παρουσίαση αστρολογικών μηνυμάτων και μεντιουμικών διαφημίσεων από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης.

4. Η παλιά θρησκεία ΤΟΥ ΟΛΥΜΠΙΟΥ ΠΑΝΘΕΟΥ προσπαθεί να ανασυντάξει δυνάμεις και συγκρούεται με το Χριστιανισμό μέσα από πλήθος βιβλίων, διαλέξεων, περιοδικών και άρθρων και δια του διαδικτύου. Σύγχρονοι μάλιστα Ιουλιανοί αναμένουν την παγκόσμια πτώση του Χριστιανισμού. Στο πλαίσιο αυτό απαγγέλλονται ύμνοι στον Δία και τον Ερμή σαν να είναι υπαρκτοί θεοί, τελούνται ειδωλολατρικά μυστήρια (γάμοι, βαπτίσεις και άλλα), ενώ προτρέπονται μέσω Ραδιοσταθμών οι Έλληνες να γιορτάσουν το θερινό ηλιοστάσιο. Διαδίδονται μάλιστα οι φιλοσοφίες των Πυθαγορείων, των Ορφικών, των Ελευσινίων μυστηρίων, τα Καβείρια μυστήρια κ.α., ενώ η εκδοχή των θεών του Ολύμπου ως υλικοψυχικών οντοτήτων ή ως του κάτω κόσμου θεοτήτων (χθονίων) ταυτίζεται με τη διδασκαλία της Θεοσοφίας και του Εσωτερισμού, όπου θείες οντότητες άλλων πεδίων και υπερφυσικά όντα ανατολικών θρησκευτικών αντιλήψεων βρίσκονται στο κέντρο της γης ή σε απόκρυφες περιοχές, απ’ όπου μεταδίδουν παραφυσικά και τηλεπαθητικά πληροφορίες σε φιλοσόφους, συγγραφείς και ιδρυτές θρησκειών για το καλό της ανθρωπότητας. Δεν είναι τυχαίο ακόμη που γνωστά περιοδικά των ελληνολατρών επαινούν την ιδρύτρια της θεοσοφικής κίνησης Έλενα Πέτροβνα Μπλαβάτσκυ (Helena Petrovna Blavatsky), που επανέφερε στην επιφάνεια τις αρχαίες θρησκείες σε βάρος της μονοθεΐας, ενώ άλλοι από τον κύκλο τους θεωρούν τους θεούς απρόσωπες φυσικές – κοσμολογικές δυνάμεις, αφού συνδέονται ιδεολογικά με το νεοεποχικό συγγραφέα Φρίτγιορ Κάπρα και τις μεταμοντέρνες φυσικές θεωρίες του παγκόσμιου νέου παγανισμού.

5. ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗ -δηλαδή ισοπέδωση προς διάλυση πολιτισμών, γλωσσών, παραδόσεων, ιδιοπροσωπίας λαών, εθνών και φυλών- μέσα από την ψευδώς αναγκαία απαίτηση για ομοιομορφία και αρμονία μεταξύ των ανθρώπων και με τη δικαιολογία της αδελφοσύνης και συμφιλίωσης των πάντων. Στο πλαίσιο αυτό η Ορθοδοξία θεωρείται εμπόδιο στα σχέδια του πολιτικού και θρησκευτικού αποχρωματισμού. Εκατοντάδες μάλιστα καταστροφικές ομάδες, σέκτες(**), αιρέσεις και φιλοσοφίες αντιχριστιανικού περιεχομένου εργάζονται άοκνα στην χώρα μας. Συμβάλλει προς την κατεύθυνση αυτή και η προσπάθεια διάσπασης της ενότητας μεταξύ της Ιεραρχίας και του πιστού λαού, η θρησκευτική χαλάρωση του λαού και η κρίση αξιών που παρατηρείται διεθνώς.

6. ΝΕΑ ΕΠΟΧΗ σημαίνει επίσης λατρεία του χρήματος και του σώματος και προσανατολισμό στην υλιστική νοοτροπία, όχι απλώς στη χρήση των αγαθών για το καλό όλων. Άλλωστε ‘όπου είναι ο θησαυρός σου εκεί θα είναι και η καρδιά σου’, επισημαίνει ο ίδιος ο Κύριος. Δεν είναι τυχαίο που ενσωματώθηκαν και έντονα διαφημίζονται στην «υγιή» λειτουργία της κοινωνίας τα τυχερά παιχνίδια, τα καζίνο, το χρηματιστήριο και κάθε είδος καταναλωτικής αντιπνευματικής μανίας, που οδηγεί σε υποτέλεια. Η άκρατη σεξουαλικότητα θεωρείται απελευθέρωση και η χριστιανική ηθική απορρίπτεται από πολλούς ακόλουθους της Νέας Εποχής.

7. Νέα Εποχή σημαίνει ακόμα ΜΙΑ ΜΑΖΙΚΗ ΚΑΙ ΜΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ (δεν εννοούμε απαραιτήτως κομματική) σκέψη και συμπεριφορά, όπου οι λαοί γίνονται αποδέκτες ανέντιμων συμβιβασμών μεταξύ μεγάλων αιρετικών και «φωτισμένων» ηγετών. Άλλοι αποφασίζουν πριν από εμάς, για εμάς και χωρίς εμάς. Είναι η «Δημοκρατία του θεατή», μια προσπάθεια να μεταμορφωθούν οι άνθρωποι σε μονάδες απάθειας, που οδηγούν σε έλλειψη εγρήγορσης και κριτικής σκέψης, καθώς προωθείται η καταστροφή και η αναισθησία σε υπεύθυνα και ζωτικά θέματα, κοινωνικά, ψυχολογικά, οικονομικά. Ο «άνθρωπος της μάζας» είναι ο στόχος εκείνων που καταστρέφουν το πνεύμα. Και ο «άνθρωπος της μάζας» φτάνει στη δουλεία όταν ακολουθεί την αποτυχημένη τετραπλή συνταγή: Έλλειψη εκπαίδευσης, ναρκωτικά, χωρίς συναισθήματα ερωτική ζωή, βία.

8. Εκεί που οι άνθρωποι σαν ΠΕΙΡΑΜΑΤΟΖΩΑ και σαν αριθμοί καθοδηγούνται από τον άνεμο παγκοσμίων οικονομικών συμφερόντων, χωρίς ελευθερία και προσωπική χαρισματική ζωή, εκεί ο στόχος της Νέας Εποχής επιτυγχάνεται. Εδώ εντάσσονται και η άθεη χρήση της γενετικής και γενικά της βιολογίας, καθώς και η ανθρώπινη κλωνοποίηση και κάθε είδους στο μέλλον γονιμοποίηση χωρίς χριστιανικό περιεχόμενο και χωρίς αγάπη.

9. Ο αποκρυφισμός διαδίδεται έξυπνα και με επιστημονικοφανές προσωπείο μέσω των νέων εναλλακτικών θεραπειών, που έχουν διαδοθεί σε όλο τον κόσμο. Περιλαμβάνεται εδώ η αγιουρβέδα, ο διαλογισμός, ο βελονισμός, η ρεφλεξολογία, το ρέικι, η ομοιοπαθητική και πολλά άλλα. Όλα αυτά, καθώς και τα παρακλάδια τους, ΕΧΟΥΝ ΤΗΝ ΙΔΙΑ ΑΡΧΗ ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΗΣ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ, απλά εναλλάσσονται οι λέξεις, ενώ το αποκρυφιστικό περιεχόμενο παραμένει ίδιο. Πιστεύουν στην ολιστική απωανατολική φιλοσοφία, δηλαδή ότι ο άνθρωπος διαπνέεται από ενέργεια που ρέει παντού μέσα στον οργανισμό και αυτό σημαίνει υγεία. Κάθε διακοπή της ενέργειας, που δεν περνά από τα σωστά κέντρα και σημεία του σώματος, σημαίνει για τους οπαδούς τους την έννοια της αρρώστιας. Η ενέργεια όμως αυτή δεν είναι φυσική αλλά μεταφυσική. Πρόκειται για το ινδιάνικο ‘μάνα’, το κινέζικο ‘τσι’, το ιαπωνέζικο ‘κι’, τον αποκρυφιστικό ‘αιθέρα’, ή με όποιον άλλο τρόπο ονομάζεται, που δήθεν είναι ενέργειες, κοσμικό ρευστό και αόρατες συμπαντικές ουσίες, που μπαίνουν ή βρίσκονται μέσα στο σώμα και θεραπεύουν με τη σωστή ροή της ενέργειας όλα τα όργανα. Κάθε διαταραχή πρέπει να διορθωθεί και ο ‘ειδικός’ κάθε τέτοιας τέχνης αναλαμβάνει είτε να δώσει φάρμακα που να μεταδίδουν τέτοιες ενέργειες στον οργανισμό (ομοιοπαθητική), είτε να τρυπήσουν το σώμα με χιλιάδες βελονάκια για να ξεμπλοκάρουν τα κατάλληλα σημεία (βελονισμός), είτε να μαζέψουν την ενέργεια στα φαγητά και στα ρούχα τους (ρέικι), είτε να ανοίξουν τα υποτιθέμενα κέντρα υποδοχής των ενεργειών που ονομάζονται τσάκρας στον διαλογισμό, και άλλα πολλά. Περιττό –ίσως και καθόλου περιττό πια στις μέρες μας- είναι να πούμε πως οι γιατροί όλου του κόσμου, που σέβονται τον εαυτό τους και το πτυχίο τους, αποποιούνται τέτοιου είδους θεραπείες που ενέχουν κινδύνους ψυχοσωματικούς και σε αρκετές περιπτώσεις έχουν καταστήσει ανθρώπους υπηρέτες σκοτεινών πνευμάτων και δούλους στον μαγικό και αποκρυφιστικό χώρο, με έλλειψη ελευθερίας, ζωντάνιας και χαράς.

