Η
ΕΚΚΛΗΣΙΟΛΟΓΙΚΗ ΑΛΛΟΙΩΣΗ ΠΟΥ ΕΠΕΦΕΡΕ Η ΨΕΥΔΟΣΥΝΟΔΟΣ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ
Ἐν
Πειραιεῖ 14-7-2017
Πρωτοπρεσβ. π. Ἄγγελος Ἀγγελακόπουλος,
ἐφημ. Ἱ.
Ν. Ἁγίας Παρασκευῆς Νέας Καλλιπόλεως Πειραιῶς
Συμπληρώθηκε
τίς προηγούμενες ἑβδομάδες ἕνας χρόνος ἀπό τήν σύγκληση τῆς ψευδοσυνόδου τῆς
Κρήτης, πού οὐσιαστικά δέν ἦταν οὔτε Ἁγία, οὔτε Μεγάλη, οὔτε Σύνοδος, ἀλλά μία
οἰκουμενιστικῶν προδιαγραφῶν διευρυμένη Σύναξη τῶν δέκα ἀπό τούς δεκατέσσερεις
Προκαθημένους τῶν Τοπικῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν μετά τῶν συνοδειῶν τους.
Καὶ
μόνο ἡ ἀπουσία τῶν τεσσάρων Πατριαρχείων τῆς Ἀντιοχείας, τῆς Ρωσίας, τῆς
Βουλγαρίας καί τῆς Γεωργίας, ποὺ ἐκπροσωποῦν περίπου τά 3/4 τῶν Ὀρθοδόξων,
ἔπρεπε νὰ ἀναβάλει τὴν σύγκληση, μέχρι νὰ ἐπιτευχθεῖ ἡ συνεννόηση καὶ ἡ
ἑνότητα. Ἡ ἔκφραση τῆς μεγάλης μας ἀνησυχίας καί ἀγωνίας καί τῆς καθέτου
ἀντιθέσεώς μας ἀπέναντί της δικαιολογεῖται ἀπό τά παρακάτω γεγονότα.
Ἀντικανονικές
συμπροσευχές
Μέ τό
καλημέρα τῆς ψευδοσυνόδου ἔγιναν ἀντικανονικές συμπροσευχές. Ὁ οἰκουμενιστής
Σεβ. Μητρ. Γέρων Περγάμου κ. Ἰωάννης Ζηζιούλας τέλεσε Θεία Λειτουργία
τήν Κυριακή τῆς Πεντηκοστῆς τοῦ 2016 μέ τήν παρουσία Παπικών, Προτεσταντῶν καί
Μονοφυσιτών[1].
Προετοιμασία
Ἦταν ἡ
πρώτη φορὰ στὴν ἱστορία τῶν συνόδων, κατὰ τὴν ὁποία ἡ προετοιμασία διήρκεσε
τόσο πολύ, ἐνενήντα τρία χρόνια! Αὐτὸ δείχνει ὅτι δὲν ὑπῆρχε οὔτε «εὔλογος
αἰτία», οὔτε «ἐπείγουσα ἀνάγκη» γιὰ σύγκληση τῆς ψευδοσυνόδου, ἀλλὰ
ἐξυπηρετήθηκαν ἄλλες ἐκκλησιαστικοπολιτικὲς σκοπιμότητες. Διότι, ἂν ὑπῆρχε
«ἐπείγουσα ἀνάγκη», ὅπως πάντοτε συνέβαινε στὴν συνοδικὴ παράδοση μὲ τὴν
ἐμφάνιση κάποιας αἱρέσεως, κάποιου σχίσματος ἢ ἄλλης ἐκτροπῆς, αὐτή ἔπρεπε νὰ
ἀντιμετωπισθεῖ ἀμέσως ἐντὸς ὀλίγων μηνῶν ἢ ὀλίγων ἐτῶν.
