Αρχιμ. Βασίλειος Μπακογιάννης
Τα Εγκώμια είναι σύμπτωμα…
Καί φέτος ἀνά τήν Ἑλλάδα ψάλθηκαν τά Ἐγκώμια τῆς Παναγίας, «βγῆκε» καί Ἐπιτάφιος. Μέ κριτήρια κοσμικά, κρίνεται ὡς πράξη εὐλαβείας-τιμῆς πρός τήν Παναγία· ὅμως, μέ κριτήρια ὀρθόδοξα, πνευματικά, θεολογικά, εἶναι σύμπτωμα πνευματικῆς νόσου· τῆς νέας ἐποχῆς, πού ἄρχισε ἤδη νά εἰσέρχεται στήν Ἐκκλησία· «ἡ νέα ἐποχή», ἔλεγε ὁ μακαριστός π. Ἀντώνιος Ἀλεβιζόπουλος, «δέν θά ἀδειάσει τίς ἐκκλησίες ἀπό κόσμο, ἀλλά θά ἀλλάξει τά μυαλά τοῦ κόσμου πού ἔρχεται στήν ἐκκλησία»· κάτω τά παλιά· νέα τάξη πραγμάτων· μέ πάντα «καλό» σκεπτικό.
Τό βλέπουμε καθημερινῶς στήν πράξη· Λειτουργία στό προαύλιο τῆς ἐκκλησίας (τί χρειάζεται ἡ ἐκκλησία;), ἤ στό σολέα τοῦ Ναοῦ (οὔτε τό Ἱερό χρειάζεται…)· συνεχῆ «Εὐχέλαια», χωρίς νά ὑπάρχει λόγος σοβαρός· Θ. Κοινωνία μετά ἀπό φαγοπότι· Παρακλήσεις σέ Ἁγίους, καί ὄχι στήν Παναγία, κατά τά ἄλλα ἄς κάνουμε Ἐγκώμια πρός τιμή της!
«Πῶς βλέπετε τά Ἐγκώμια τῆς Παναγίας;», ρώτησα, ὅταν ἄρχισαν νά εἰσέρχονται στήν Ἐκκλησία, ἕναν ρεαλιστή, συνειδητοποιημένο Γέροντα· «γυναικεῖες ὑστερίες…!», ἀπάντησε εὐθέως καί ἀκαριαίως. Ὑπερβολή; Προκατάληψη;
Ἐγκώμια στήν Παναγία, αἰῶνες πρίν, ἔχουν γράψει διάφοροι ὑμνογράφοι, ἀλλά παρέμεναν κλειδωμένα στά συρτάρια· δέν εἰσήχθησαν δηλαδή στή λατρεία τῆς Ἐκκλησίας. Καί ὅταν κάποιοι, μέσα 19ου αἰ., τό προσπάθησαν, ἐπενέβη δυναμικῶς ἡ Ἐκκλησία καί ἔβαλε στόπ. (Ἐγκύκλιος 135/4319.21.4.1865).
Καί τοῦτο, γιατί οὐσία τῆς γιορτῆς τῆς Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου, εἶναι ἡ μετάσταση· ὅτι τό σῶμα της δέν ἔμενε στόν τάφο, ἀλλά μετέστη, ἑνωμένο μέ τήν ἁγία της ψυχή στόν οὐρανό. Πρόκειται γιά θαῦμα· μεγαλεῖο, δόξα τῆς Παρθένου. Ὅμως, τά Ἐγκώμια καί ὁ Ἐπιτάφιος δέν βοηθοῦν τόν λαό νά κατανοήσει αὐτό τό μεγαλεῖο.
Στίς ἡμέρες μας, ἡμέρες ἀσεβείας, καί κατά παράβαση τῆς ἐκκλησιαστικῆς μας τάξεως, τείνουν νά ἐπικρατήσουν σ’ ὅλες τίς ἐνορίες ἀνά τήν Ἑλλάδα· τάχα ἀπό εὐλάβεια καί τιμή στήν Παναγία· ἡ ὁποία τηροῦσε ἐπακριβῶς, ὄχι μόνο τό νόμο τοῦ Θεοῦ, ἀλλά καί τά ἤθη τοῦ τόπου της.
Τέλος πάντων. Θέλεις τόσο πολύ νά τιμήσεις τήν Παναγία (τιμή ἁγίου μίμηση ἁγίου…), καί νά ψάλλεις τά Ἐγκώμια; Τήρησε τήν τάξη τῶν Ἐγκωμίων, ἡ ὁποία ὁρίζει: νά ψέλνονται ἀνήμερα τῆς Κοιμήσεως, στόν ὄρθρο, μετά τήν θ΄ ὠδή.
Τά Ἐγκώμια τοῦ Χριστοῦ λέγονται τή Μ. Παρασκευή, τή μέρα τῆς ταφῆς Του· δέν λέγονται οὔτε Κυριακή τῶν Βαϊων, οὔτε Μ. Δευτέρα, οὔτε Μ. Πέμπτη, οὔτε στήν Ἀποκαθήλωση. Θά ἦταν ἀδικαιολόγητο, ἀδιανόητο, νά γιορτάζεται ἡ ταφή τή Μ. Παρασκευή, καί μεῖς νά λέμε τά Ἐγκώμια τῆς ταφῆς Του, τήν Κυριακή τῶν Βαϊων!
Καί ὅμως τά Ἐγκώμια τῆς Παναγίας λέγονται σέ ἄσχετο χρόνο, ἐκτός τῆς γιορτῆς, τῆς ταφῆς· καί δύο, καί τρεῖς, καί τέσσερις, καί πέντε μέρες πρίν· «κατά τό βούλεσθαι»· ἄλλη ἐνορία τά λέει σέ Ἑσπερινό, ἄλλη σέ Παράκληση, ἄλλη σέ ἀγρυπνία, ἄσχετη μέ τή γιορτή. Εἶναι ἀμφίβολο ἄν ὑπάρχει ἐνορία, πού νά λέει τά Ἐγκώμια στόν ὄρθρο τῆς γιορτῆς, μετά τήν θ΄ὠδή!
Καί εἶναι ἀπορίας ἄξιον πῶς θεολόγοι, Μοναχοί, Ποιμένες καί λοιποί ἀνεχόμαστε ἤ στηρίζουμε μιά τέτοια κατάσταση;! Σύμπτωμα…!
Καί ἄν οἱ Μητροπολῖτες οἱ ὁποῖοι ἔδωσαν ἔνορκη διαβεβαίωση-δέσμευση (ὅρκο!) ὅτι θά τηροῦν «ἀπαρασαλεύτως τάς ἱεράς Παραδόσεις», δέν σεβασθοῦν τόν ὅρκο τους, στό κρασί, κάθε τόσο θά προστίθεται νερό, καί ἀπό τό πολύ νερό, τό κρασί θά γίνει νερουλό, καί θά καμαρώνουμε, ὅτι ὡς ὀρθόδοξοι χριστιανοί διαθέτουμε τό καλύτερο κρασί….