***

Οφείλουμε, τέλος, ΝΑ ΑΝΤΙΣΤΑΘΟΥΜΕ ΟΛΟΙ ΜΑΖΙ στο νέο αυτό ρεύμα του παγανισμού και του αποκρυφισμού, να ενεργοποιήσουμε την υγιή μας Πατερική παράδοση – που εξαιρετικά μεγαλούργησε με το συνδυασμό Ελληνισμού και Χριστιανισμού- και να φροντίσουμε με τη μαρτυρία και το μαρτύριο της χριστιανικής μας πίστεως να αποτρέψουμε τη δημιουργία ρομποτικών και μηχανιστικών συνειδήσεων, οι οποίες θα εργάζονται για την κατάλυση του ανθρωπίνου γένους και το μετασχηματισμό των ανθρώπων από πρόσωπα και εικόνες του Θεού σε ομοίωση φυτών (ούτε καν ζώων, διότι και τα ζώα, έστω και από ένστικτο, αντιστέκονται), που θα καλλιεργούνται από ανεγκέφαλους δικτάτορες λαών, πολιτισμών και θρησκειών.

[(*)«Αποκρυφισμός»: περιλαμβάνει αντι-χριστιανική μεταφυσική, Θεοσοφία, εσωτερισμό, αλχημεία, πνευματισμό, μυστικισμό, γνωστική φιλοσοφία, απόκρυφες παραδόσεις διαφόρων θρησκειών, μαγικές ερμηνείες της Αγίας Γραφής κ.α.].

[(**)Σέκτες-καταστροφικές αντιχριστιανικές ομάδες: πρόκειται για οργανώσεις, οι οποίες διαθέτουν στις περισσότερες περιπτώσεις θρησκευτικό μανδύα για κάλυψη, των οποίων οι οπαδοί (α) έχουν στρατολογηθεί με παράνομα και παραπλανητικά μέσα, (β) αναμειγνύουν ξεχωριστά θρησκευτικά και φιλοσοφικά στοιχεία στην αποκρυφιστική διδασκαλία τους, (γ) οι σκοποί τους δεν είναι φανεροί, αλλά κινούνται ύπουλα και μεθοδευμένα προς αναζήτηση οπαδών].

Μιχαήλ Χούλης, Θεολόγος

https://kaini-ktisis.blogspot.gr 

ΑΠΟΤΕΛΕΙ ΕΜΠΟΔΙΟ ΣΤΗΝ ΕΝ ΧΡΙΣΤΩ ΖΩΗ, Η ΠΛΑΝΗ ΤΗΣ VINYASA YOGA

Του Β. Χαραλάμπους, θεολόγου

Η ονομασία vinyasa  είναι σανσκρητικής προέλευσης και δηλώνει ένα είδος (στυλ) γιόγκα, όπως επίσης και η ονομασία γιόγκα έλκει την καταγωγή της από τη σανσκρητική λέξη yuj που σημαίνει ένωση. Παρενθετικά μα αναφέρομε ότι σανσκριτική είναι η κατ’ εξοχή ομιλούμενη γλώσσα της Ινδίας.

Η λέξη vinyasa  δηλώνει τοποθέτηση με ειδικό τρόπο, κατά την εφαρμογή της γιόγκα... Βασικά η λέξη vinyasa είναι σύνθετη και προέρχεται από το vi  που σημαίνει με ένα ειδικό τρόπο και από το nyasa που θα πει να το τοποθετήσει. Ο όρος vinyasa επιδέχεται και άλλες ερμηνευτικές έννοιες, όπως για παράδειγμα τον τρόπο της αναπνοής συνδεδεμένο με συγκεκριμένη κίνηση. Αυτό το φαινόμενο της πολυσημίας παρατηρείται και σε άλλες σανσκρητικές λέξεις. Αντιλαμβανόμαστε απλά ότι πρόκειται για ένα άλλο ‘’στυλ’’ της γιόγκα.

Στην τεχνική της  πλάνης αυτής της vinyasa  yoga, ομιλούν για εναρμόνιση σώματος και πνεύματος, με τελικό σκοπό τη πλάνη του διαλογισμού. Οι πλάνες αυτές είναι απότοκες προγενεστέρων ινδουϊστικών πλανών. Το αλληλένδετο του διαλογισμού της vinyasa  yoga με τον ινδουϊστικό διαλογισμό, καταδεικνύει και την επικινδυνότητά της για την εν Χριστώ ζωή.  

Συγγραφέας του σχετικού βιβλίου της vinyasa yoga  είναι ο Srivasta Ramaswami μαθητής του γκουρού Krishnamacharya. Η υποσχόμενη ‘’νοητική’’ ηρεμία χωρίς Θεό, γαλήνη χωρίς Θεό, ψυχική ισορροπία χωρίς Θεό κλπ, στο διαλογισμό αυτό έχει ως επακόλουθο να λησμονήσει, ο ασχολούμενος με την πλάνη γιόγκα, τον δοτήρα της πραγματικής ειρήνης Κύριο ημών Ιησού Χριστό. Ο Χριστιανός δεν πρέπει να ασχολείται με τα διάφορα είδη της γιόγκα, όπως όπως vinyasa γιόγκα, ολιστική γιόγκα, σατυανάντα γιόγκα, ολιστική θεραπευτική hatha γιόγκα κλπ.

Το υποσχόμενο ότι μέσω της γιόγκα θα βοηθηθεί ο άνθρωπος ‘’να ενεργοποιήσει το δυναμικό του νου και της δημιουργικότητάς του’’, δυστυχώς παρασύρει πολλούς Χριστιανούς. Προβάλλουν το επιχείρημα ότι διαμέσου των διαφόρων ειδών της γιόγκα θα βοηθηθεί ο άνθρωπος ‘’να ενεργοποιήσει το δυναμικό του νου και της δημιουργικότητάς του’’ και ότι θα επιτύχουν τον «έλεγχο των νοητκών διακυμάνσεων». «Νουν καθαρίσαι μόνον του Αγίου Πνεύματος εστίν», λέγει ο Άγιος Διάδοχος Φωτικής. Αυτή είναι η οδός της κάθαρσης του νου και όχι η πλάνη του διαλογισμού της vinyasa yoga.

«Ωσανεί νεφέλαι τινές ζοφώδεις» κατά τη φράση του Αγίου Διαδόχου Φωτικής, οι διαλογιστικές ‘’προσπάθειες’’ των ποικίλων ‘’στυλ’’ της γιόγκα, σκοτίζουν το νου του ανθρώπου, κατακρατώντας τον στις ψευδαισθήσεις της πλάνης αυτής, της πραγματικής δηλαδή λησμοσύνης του Θεού. Μακριά λοιπόν από την πλάνη των διαφόρων ειδών της γιόγκα. Αποτελούν εμπόδια στην εν Χριστώ ζωή. Μακριά από την πλάνη  vinyasa yoga  και από κάθε άλλο είδος (στυλ) της γιόγκα. Την πραγματική ειρήνη θα τη λάβομε από τον δοτήρα της αληθινής ειρήνης, τον Κύριο ημών Ιησού Χριστό.

https://katanixis.blogspot.gr

ΠΡΩΗΝ ΜΑΓΙΣΣΑ ΑΠΟΚΑΛΥΠΤΕΙ ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕΤΑΞΥ ΤΗΣ ΓΙΟΓΚΑ ΚΑΙ ΤΟΥ ΣΑΤΑΝΑ

Η γιόγκα είναι μια μορφή πνευματικής ευθυγράμμισης με την ινδουιστική θεά Shakti, αναφέρει η πρώην μάγισσα Beth Eckert σε ένα νέο βίντεο.

«Ξέρω ότι υπάρχει μια τέτοια τεράστια διαμάχη γύρω από τη γιόγκα,» λέει η Eckert. «Αν κοιτάξετε τη γιόγκα, φαίνεται ακριβώς πως είναι ενας πολύ καλός τρόπος για υγεία και να ευθυγραμμίσει το σώμα σας και το πνεύμα και το τέντωμα σας»

Αλλά δεν πρέπει να εξαπατηθείτε.

Στο blog της, η Eckert γράφει:

«Η Διοχέτευση της ενέργειας είναι μια πανάρχαια απόκρυφη πρακτική. Δαίμονες χρησιμοποιούν την ενέργεια ως έναν από τους τρόπους που μπορούν να μετακινούνται από τόπο σε τόπο. Χρησιμοποιούν αυτή την ενέργεια κίνησης για να μεταφέρονται από άτομο σε άτομο κ.λπ. Είναι μια μορφή μαγείας, και δεν είναι μια πρακτική που φέρνει ένα πρόσωπο σε ευθυγράμμιση με το Πνεύμα του Θεού. Ακόμα και ο διαλογισμός είναι μια μορφή μετακίνησης ενέργειας, όπως προσπαθείτε να μετακινήσετε την ενέργειά σας σε μια ορισμένη κατεύθυνση, ένα σχέδιο ή διαδικασία, προκειμένου να κερδίσουν κάτι. Αυτό είναι μαγεία.