Θεματολογία
Τὸ
ἴδιο ἴσχυσε καὶ γιά τήν θεματολογία τῆς ψευδοσυνόδου. Ἀπό τά ἔξι τελικά θέματα,
δύο μόνο εἴχαν τὸν χαρακτήρα τοῦ κατεπείγοντος, τὸ θέμα τῆς Διασπορᾶς καί τό
θέμα τῶν σχέσεων τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας μέ τόν λοιπό χριστιανικό κόσμο. Τὰ
ὑπόλοιπα τέσσερα θέματα, ὅπως τῆς ἀποστολῆς τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας στόν
σύγχρονο κόσμο, τῆς νηστείας, τῶν κωλυμάτων τοῦ γάμου, εἶναι αὐτονοήτως
λελυμένα καὶ ἀπὸ τὴν Ἁγία Γραφὴ καὶ ἀπὸ τὴν Πατερικὴ καὶ Συνοδικὴ Παράδοση. Τό
θέμα τῆς Διασπορᾶς ἔπρεπε νά διευθετηθεῖ μέ τήν δημιουργία Αὐτοκεφάλων
Ἐκκλησιῶν. Σέ καμία περίπτωση δέν ἔπρεπε νά συνεχιστεῖ τό ἀντικανονικό καί
ἀντιεκκλησιαστικό φαινόμενο τῶν πολλῶν ἐπισκόπων σέ μία ἐπαρχία, οὔτε ἔπρεπε νά
παραταθεῖ τό ἡμίμετρο τῶν ἐπισκοπικῶν συνελεύσεων. Τό θέμα τοῦ Αὐτονόμου ἔδειξε
τὶς τάσεις πρωτοκαθεδρίας τῶν ἐκκλησιαστικῶν ἡγετῶν καὶ θὰ μποροῦσε βέβαια γιὰ
λόγους εὐταξίας νὰ διευθετηθεῖ μετὰ ἀπὸ συνεννοήσεις, χωρὶς τὴν αἴσθηση τοῦ
κατεπείγοντος.
Συμμετοχή
Ἐπισκόπων
Ἄλλο
μελανό σημεῖο τῆς Συνόδου ἦταν ἡ ἄρνηση κλήσεως καί ἐνεργοῦ συμμετοχῆς ὅλων τῶν
ἐπισκόπων ὅλων τῶν Τοπικῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν, ὅπως γινόταν σὲ ὅλες τὶς
Οἰκουμενικὲς Συνόδους. Μέ τόν ἀντιπαραδοσιακό αὐτό τρόπο ἀποφεύχθηκε ἡ
πιθανότητα κάποιοι παραδοσιακοὶ ἐπίσκοποι νὰ ἀντιδράσουν σὲ ἀποφάσεις τῆς
ψευδοσυνόδου, πού ἦταν ἀνατρεπτικὲς τῆς Παραδόσεως, ἢ κάποια Τοπικὴ Ἐκκλησία νὰ
ἔχει μεγαλύτερη δύναμη στὴν λήψη τῶν ἀποφάσεων, λόγῳ τοῦ μεγαλυτέρου ἀριθμοῦ
ἐπισκόπων. Αὐτὰ, ὅμως, ἀπετέλεσαν ἀνθρώπινες ἰδιοτελεῖς σκοπιμότητες, ξένες
πρὸς τά ἁγιοπνευματικὰ κριτήρια, ἀλλὰ καὶ πρὸς τὴν ὀρθόδοξη ἐκκλησιολογία, ἡ
ὁποία θεωρεῖ ὅτι ὁ Ἐπίσκοπος κάθε ἐπαρχίας, καὶ τῆς μικρότερης ἀκόμη, ἐκπροσωπεῖ
μὲ τὸ ποίμνιό του ἕνα ζωντανὸ μέρος τῆς Καθολικῆς Ἐκκλησίας. Ἡ ἀπουσία του, ὄχι
μόνο τραυματίζει τὴν ὁλοκληρία τοῦ σώματος τοῦ Χριστοῦ, ἀλλὰ καὶ στερεῖ τὴν
δυνατότητα νὰ ἐκφρασθεῖ ἀπὸ ὅλους ἡ συνείδηση τοῦ πληρώματος τῆς Ἐκκλησίας, τὴν
ὁποία φαίνεται ὅτι φοβήθηκαν οἱ ὑπεύθυνοι γιὰ τὴν προετοιμασία καὶ σύγκληση τῆς
ψευδοσυνόδου. Δὲν μπορεῖ νά δικαιολογηθεῖ μὲ κανένα κριτήριο, οὔτε ποιμαντικὸ
οὔτε ἐκκλησιολογικό, ἡ συμμετοχὴ μόνο εἰκοσιτεσσάρων Ἐπισκόπων ἀπὸ κάθε Τοπική
Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία, πρᾶγμα ποὺ προσέβαλλε τὴν ἰσότητα τῶν ἐπισκόπων, ἀλλὰ καὶ
δημιούργησε ἐρωτηματικὰ γιὰ τὰ κριτήρια ἐπιλογῆς τῶν Ἐπισκόπων, ποὺ μετεῖχαν.