Κάνοντας αυτές τις Ανατολικές πνευματικές πρακτικές ευθυγραμμίζετε τον εαυτό σας με το βασίλειο του σκότους. Είναι εξάσκηση καλώντας το δαίμονα στην ύπαρξή σας και στη ζωή σας. Μπορεί να προκαλέσει μεγάλη ζημιά στην φυσική ύπαρξή σας, καθώς και την πνευματική ευεξία σας. Μόλις φέρετε αυτές τις πρακτικές στη ζωή σας, ουσιαστικά καλείτε αυτές τις δαιμονικές οντότητες στο σπίτι σας και την οικογένειά σας. Η Γιόγκα, ειδικότερα, είναι πολύ επικίνδυνη λόγω της δυναμικής που έχει αποκτήσει στον κόσμο μας σήμερα, ακόμη και εντός της χριστιανικής εκκλησίας».

Η Eckert λέει ακόμη ότι ορισμένες πρακτικές της γιόγκα χρησιμοποιούνται σε σατανικά τελετουργικά.

ΒΗΜΑ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ

ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΗΣΥΧΑΣΤΙΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΚΑΙ ΟΙ ΑΝΑΤΟΛΙΚΕΣ ΘΡΗΣΚΕΙΕΣ (ΓΙΟΓΚΑ). ΟΜΟΙΟΤΗΤΕΣ ΚΑΙ ΔΙΑΦΟΡΕΣ

Ορθόδοξη Ησυχαστική Παράδοση και οι Ανατολικές Θρησκείες (Γιόγκα)

Ομοιότητες και διαφορές

Λεωνίδας Κατσίρας, Σχολικός σύμβουλος Κλ. ΠΕ13

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η Γιόγκα, η οποία στην πατρίδα της, τις Ινδίες, πρέπει να οδηγεί τους ανθρώπους στο μυστικό βίωμα, στους ανθρώπους της Δύσεως προσφέρεται ως «βοήθεια», αλλά κατά τρόπον ουσιώδη διάφορο εκείνου που διδάσκεται στις Ινδίες. Ιστορικά είναι γενικευμένο έθιμο στους πολιτισμούς της Ανατολής ή στα σαμανικά έθιμα των πολιτισμών των Ινδιών. Είναι προσδιορισμός του μυστικού δεσμού του Ινδού με την ύψιστη υπερβατική πραγματικότητα, δηλ. ως μέθοδος ασκητική τεχνική, αλλά και ως μέθοδος διαλογισμού.

Στην Ινδία υπάρχουν πολλά είδη Γιόγκα, στην Ευρώπη, όμως, μόνον μερικά προβάλλονται, τα οποία οδηγούν τον άνθρωπο της Δύσεως σ' ένα επικίνδυνο μονοπάτικαι ο οποίος δύσκολα μπορεί να καταλάβει τη διαφορά της άσκησης από το θρησκευτικό βίωμα το οποίο τον εγκλωβίζει.

Ο Ευρωπαίος πρέπει να γνωρίζει ότι εκείνο που προβάλλεται ως Γιόγκα στη Δύση, δεν είναι απλές σωματικές ασκήσεις, δεν είναι γυμναστική και σπορ, δεν είναι μία οδός προς απόκτηση ικανότητος παραγωγής, χαλάρωσης, ησυχίας, ηρεμίας και ανόδου των πνευματικών δυνάμεων. Είναι μία μέθοδος μόνον και μόνον για Ινδούς. Στις γραμμές που ακολουθούν, θα προσπαθή­σουμε να δείξουμε την σχέση, την ομοιότητα, αν υπάρχει, αλλά και τις δια­φορές μεταξύ της Yoga και του Ορθόδοξου Ησυχασμού. Τι προσπαθεί να επιτύχει ο ένας και τι ο άλλος. Ποιος ο σκοπός αυτης της μυστικής ένωσης του ανθρώπου στη Γιόγκα και τον Ησυχασμό στην Ορθόδοξη θρησκεία και θα καταδειχθεί η στρατηγική και των δύο, τι επιδιώκει η μία και τι η άλλη.

Τι είναι Γιόγκα; Από που ξεκίνησε; Τι πραγματεύεται και ποια τέλος πάντων τα θετικά και αρνητικά στοιχεία της; Εύλογα ερωτήματα για κάθε έξυπνο ερευνητή. Κατ’ αρχήν ας ξεκινήσουμε από την σημασία της λέξεως «Γιόγκα». Οι ρίζες της ξεκινούν βαθιά στις αρχαίες ιερές γραφές των Ινδών, γραμμένες στη «Σανσκριτική», την απόκρυφη γλώσσα που γνώριζαν μονάχα οι ιερείς, οι νεοφώτιστοι και οι ανώτερες Κάστες.

Η λέξη «Γιόγκα» έχει σανσκριτική ρίζα και προέρχεται από την λέξη «Γιόγκα», που σημαίνει «ενώνω», «συνδέω», «ζεύω». Συμπεραίνουμε, λοιπόν, ότι «Γιόγκα» είναι το μέσον που συνδέει, ενώνει ή ζεύει δύο πράγματα μαζί. Είναι ο σύνδεσμος της Ατομικής Ψυχής με την Παγκόσμια Ψυχή, η Ένωση του ανθρωπίνου Πνεύματος με τον Θεό. Η Γιόγκα διδάσκει, πως κάθε άνθρωπος, ακόμα και ο απλός οικογενειάρχης, μπορεί να φθάσει σε προχωρημένα πνευματικά στάδια, αν ζει σωστά κι αν παράλληλα μελετάει και εφαρμόζει επίμονα τους τρόπους που οδηγούν σ' αυτό  το αποτέλεσμα.

Πριν προχωρήσουμε, όμως, στην ανάλυση της έννοιας Γιόγκα, παρατηρούμε ότι η Ινδική Φιλοσοφία πέρασε από τρία στάδια2 και η Γιόγκα είναι τόσο παλιά, όσο και αυτή η Ινδία. Και πέρασε για πολλές χιλιετηρίδες από στόμα σε στόμα, αλλά κυρίως όπως περιέχεται στις Σανσκριτικές γραφές των Pishis και των Σοφών, που πλούτισαν την ζωή και τον πολιτισμό της Ινδίας κι ολόκληρου του κόσμου.3

Οι Πηγές της διδασκαλίας της Γιόγκα είναι οι εξής: οι Βέδες, τα Ουπανισάντ (λογοτεχνικά ιερά ή απόκρυφα κείμενα) και η Μπαγκαβάτ Γκιτά, που σχεδόν σε κάθε κεφάλαιό της περιέχει οδηγίες για την Γιόγκα. Ένας Ινδός Σοφός με το όνομα Πατάντζαλι, γνωστός ως «πατέρας» της Γιόγκα, συγκέ­ντρωσε τα παλαιά γραπτά και μ’ αυτά  σχημάτισε τους «Αφορισμούς της Γιό­γκα» (Yoga Sutras). Οι αφορισμοί αυτοί είναι προτάσεις μεστές σε νόημα γραμμένες και συνταγμένες έτσι, ώστε να δίνουν τις αρχές της ειδικής φιλοσοφίας -στην περίπτωση αυτή της φιλοσοφίας της Γιόγκα. Το Γιογκικό ιδεώδες θα μπορούσε να ορισθεί σαν το να έχει κανείς γερό σώμα, με την κα­θοδήγηση ενός αναπτυγμένου νου και μια δυναμική θέληση ζωντανεμένη από τα υψηλότερα ιδανικά. Η Γιόγκα, όμως, απευθύνεται σε κάθε τύπο ανθρώπου, διότι οι άνθρωποι είναι διαφορετικοί, γι’ αυτό  και αναπτύχθηκαν διάφορες σχολές, έτσι ώστε όλοι οι άνθρωποι να βρουν αυτό  που τους ταιριάζει.

Όλες όμως οι μορφές της Γιόγκα έχουν ένα κοινό σκοπό, που είναι η Προ­σωπική Βελτίωση (self improvement) και η Ανακάλυψη του Εγώ (self realization).6 Ο Πατάντζαλι περιγράφει τα οκτώ στάδια δια των οποίων ο εκτελών την Yoga θα επιτύχει το σκοπό του.7

Φιλοσοφία της Γιόγκα

Ο Πατάντζαλι (Pantanjali), «Ο πατέρας της Γιόγκα» έδωσε την φιλοσοφία της Γιόγκα μέσα από τους αφορισμούς  και από αυτό  αντλεί τα πιστεύω της και η σημερινή Γιογκική Φιλοσοφία. Πολλές ερμηνείες γίνονται δεκτές, όλες βασίζονται στους Αφορισμούς της Γιόγκα του Πατάντζαλι. Ολόκληρη η διδα­σκαλία της Γιόγκα μας δίνεται στους Δέκα Κανόνες Συμπεριφοράς, σαν­σκριτικά «Γιάμας» (Yamas) και τους Δέκα Κανόνες Ελέγχου, σανσκριτικά «Νιγιάμας» (Niyamas), οι οποίοι είναι οι εξής.8 Να μην βλάπτεις τον άλλο, Αλή­θεια και διορατικότητα για όλα, Τιμιότητα και σεβασμός της Περιουσίας άλλου, Τήρηση Κανόνων Εγκράτειας και Αγνότητας, Εφαρμογή της Συγνώμης, Ανοχής ή Κατανόησης, Υπομονή, Καρτερία και Υπακοή, Συμπόνια και Συμπά­θεια, Ειλικρίνειασοβαρή προσπάθεια, Σωστός έλεγχος διατροφής σε ποιό­τητα και ποσότητα, Εφαρμογή Υγιεινής και Καθαριότητας, φυσικής και διανοητικής, ενώ οι Δέκα Νιγιάμας αναφέρονται στα εξής: Μετάνοια και τι­μωρία για κάθε σφάλμα, Δεκτικότητα και ολιγάρκεια, Πίστη, Ευσπλαχνία και εχεμύθεια, Σεβασμός για κάθε τι ιερό και λατρεία θεού, Μελέτη των Γραφών, Ταπεινοφροσύνη και Απλότητα, Ανάπτυξη διανοητικών ικανοτήτων και πνευ­ματικών αναζητήσεων, Προσευχή-διαλογισμός, Αλτρουιστικές Πράξεις. Αυτά  εν ολίγοις όσον αφορά την Γιόγκα. Ας δούμε, όμως και τον ορθόδοξο ησυ­χασμό.

Στις μέρες μας, πολλοί είναι εκείνοι που κάνουν λόγο για τον Ορθόδοξο Ησυχασμό, παρουσιάζοντάς τον ως τον «αντίστοιχο» της γιόγκα στην Ορθό­δοξη Εκκλησία, μαρτυρώντας μ’ αυτόν τον τρόπο την άγνοια και την σύγχυσή τους. Πιστεύουμε πως κάθε σκεπτόμενος άνθρωπος έχει, ίσως, κάποια στιγμή προβληματιστεί για τις διαφορές αυτών των δύο. Βλέποντας έναν σύγχρονο ασκητή της Ερήμου κι έναν γκουρού, δεν είναι πάντα ευνόητο σ όλους το τι τους κάνει να διαφέρουν πέραν της εξωτερικής τους περιβολής. Και όμως διαφέρουν. Και διαφέρουν τόσο εσωτερικά, όσο και εξωτερικά, και οι διαφορές τους έγκεινται τόσον στην φιλοσοφία και στο σκοπό, όσο και σ' αυτές τις τεχνικές μεθόδους.

Περιεκτικότερα θα λέγαμε ότι οι διαφορές τους ακούνε στο όνομα Ιησούς Χριστός, που στους Ανατολίτες είναι άγνωστος. Ας αναλύσουμε όμως πρώτα, πριν πάμε να δούμε τις διαφορές τους, τι είναι Ορθόδοξος Ησυχασμός, ποια τα βασικά χαρακτηριστικά του και ποια είναι τα στοιχεία εκείνα που κά­νουν τις μεγάλες διαφορές τους.

Ορισμός και Στοιχεία του Ορθόδοξου Ησυχασμού

Ο Ορθόδοξος Ησυ­χασμός, όπως σήμερα τον καταλαβαίνουμε, είναι προέκταση και συνέχεια του αρχικού μοναχισμού, αφού ο μοναχισμός των πρώτων αιώνων ήταν ουσια­στικό ησυχασμός και αργότερα πήρε την σημερινή του μορφή. Λέγοντας Ησυ­χασμό, εννοούμε τον συγκεκριμένο εκείνο τρόπο ασκήσεως που επέλεξαν κάποιοι μοναχοί, ώστε να πραγματώσουν την προσωπική τους ένωση με τον Θεό στην ησυχία και την μόνωση, με βάση την αδιάλειπτη προσευχή. Η αρχή του ησυχασμού είναι ευαγγελική. Οι ησυχαστές έχουν ως σκοπό να καθαρί­σουν την καρδιά τους, προκειμένου να δουν τον Θεό, σύμφωνα με τον έκτο (6ο) Μακαρισμό: «Μακάριοι οι καθαροί τη καρδία ότι αυτοί τον Θεόν όψονται» (Ματθ. 5, 8). Στην προσπάθεια τους αυτή συν τω χρόνω, εισήλθε κάποια μέ­θοδος προσευχής επιβοηθητική στην επίτευξη του τελικού σκοπού 9: η νοερά, η καρδιακή προσευχή και βαστώντας λίγο την αναπνοή τους,10 λέγουν εκείνο το «Κύριε Ιησού, Υιέ του Θεού ελέησόν με».

Οι ησυχαστές πατέρες, επειδή ακριβώς αντιλαμβάνονται την αξία, τόσο της αδιάλειπτης προσευχής, σύμφωνα προς το «αδιαλείπτως προσεύχεσθαι» (Θεσ. Α’ 5,17), όσο και της νοεράς προσευχής, προσπαθούν συνεχώς «λένε» την ευχή «το εν τη καρδία λαλούμενον, την μονολόγιστον προσευχήν Κύριε Ιησού, Υιέ Θεού ελέησόν με» ,11 Ακριβώς, όλη αυτή η προσπάθειά τους, εννο­είται, βέβαια, γι’ αυτούς, με την βοήθεια του Θεού, συνεχώς να προσεύχονται καρδιακά, έχοντας δηλαδή το νου τους στην καρδιά τους καθαρά, αποκλεί­οντας καθαρά, δηλαδή αποκλείοντας την είσοδο οποιουδήποτε λογισμού στην καρδιά, σε συνδυασμό με την συγκεκριμένη μέθοδο, τεχνική που ανεπτύχθη, ώστε τελικά να αξιωθούν της θέας του άκτιστου φωτός και της ενώσεως με τον Χριστό. Παρερμηνεύθηκε και θεωρήθηκε αντίστοιχη της γιόγκα, που η λέξη καθ’ εαυτή σημαίνει «άσκηση, γυμνάσια και κυρίως ζεύξη»12, αλλά είναι κι η ονομασία συγκεκριμένης ινδουϊστικής φιλοσοφίας με δικό της φι­λοσοφικό σύστημα και σκέψη, «διαγράφει τον τρόπον, τους κανόνας της ασκήσεως, τα στάδια και τους σταθμούς της πορείας του ανθρώπου προς την λύτρωσιν» 13.Η Γιόγκα αποτελεί το «θεωρητικόν υπόβαθρον της ψυχοσω­ματικής ασκήσεως»14, δεν σημαίνει ιδιαιτέραν τινά απολυτρωτικήν θεωρίαν, αλλά μέσον προς λύτρωσιν, σύνολον πρακτικών μεθόδων προς πραγμάτωσιν της λυτρούσης γνώσεως. Είναι αυτονόητο ότι η γιόγκα, όπως κι αν την κα­ταλαβαίνουμε όντας γέννημαθρέμμα του Ινδουισμού, της θρησκείας των Ινδών».

Διδασκαλία της Yoga

Για τον Ινδουισμό, η ιστορία του κόσμου είναι κυκλική. Υφίσταται μία αδιά­κοπη ανακύκλωση των κόσμων, ενώ το σύμπαν είναι αιώνιο. Η υψίστη αρχή είναι το Brahman, το απόλυτο, που είναι απρόσωπο, κείται πέρα κάθε ορι­σμού, ωστόσο περικλείει και διαποτίζει τα πάντα. Παρά τις διαφορές που υπάρχουν ανάμεσα στις διάφορες σχολές, όλες, όμως, έχουν ένα κοινό τόπο, την έννοια της λυτρώσεως του ανθρώπου από τις αδιάκοπες μετενσαρκώσεις που συνεπάγεται τελικά την συνάντηση με το Υπερβατικό, το Θείο.15 Για να επιτευχθεί αυτό , περνάει από ορισμένους «δρόμους» διαφορετικούς από Σχολή σε Σχολή  που για τον Ορθόδοξο Ινδουισμό είναι η πιστή εκπλήρωση των υποχρεώσεων προς τους Θεούς, ιδιαίτερα με τις θυσίες.

Πρακτική της Yoga

Ως Γιόγκα, βασικά χαρακτηρίζονται διάφορες κατευθύνσεις, που έχουν κα­θοριστεί μέσα στον Ινδουισμό, προκειμένου να επιτευχθεί η λύτρωση του ανθρώπου και η ένωσή του με το Απόλυτο Ένα, το ΒΡΑΗΜΑΝ.

Παρόλο που η πρακτική της γιόγκα διδάσκεται σε σειρά και μάλιστα σε μακριά σειρά μαθημάτων και υπάρχουν πολλές παραλλαγές γι’ αυτήν και στον τρόπο που διδάσκεται, τα συνηθέστερα στάδια των μεθόδων αυτών είναι οκτώ (8) στάδια,16 τα οποία αναφέρθηκαν πιο πάνω, όπως και οι Αφορισμοί του Πατάντζαλι εξηγούν τις οκτώ (8) βαθμίδες της Γιόγκα.17 Γνωστό εξάλλου είναι και το αρχαίο ελληνικό ρητό «νους υγιής εν σώματι υγιεί». Γι’ αυτό το πρώτο καθήκον μας, είναι να φέρουμε τους εαυτούς μας στο μάξι μουμ της καλής φυσικής μας κατάστασης. Ως Γιόγκα, βασικά χαρακτηρίζο­νται οι κατευθύνσεις για την λύτρωση, για την ένωση με το απόλυτο ένα. Ο γιόγκι, αυτό  που «κάνει» γιόγκα, πιστεύει και επιθυμεί μέσω της γιόγκα να πραγματοποιήσει την ένωσή του με την υπερβατική πραγματικότητα και έτσι να λυτρωθεί. Προκειμένου να επιτύχει την απόλυτη περισυλλογή, έχει ανάγκη από την καθοδήγηση ενός διδασκάλου, ενός γκουρού Γκουρού σημαίνει αυτός που διαλύει το σκοτάδι.

Σχέση Γκουρού-Γιόγκι

Γκουρού είναι Πνευματικός Δάσκαλος. Δάσκαλος του Γιόγκα. Ο ιδεώδης Γκουρού είναι μια φωτισμένη ψυχή, ένας πεπειραμένος Γιόγκι, που κατέχει τέ­λεια όλα τα στάδια του Yoga ή, έστω, κάποιος που έχει πολύ προχωρήσει προς τον τελικό σκοπό.18

Η σχέση που αναπτύσσεται ανάμεσα σ ένα γκουρού και το γιόγκι, είναι αρκετά ιδιόμορφη. Ο μαθητης οφείλει απόλυτη υπακοή και πίστη στο δικό του γκουρού. Ο γκουρού έχει απόλυτη εξουσία στο σώμα, τη ψυχή και το μυαλό του μαθητή, ενώ ο ίδιος ο μαθητης οφείλει αστασίαστα να εκτελεί οποιαδήποτε επιθυμία  διαταγή του γκουρού του. Ο μαθητής δεν έχει καθόλου δική του θέληση ή νου. Ζει την ζωή του μονάχα για ένα σκοπό -να υπακούει στις εντολές του γκουρού. Καλλιεργείται έτσι μια νοοτροπία ενός πιστού σκυ­λιού ή ενός υπάκουου υπηρέτη.19 Εξυπακούεται, βέβαια, ότι η όλη διδασκαλία περί της μετενσαρκώσεως δίδει ισχυρά επιχειρήματα για τέτοιες αντιλήψεις, αφού οι ευθύνες γι’ αυτή την ζωή αναζητούνται σε μία προηγούμενη.

Ο γκουρού είναι ο μόνος που μπορεί να σε λυτρώσει, αφού ο ίδιος θεω­ρείται ότι έχει ήδη λυτρωθεί και γι’ αυτό  θεωρείται Θεός. Πραγματικά, βαθιά υποταγή και τυφλή υπακοή στον Γκουρού, είναι όρος απαραίτητος της μα­θητείας στον γιόγκα. Ο μαθητης πρέπει να εκτελεί τις οδηγίες του γκουρού με απόλυτη αυτοεγκατάλειψη και τυφλή πίστη στα λόγια του Δασκάλου του.20 Ο μαθητης κάτω από την καθοδήγηση του γκουρού, αρχίζει την εξάσκηση.

Μόλις πραγματώσει τα δύο (2) πρώτα στάδια, δηλαδή την υπερβατική πραγματικότητα και έτσι να λυτρωθεί.21 Προκειμένου όμως, να επιτύχει την απόλυτη περισυλλογή, έχει ανάγκη από την καθοδήγηση, ενός διδασκάλου, ενός γκουρού, που σημαίνει αυτός που διαλύει το σκοτάδι.22

Ο μαθητής κάτω από την καθοδήγηση του γκουρού, αρχίζει την εξάσκηση. Μόλις πραγματώσει τα δύο (2) πρώτα στάδια, δηλαδή την αυτοσυγκράτηση και την αυτοκαλλιέργεια, πραγματοποιείται η μύησή του από τον γκουρού, η επίσημη αποδοχή του ως μαθητή από τον γκουρού.

Ας δούμε όμως, τι είναι το Mantras. Κατά την διάρκεια της μυήσεως παίρνει από τον δάσκαλό του ένα νέο όνομα και μια τελετουργική φράση (μάντρα) για να την χρησιμοποιεί στον διαλογισμό μαζί με ένα κομπολόι από 108 χάνδρες. Η τελετουργική αυτή φράση χρησιμοποιείται και αποσκοπεί στο να θέσει εκτός λειτουργίας την σκέψηκαι τη συνείδηση και ταυτόχρονα να συγκεντρώσει το νου. Το μάντρα είναι ιερή λέξη ή συλλαβή ή μια σειρά από λέξεις ή συλλαβές, που με την συστηματική επανάληψή τους (japa) και την συ­γκέντρωση της σκέψης πάνω στην μυστική τους έννοια, φθάνει κανείς στην άμεση γνώση της Αλήθειας. Τα mantras δεν είναι διανοητικά κατασκευάσματα. Ανακαλύφθηκαν από φωτισμένους Yogis, που τα «είδαν» ή τα «ακούσαν», όταν αυτοί ευρίσκοντο σε υπερβατική κατάσταση συνείδησης .23 Τα matras, σχε­δόν πάντοτε, απευθύνονται σε κάποια μορφή θεότητας (devata) και τότε, είναι διατυπωμένα με συλλαβές η λέξεις που σχετίζονται με την θεότητα αυτή. Η devata είναι μία ορισμένη όψη ή μορφή Θεού, που ο ασκούμενος την επικα­λείται με το mantra. Τα γράμματά των πρέπει να απαγγέλλονται με σχολα­στική ακρίβεια προφοράς, με τον σωστό τονισμό και τον κατάλληλο ρυθμό. Για τον λόγο αυτό, το mantra, όταν μεταφραστεί, παύει να είναι mantra, γιατί οι ήχοι που προφέρονται και ακούγονται στην μετάφραση δεν είναι αυτοί που απαιτούνται για την αποτελεσματική επίκληση της ορισμένης θεότητας.

Έτσι, λοιπόν, βλέπουμε ότι για έναν τρίτο το mantras φαίνεται σαν μια σειρά λέξεων, για τον Yogi όμως είναι μια συγκεντρωμένη σκέψη μεγάλης ισχύος, που οδηγεί σε βαθιές εμπειρίες. Αυτό  που λέγεται με το mantras, δηλ. αυτή η τελετουργική φράση, αποσκοπεί στο να θέσει εκτός λειτουργίας την σκέψη και την συνείδηση και ταυτόχρονα να συγκεντρώσει τον νου. Δεν είναι απαραίτητο να ξέρει ο μαθητης τι σημαίνει η μάντρα του. Μερικοί συνέδεσαν την μάντρα του με την ευχή, χωρίς όμως ισχυρά και λογικά επιχειρήματα.24 Με τον τρόπο αυτό , η προσωπικότητα του μαθητή χάνεται, αλλά ταυτόχρονα ταυτίζεται με την παγκόσμια συνειδητότητα, στην οποία τελικά και διαλύε­ται.25 Η τελετουργική φράση είναι συνήθως ονόματα θεών και λατρευτικές φόρμουλες και ιδιαίτερη σημασία δίδεται στον ήχο της, όπως προείπαμε.

Σύγκριση με τον Ησυχασμό

Οι διαφορές της Yoga με τον Ορθόδοξο Ησυχασμό είναι πολλές. Κατ’ αρχήν ο γέρων ησυχαστής με τον γκουρού διαφέρουν στο ότι έχουν διαφο­ρετικά κίνητρα και στόχους. Ο γκουρού επιζητεί την λύτρωση από τις αδιάκοπες μετενσαρκώσεις, στις οποίες υπόκειται νομοτελειακά, αφού δεν φρόντισε σε κάποια προηγούμενη ζωή του να λυτρωθεί. Στόχος του είναι να μην εισέλθει πλέον στην ψυχή του το Κάρμα, αρνητική ενέργεια, που θα τον αναγκάσει σε νέα μετενσάρκωση. Ο γέρων ησυχαστης όμως ζει στην ησυχία, όχι προς αποφυγή των διαφόρων ερεθισμάτων, αλλά διότι έχει τρωθεί τω πόθω Χριστού. Κινείται από αγάπη και μόνο προς το Χριστό και επιθυμεί την καλήν αλλοίωσιν και το είναι συν Χριστώ. Η όλη ζωή του είναι έκφραση της αγάπης του προς το Θεό και στόχος του είναι η έκφραση αυτής της αγάπης και της μετάνοιάς του απέναντι σ' Αύτόν.26 Δεν ζητεί, ούτε απαιτεί την θέα του ακτίστου φωτός. Αντίθετα με τον ησυχαστή, ο γκουρού πιστεύει πως μόνος του, στηριζόμενος αποκλειστικά και μόνο στις δικές του δυνάμεις, θα επιτύχει το σκοπό του.

Ο Ορθόδοξος Ησυχαστής επαφίεται στην αγάπη και το έλεος του Θεού. Γνωρίζει καλά ότι χωρίς «Αυτόν ου δύνασθαι ποιείν ουδέν» και επιπλέον θεωρεί τον εαυτόν του ανάξιο οποιοσδήποτε ευεργεσίας. Ο,τιδήποτε όμως έλθει, επιτυγχάνεται χάριτι θεία και είναι δώρο Θεού πού Εκείνος αποφάσισε πότε, πόσο και σε ποιον θα το δώσει.

Η θέα του άκτιστου φωτός, αλλά και η πιο «μικρή» χαρισματική κατάσταση δεν είναι κατάληξη ή επίτευγμα μιας ψυχολογικής τεχνικής και σωματικής γυμναστικής, αλλά «δόσις αγαθή και δώρημα τέλειον άνωθεν καταβαίνον», αποτέλεσμα πολύχρονης μαθητείας στον Χριστό.

Και στις δύο (2) περιπτώσεις έχουμε την καθοδήγηση του νέου από τον παλιό. Όμως ο υποτακτικός δεν έχει την ίδια σχέση με τον γέροντα που έχει ο μαθητής με τον γκουρού.

Ο υποτακτικός «κάνει» υπακοή στον γέροντά του και κόβει το θέλημά του, αλλά αυτές είναι αρετές, καθαρά πνευματικές καταστάσεις και δεν εκφυλίζονται.

Δημιουργείται μία πατρική σχέση, όπου ο γέροντας αισθάνεται τον υποτακτικό του σαν παιδί του, θέλει να τον δει να προκόβει πνευματικά και θεωρεί τον εαυτόν του υπεύθυνο γι’ αυτόν, αφού θα δώσει λόγο στον Θεό.

Στην καθαρά «τεχνική» πλευρά του θέματος, η γιόγκα έχει μια αυστηρή τελετουργία. Υπάρχει συγκεκριμένο «τυπικό». Ο μαθητής (γιόγκι) είναι υποχρεωμένος να εκτελέσει ορισμένες πράξεις  κινήσεις του σώματος, χωρίς να παρεκκλίνει καθόλου απ’ αυτές. Οποιαδήποτε παραμικρή έστω παράλειψη ή αλλοίωση, εκούσια ή ακούσια, επιφέρει λάθος αποτέλεσμα. Στην ορθοδοξία όμως τα πράγματα διαφέρουν. Κάθε γέροντας είναι ελεύθερος να εφαρμόσει την «παιδαγωγική μέθοδο» εκείνη, που θα φέρει το καλύτερο αποτέλεσμα, προσαρμόζοντάς την στην προσωπικότητα του υποτακτικού. Στην ορθοδοξία και ιδιαίτερα στον ορθόδοξο ησυχασμό, η ιδιαίτερη προσωπικότητα του κάθε ανθρώπου διασώζεται και αξιοποιούνται όλα τα χαρίσματά του. Ακόμη όμως και στον τρόπο προσευχής γίνεται εξατομίκευση (π.χ. η ευχή μικρή-μεγάλη) και η έμφαση που δίδεται όχι στην τήρηση του γράμματος, των τυπικών κανόνων, αλλά στην καρδιακή προσέγγιση του γλυκύτατου και μειλίχιου Ιησού Χριστού.

Η ησυχαστική μέθοδος δεν υπήρξε αυτοσκοπός, αλλά μέσο που διευκολύνει την προσοχή, απαραίτητη προϋπόθεση της καθαράς προσευχής.

Ούτε ποτέ θεωρήθηκε ως μέσον αυτομάτου προσκτήσεως της θείας χάριτος.27 Πολύ περισσότερο ο ορθόδοξος ησυχασμός δεν υπήρξε ποτέ διανοητικός και πλατωνίζων, αντίθετα ήταν πάντα και είναι βιβλικός και χριστοκεντρικός, υποστηρίζοντας ότι η βίωση της εμπειρίας της χάριτος περιλαμβάνει όλο τον άνθρωπο και όχι ένα μέρος αυτού, το Πνεύμα. Ο ορθόδοξος ησυχασμός διακηρύττει ότι η αποκάλυψη του Θεού δεν απευθύνεται στο ανθρώπινο πνεύμα μόνο, αλλά σε ολόκληρο τον άνθρωπο.

Έτσι λοιπόν όλος ο άνθρωπος ανακαινίζεται εν Χριστώ και ότι όλος ο κόσμος πρέπει να τεθεί σε μια διαδικασία μεταμορφωτική.28 Στον ορθόδοξο μυστικισμό δεν επιδιώκεται η φυγή, όπως γίνεται σε διάφορες τάσεις ινδουιστικής κατευθύνσεως, που ζητούν να βοηθήσουν τον άνθρωπο να ξεφύγει από τις ανακυκλώσεις των μεταβιώσεων. Δεν έχουμε, όπως θα ήθελαν οι Ουπανισάντ, μια απορρόφηση του «μέσα στο απρόσωπο «Brahman», όπως το αλάτι διαλύεται μέσα στον ωκεανό. Ουσιώδες στοιχείο της πνευματικής τελειώσεως, η ολοκλήρωση του ανθρωπίνου προσώπου, η συνεχής κίνηση, η μετοχή στο ιστορικό γίγνεσθαι, το «αδιακόπως εκτείνεσθαι», μια συνεχής πορεία και ανέλιξη.29

Διακηρύττει ότι η αποκάλυψη του Θεού δεν απευθύνεται στο ανθρώπινο Πνεύμα μόνο, αλλά σε ολόκληρο τον άνθρωπο. Γι’ αυτό  και η Ε’ Οικουμενική Σύνοδος (553) κατεδίκασε τον Ωριγένη και τον Ευάγριο τον Ποντικό, επειδή αντικατέστησαν την διδασκαλία τους την Χριστιανική ανθρωπολογία με ένα νεοπλατωνικό σύστημα. Πολλά θα μπορούσαμε να αναθεωρήσουμε αν το αποτέλεσμα μας ικανοποιούσε. Ο Ινδουιστης μοναχός, όμως, τελικά αποβαίνει ένας άνθρωπος απόμακρος, ξένος, μακριά από τους ανθρώπους και τα προβλήματά τους, μακριά από τον κόσμο και τις ανησυχίες του.

Και όλα αυτά  αναγκαστικά προκειμένου να επιτύχει την προσωπική του λύτρωση, αγνοώντας όλους τους υπόλοιπους. Ο ορθόδοξος ησυχαστής δεν είναι αυτόνομος. Το κέντρο παραμένει πάντα η εν Χριστώ εμπειρία, η ένταξη στο μυστικό Σώμα του Χριστού, στην Εκκλησία.30 Ο ησυχαστής δεν απομονώνεται από την εκκλησιαστική κοινότητα. Αλλά δια της προσευχής του Ιησού και των θείων μυστηρίων παραμένει άγρυπνο μέλος της. Ποτέ δεν αδιαφόρησε για τα προβλήματα των αδελφών του, παρά πάντοτε υπερασπίστηκε την αλήθεια και την δικαιοσύνη.

Ο ησυχαστής δεν επιδιώκει την φυγή από τον κόσμο, αλλά ακριβώς επειδή τον αγαπάει, επιλέγει την ησυχία. Ο ορθόδοξος ησυχασμός καλλιέργησε την κοινωνική ευαισθησία και την συνείδηση του κοινωνικού καθήκοντος, τονίζοντας ότι η τελειότητα συνίσταται στην αγάπη.31 Επιπλέον, ο χριστιανός μοναχός ελπίζει στον Θεό. Κάνει τον αγώνα του κάτω από το άγρυπνο βλέμμα του φιλάνθρωπου Θεού, αγναντεύοντας το φως της ελπίδας.

Ο γιόγκι αρχικά έχει ως καθοδηγητή τον γκουρού. Έπειτα όμως είναι τελείως μόνος, προσπαθώντας να λυτρωθεί, εξαλείφοντας κάθε ίχνος της προσωπικότητάς του μέσα σ’ ένα απρόσωπο απόλυτο.

Επίσης ορθόδοξος μυστικισμός στενά συνδεδεμένος με τον μοναχισμό, διατηρεί επίσης έναν προφητικό χαρακτήρα. Υψώνει την φωνή της προσωπικής εμπειρίας εναντίον καταχρήσεων της εξουσίας, υπερασπίζεται την αλήθεια και την δικαιοσύνη, αντιδρά αποφασιστικά στην συμβατικότητα, στη στείρα εξωστρέφεια.

Στην χώρα μας τα τελευταία χρόνια αυξάνονται τα διάφορα κέντρα και οι σχολές Γιόγκα. Δημόσια η Yoga προβάλλεται ως «είδος γυμναστικής» και αρχικά γίνεται λόγος αποκλειστικά και μόνο για τις ασκήσεις των μυϊκών και νευροφυτικών κέντρων, για τις ασκήσεις αναπνοής και τα όμοια.

Δηλαδή από τα στάδια που αναφέραμε προηγουμένως, στην αρχή της παρούσης εργασίας μας, περιορίζονται στα: έλεγχος σώματος, ρύθμιση αναπνοής και μερικές φορές προχωρούν και στα στάδια: συγκράτηση των αισθήσεων και συγκέντρωση προσοχής. Πολλές σχολές προσπαθούν να αποθρησκευτικοποιήσουν κάπως τις ασκήσεις από τον ινδουιστικό χαρακτήρα τους, ώστε να γίνονται ευκολότερα αποδεκτές από τον μέσο Έλληνα. Άλλοι πάλι επιμένουν ότι δεν έχει, ούτε είχε θρησκευτικό χαρακτήρα.32 Επιμένουν ότι είναι «Επιστήμη».

Όσο όμως κι αν επιστρατεύονται ιδιότυπες λέξεις, γεγονός παραμένει ότι ο καθόλου προσανατολισμός της πραγματικής γιόγκα ήταν και είναι Θρησκευτικός ή παραθρησκευτικός. Όσοι μυούνται στον «διαλογισμό» της Γιόγκα, καθοδηγούνται προς μία κατεύθυνση σαφώς ινδουϊστική. Με οδηγούς, τις Βέδες και τα άλλα ιερά ινδικά κείμενα (ουπανισάντ-Πουράνας, Σούτρας, Τάντρας), κυρίως δε έχοντας ένα «δάσκαλο» (γκουρού), επιδιώκουν να αφομοιώσουν και να βιώσουν τις θεωρίες περί «κάρμα» και «σαμσάρα», δηλαδή περί ανακυκλήσεως των μεταβιώσεων, αναζητώντας σε τελευταία ανάλυση την λύτρωση«μόξα»από αυτόν τον κόσμο, τον μη πραγματικό, σε «οδούς», τις οποίες έχει καθορίσει η ινδουϊστική παράδοση, όπως είναι: η Κάρμα γιόγκα, η Τζνάνα γιόγκα, η Μπάκτι γιόγκα, η Χάθα γιόγκα, η Ράτζα γιόγκα.33

Αυτόν τον «θρησκευτικό πυρήνα» αποσιωπούν και καλύπτουν τα διάφορα καταστατικά των Κέντρων Γιόγκα με γενικές φράσεις, π.χ. ισχυρίζονται ότι σκοπός τους είναι «η δημιουργία ανθρώπων ολοκληρωμένων φυσικά, διανοητικά και πνευματικά, προετοιμασμένων να λειτουργήσουν υπεύθυνα και δημιουργικά μέσα στο κοινωνικό σύνολο». Κατά κανόνα, οι ασκήσεις αυτές τοποθετημένες σ’ ένα πλαίσιο ινδουϊστικών αντιλήψεων, αποτελούν στάδια ενός ευρύτερου όλου, μιας γενικότερης πνευματικής πορείας. Στην πλήρη τους ανέλιξη αποσκοπούν πολύ μακρύτερα από τα όρια μιας σωματικής ευεξίας. Για να εκφραστούμε παραστατικά: όπως οι γονυκλισίες (οι «μετάνοιες» της μοναχικής μας παραδόσεως) δεν είναι απλές κινήσεις του σώματος, αλλ’ έχουν σχέση μ' ένα γενικότερο πιστεύω και εκφράζουν μια συγκεκριμένη διάθεση και τάση ψυχής, αποβλέποντας σε πνευματικούς σκοπούς, κατά παρόμοιο τρόπο  τηρουμένων, βεβαίως, πάντοτε των αναλογιών -οι συνθετότερες ασκήσεις της γιόγκα έχουν συνάρτηση με ινδουιστικές παραστάσεις και σκοπεύουν σε πνευματικές θρησκευτικές εμπειρίες.

Σύγχρονες μαρτυρίες

Νομίζουμε ότι είναι σκόπιμο να δούμε πως ένας σύγχρονος ησυχαστης οριοθετεί συνοπτικά τις διαφορές του ορθόδοξου ησυχασμού με την Yoga.

1) Στην «ευχή» εκφράζεται η πίστη μας στον Θεό, ο οποίος και μας σώζει με το να τον παρακαλούμε με το «Ελέησόν με».34

2) Η προσευχή συγκεντρώνεται στον προσωπικό Θεό, τον Θεάνθρωπον Ιησούν, γι’ αυτό  λέμε το «Κύριε Ιησού Χριστέ, Υιέ του Θεού».

3) Αποκτούμε την μακάρια κατάσταση της ταπεινοφροσύνης και δεν περιφρονούμε κανέναν αδελφό, αφού με το «ελέησόν με», θεωρούμε τον εαυτόν μας τον πιο αμαρτωλό. Η πνευματική τελείωσή μας είναι δώρο της Θείας Χάριτος, που λυτρώνει και δεν έχει την ανάγκη μιας αυτόνομης ανθρωποκεντρικής τεχνικής Γιόγκα και γυμναστικής.

4) Η σωτηρία μας δεν εξαλείφει την προσωπικότητά μας.

5) Αποκτούμε την ικανότητα να διακρίνουμε την πλάνη και την απάτη.

6) Ο αγώνας συνδέεται με την κάθαρση και της ψυχής και του σώματος. Δεν επιδιώκεται η στωική απάθεια, αλλά η μεταμόρφωση των παθών, το «απαθές πάθος».

7) Για τον Χριστιανό Ευρωπαίο δεν κρίνεται αναγκαια η Γιόγκα, ούτε ως γυ­μναστική, αλλά ούτε ως γνήσιο Ινδικό θρησκευτικό σύστημα. Οι γονυκλισίες, μετάνοιες της χριστιανικής παράδοσης αναφέρονται σε μίαν συγκεκριμένη διάθεση της ανθρώπινης ψυχής, που είναι μόνον κινήσεις του σώματος.35

8) Δεν επιδιώκεται η καταστροφή του σώματος, αλλά πολεμάται η σωματολατρία.

9) Δεν αδιαφορούμε για τον έξω κόσμο.

10) Δεν δίδεται μεγάλη σημασία στις ψυχοτεχνικές μεθόδους.36 Τελειώνοντας θα θέλαμε να πούμε πως «όλες οι εικόνες έχουν πλαίσια και όλα τα πλαίσια των εικόνων έχουν μερικά κοινά χαρακτηριστικά. Κι όμως, οι εικό­νες μέσα στα πλαίσια, ίσως να είναι ολότελα διαφορετικές. Και αυτό που μας ενδιαφέρει, σε τελική ανάλυση, είναι η εικόνα και όχι το πλαίσιο.37

Επίλογος

Ως επίλογο θα παραθέσω τα λόγια δύο έγκριτων Καθηγητών Πανεπι­στημίου. «Η οριζόντια θέσις είναι ένδειξις-έκφρασις της εσωτερικής ησυ­χίας, της χαλαρώσεως, της στάσεως εκείνης, την οποία λαμβάνει ο Ινδός, ο οριζοντιωμένος Βούδας, ο οποίος εισέρχεται εις την ειρήνην του θανάτου, εις το Νιρβάνα και όχι ο Καθέτως επί του Σταυρού Κρεμάμενος Υιός του Θεού, είναι δια τον Ινδόν η συμβολική εικών της λυτρώσεως. Ο Ινδός, ήρεμος και απραγής εις την ακίνητον σημαντικήν στάσιν της θέσεως του Βούδα, αναμένει την πλήρη απελευθέρωσιν εκ του κόσμου, ενώ ο άνθρωπος της Δύσεως, ευρισκόμενος εις ενεργόν αφύπνισιν, είναι έτοιμος προς επίθεσιν ή προάσπισιν εκείνου, δια το οποίον έλαβε την εντολήν της Κυριαρχικής του Εξουσίας επί της γης».38 «Ο Χριστιανός μελετά τον θάνατο για να απαλλαγεί από αυτόν. Στόχος του είναι η ανάσταση του όλου ανθρώπου, η αναγεννημένη και ολο­κληρωμένη προσωπικότητα. Για τον Ινδουιστή, η ανάσταση θα σήμαινε φυλά­κιση του ανθρώπου σε μια νέα ύπαρξη, που υπόκειται στον δεινό κύκλο των μετενσαρκώσεων. Αυτοτέλεια, λοιπόν, ολοκλήρωση και οντολογική ανακαινιση του όλου Προσώπου και αιώνια Κοινωνία με τον Θεό Πατέρα δια της συμμετοχής στην ένδοξη φύση του Θεανθρώπου Χριστού, είναι το ιδεώδες του Χριστιανού. Χαμός στη μακαριότητα της άπειρης ακοσμικής θεότητας είναι το ιδεώδες του Ινδουιστή».39

Μόνον εκείνοι που προσελκύονται από το ξένο, το ασυνήθιστο, έχουν κορεστεί από τους παραδοσιακούς τρόπους σκέψεως, δεν αισθάνονται άνετα μέσα στον εκκλησιαστικό τους οργανισμό από καθαρή περιέργεια κινούμενοι, παρασυρόμενοι από την «μόδα» ότι θα βρουν θεραπεία για τα πάντα μέσω της Γιόγκα. Ο σύγχρονος άνθρωπος πάσχει από ψυχολογικά και υπαρξιακά προ­βλήματα, αναζητά την εσωτερική ηρεμία και ελευθερία, και γι’ αυτό είναι ανάγκη να προσέξει την διδασκαλία των αγίων πατέρων της Εκκλησίας μας, και κυρίως, του αγίου Γρηγορίου του Παλαμά, ο οποίος οδηγεί τον άνθρωπο στην ουσιαστική επίλυση αυτών των προβλημάτων.

Ο χριστιανισμός είναι θεραπευτική επιστήμη, διότι θεραπεύει τον άρρω­στο άνθρωπο. Και αυτή η ασθένεια συγκεκριμενοποιείται στον νου. Η Εκκλη­σία με την διδασκαλία της, τη λατρεία, την άσκηση, τα Μυστήρια, ελευθερώνει τον νου και τον καθιστά ναό του Αγίου Πνεύματος. Αυτή η θε­ραπευτική αγωγή εφαρμόσθηκε και επιβεβαιώθηκε από όλους τους αγίους. Είναι η μόνη οδός που οδηγεί στον Θεό.40 Αυτό  έχει ανάγκη ο σύγχρονος άνθρωπος που υποφέρει από την τραγική τριάδα, όπως θα έλεγε ο Βίκτωρ Φρανκλ, ήτοι τον πόνο, τις ενοχές και τον θάνατο, που αισθάνεται την ζωή του ως μία προθανάτεια εμπειρία, ενός υπαρξιακού και αιωνίου θανάτου και αναζητά όχι απλώς την βίωση της ηδονής, αλλά ίσως και μέσα από αυτήν, την επιβίωση της ψυχής.41

__________________________________________________________

Υποσημειώσεις

 1 Mc Carney Yoga; Το κλειδί της ζωής, σ. 16.

 2 Βεδική περίοδος (1500 600 π.Χ.),Επική περίοδος (600 π.Χ200 π.Χ.), Πε­ρίοδος των έξι συστημάτων (200 π.Χ. και πέρα). Τα έξι συστήματα της περιό­δου αυτης είναι: 1) Σύστημα Nyaya, 2) Σύστημα Vaisesik, 3) Σύστημα Sankhya, Σύστημα Yoga, Σύστημα Purva Mimansa και Σύστημα vendata.

 3 Αναστασίου Γιαννουλάτου, (Αρχιεπισκόπου Αλβανίας), Όψεις Ινδουισμού Βουδισμού, σσ 2627.

 4 Μπαγκαβάτ Γκιτά σημαίνει τραγούδι του αγαπημένου η «τραγούδι του Κυρίου». Είναι ένα από τα σημαντικότερα ιερά κείμενα του Ινδουισμού και θεωρείται το πιο δημοφιλές έργο της σανκριτικής λογοτεχνίας. Βλ. περισσ. στο Βαρώ Ζ., Μπαγκαβάτ Γκιτά. Μτφρ. Γ. Ζωγραφάκης, εκδόσεις Δωδώνη, Αθήνα 1966.

 5 ΓΙΟΓΚΑ, McCarney, σ.22.

 6 ΓΙΟΓΚΑ, McCarney, σ.22. Τέτοιες μορφές Γιόγκα είναι: Χάθα Γιόγκα (Hatha Yoga) (ανάπτυξη φυσικής κατάστασης και υγείας), Κάρμα Γιόγκα (Karma Yoga) (Γιόγκα της αιτίας και του αποτελέσματος, της δράσης), Μπάκτι Γιόγκα (ΒΗΑΚΤΙ YOGA, θ) Γιόγκα της αφοσίωσης, Ράτζα Γιόγκα (Raja Yoga), εξέλιξη διανοητικών δυνάμεων.

 7 1)Γιάμα (Yama), που αναφέρεται στην αυτοκυριαρχία, η οποία επιτυγχά­νεται μέσω 5 ηθικών κανόνων, 2) Νιγιάμα (Niyama) αναφέρεται και αυτή στην αυτοπειθαρχία και περιλαμβάνει πέντε (5 κανόνες. 3) Αζάνα (Asana) περι­λαμβάνει τον έλεγχο του σώματος με κατάλληλες στάσεις, προς εξουδετέρωση και επιβολή των ζωτικών ενεργειών του ανθρώπινου οργανισμού, 4) Πρανάγιαμα (Pranayama)αναφέρεται στην ρύθμιση της αναπνοής, 5) Πρατγιάχαρ (Pratyagara) αναφέρεται στην υποχώρηση αισθήσεων από τα πράγ­ματα του εξωτερικού κόσμου, ώστε να μην επηρεάζεται από τα εξωτερικά αντικείμενα, 6) Δάρανα (Dharana) αναφέρεται στην συγκέντρωση της προ­σοχής, εφ’ ενός αντικειμένου και στην προσήλωση του νου, τη σταθεροποί­ηση των ψυχικών και πνευματικών ικανοτήτων σ ένα ορισμένο τόπο η σημείο του σώματος, π.χ. ομφαλός, άκρη ρινός, καρδιά, άκρη γλώσσας κ.τλ., 7) Δγιάνα (Dhyana) αναφέρεται στην παθητική έμμονή και περισυλλογή, χωρίς διακοπή σ’ ένα αντικείμενο του διαλογισμού, 8) Σαμάδι (Samadi). Στο στάδιο αυτό  συ ντελείται η απελευθέρωση και ο πλήρης φωτισμός του ανθρώπου, όπως πι­στεύουν οι Ινδουιστές. Σ’  αυτή την κατάσταση ο Γιόγκι δεν αντιλαμβάνεται τίποτα, ούτε έχει εξωτερική αίσθηση, 9) Τζνάνα Γιόγκα (Jnana Yoga). Σ αυτή καταφεύγουν όσοι ζητάνε την αλήθεια και τέλος 10) η Κουνταλίνι Γιόγκα (Kun daliniYoga, που είναι η βασικότερη οδός λυτρώσεως του ατόμου.

 8 McCarney Γιόγκα, το κλειδί της ζωής, σσ. 4849.

 9 π. Νικολάου, X. Ιωαννίδη: Σημειώσεις Εκκλησιαστικής Γραμματείας μετά τον ΙΑ’ αιώνα, Αθήνα 1994, σ. 18.

10 Νικοδήμου Αγιορείτου: Αόρατος Πόλεμος, έκδ. Νεκτάριος Παναγόπουλος, Αθήνα 1985, σ. 17.

11 Νικοδήμου Αγιορείτου: ο.π., σ. 24

12 Αναστ. Γιαννουλάτου (νυν Αρχιεπ. Αλβανίας): Όψεις Ινδουισμού Βουδι­σμού, Αθήνα 1985.

13 Διονυσίου Γ. Δακουρά: Συμβολική των Ινδικών Θρησκευμάτων, έκδ. Συμ­μετρία, Αθήνα 1995, σ. 47.

14 Δ. Βελισσαρόπουλου.• Ιστορία της Ινδικής Φιλοσοφίας, έκδ. ΔΩΔΩΝΗ, Αθήνα 1981, σ. 2.

15 Διονυσίου Γ. Δακουρά: Συμβολική των Ινδικών Θρησκευμάτων, έκδ. ΣΥΜ­ΜΕΤΡΙΑ, Αθήνα 1995.

16 ΓΙΟΓΚΑ το κλειδί της ζωής, έκδ. Μπουκουμάνη, Αθήνα 1977, σελ. 229, 275.

17 ΓΙΟΓΚΑ το κλειδί της ζωής, ο.π. 27

18 Αναστασίου Γιαννουλάτου (νυν Αρχιεπ. Αλβανίας): ό.π, σσ. 82, 83, 84.

19 π. Αντωνίου Γ. Αλεβιζόπουλου: Αποκρυφισμός  Γκουρουϊσμός, εκδ. Ν.ΕΠΟΧΗ, Αθήνα 1993, σ. 13

20 Θ. Παντουβά: Ερμηνευτικό Λεξικό της Ινδικής Φιλοσοφίας και του Γιόγκα, έκδ. Καρδαμίτση, Αθήνα 1989, σ. 66.

21 π. Αντωνίου  Γ. Αλεβιζόπουλου: ό.π., σ. 33.

22 Θ. Παντουβά: ο.π., σ. 66.

23 Θ. Παντουβά: Ερμηνευτικό Λεξικό της Ινδικής Φιλοσοφίας και του Γιόγκα, έκδ. Καρδαμίτση, Αθήνα 1989, σελ.89,90.

24 π. Αντωνίου Γ.  Αλεβιζόπουλου: ό.π., σ. 13.

25 π. Αντωνίου Γ. Αλεβιζόπουλου ο.π., σ. 180,184.

26 π. Νικολάου, Χ. Ιωαννίδη: ό.π., σ.2628.

27 Αναστασίου Γιαννουλάτου (νυν Αρχιεπ. Αλβανίας): ό.π., σ.93.

28 Αναστασίου Γιαννουλάτου (νυν Αρχιεπ. Αλβανίας): δ.π., σ.93.

29 Αναστασίου Γιαννουλάτου (νυν Αρχιεπ. Αλβανίας): ό.π., σσ.9192.

30 Αναστασίου Γιαννουλάτου (νυν Αρχιεπ. Αλβανίας): ο.π.,σ.91

31 Αναστασίου Γιαννουλάτου (νυν Αρχιεπ. Αλβανίας): δ.π., σ.92

32 Αναστασίου Γιαννουλάτου (νυν Αρχιεπ. Αλβανίας): δ.π., σσ.8586.

33 Αναστασίου Γιαννουλάτου (νυν Αρχιεπ. Αλβανίας): δ.π., σ. 86.

34 Βλάχου Ιεροθέου (Μητροπολίτου Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου). Μια βραδιά στην έρημο του Αγίου Όρους, έκδ. Ι.Μ. Γενεθλίου Θεοτόκου (Πελαγίας), σελ. 44.

35 Δ. Δακουρα, Η προβολή τών Ασιατικών Θρησκευμάτων εις την Δύσιν, σ. 63.

36 Βλάχου Ιεροθέου ( Μητροπολίτου Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου), ό.π., σ. 48.

37 ΚΑΑΛΙΣΤΟΥ WARE, Η δύναμη του ονόματος, έκδ. ΑΚΡΙΤΑΣ, σ. 66.

38 Δ. Δακουρα , ό.π., σ. 63.

39 Γρηγ. Ζιάκα: Γιόγκα, αλήθεια και πλάνες, σ. 273.

40 Μητρ. Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου κ. Ιεροθέου Βλάχου, Ορθόδοξη Ψυχοθεραπεία, Πατερική ψυχοθεραπεία, Ι.Μ. Γενεσίου Θεοτόκου (Πελαγίας).

41 Μητροπ. Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου κ. Ιεροθέου Βλάχου, Η αρρώστια της θρησκείας, εφημ. Ελευθεροτυπία, 23/12/2001.

Από το περιοδικό «ΚΟΙΝΩΝΙΑ»  ΔΕΛΤΙΟ ΤΗΣ «ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΥ ΕΝΩΣΕΩΣ ΘΕΟΛΟΓΩΝ»  ΕΤΟΣ ΝΒ' • ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ  ΜΑΡΤΙΟΣ 2009 • ΤΕΥΧΟΣ 1

Από impantokratoros.gr