Μήπως εἶναι μειωμένης ἐπισκοπικῆς εὐθύνης καὶ ἀξίας οἱ Ἐπίσκοποι, ποὺ δὲν
μετεῖχαν στήν ψευδοσύνοδο, καὶ ποὺ ἀποτελοῦν τὴν μεγάλη πλειονότητα στὶς
περισσότερες Αὐτοκέφαλες Ἐκκλησίες; Ποιός γνώριζε καὶ ποιός μετέφερε στὴν
ψευδοσύνοδο τὶς σκέψεις, τὶς ἐκτιμήσεις καὶ τὶς ἀντιδράσεις τῶν ποιμνίων τους;
Μέ ποιά κριτήρια, ἄραγε, ἔγινε ἡ ἐπιλογή τῶν 24 αὐτῶν ἐπισκόπων κάθε Τοπικῆς
Ἐκκλησίας; Δυστυχῶς, προτιμήθηκαν ὅσοι διακρίνονται γιά τήν οἰκουμενιστική
δραστηριότητά τους καί εἶναι ἀρεστοί στούς Προκαθημένους, καί βεβαίως
ἀπομονώθηκαν οἱ ἀντιτιθέμενες, παραδοσιακές καί ἀντιοικουμενιστικές φωνές
πλείστων ὅσων Ἐπισκόπων. Παρέλκει βεβαίως νά τονισθεῖ τό γεγονός ὅτι στίς
Ὀρθόδοξες Συνόδους, ἐκτός τῶν Ἐπισκόπων, συμμετεῖχαν καί κληρικοί κατωτέρων
βαθμίδων, ὅπως Καθηγούμενοι, Ἀρχιμανδρῖτες, Ἱερεῖς, Μοναχοί, καθώς ἐπίσης καί ὁ
πιστός λαός. Δέν θά ἦταν καθόλου ὑπερβολή νά λεχθεῖ ὅτι ἡ ψευδοσύνοδος τῆς
Κρήτης ἦταν μία σύναξη χωρίς Ὀρθοδόξους. Τελικά, ἀπό τούς περίπου 800 ἀνά τόν
κόσμο Ὀρθοδόξους Ἐπισκόπους συμετεῖχαν μόνοι οἱ 156, ἀπό τους ὁποίους περίπου
οἱ 30 δέν ὑπέγραψαν ὅλα τά κείμενα.
Ψῆφος
Παντελῶς
ἀμάρτυρη στήν Ὀρθόδοξη παράδοση καί γι’αὐτό ἀπαράδεκτη ἦταν καί ἡ θέση τῆς
ψευδοσυνόδου ὅτι κάθε Τοπική Ἐκκλησία διέθετε μία ψῆφο. Τό ὀρθόν εἶναι ὅτι κάθε
Ἐπίσκοπος διαθέτει μία ψῆφο καί ὅχι κάθε Τοπική Ἐκκλησία. Παραλλήλως, ἡ ἀρχή
τῆς ὁμοφωνίας κινήθηκε κι αὐτή μέσα σέ ἀντιπαραδοσιακά πλαίσια. Ἡ παραδοσιακή
τακτική λήψεως ἀποφάσεων σέ μιά Σύνοδο εἶναι ἡ ἀρχή, πού ὁρίζει ὅτι «ἡ τῶν
πλειόνων ψῆφος κρατείτω», ἡ ὁποία ἰσχύει μόνο σέ θέματα ἐκκλησιαστικῆς
εὐταξίας, καί ὄχι σέ δογματικά. Ὅσοι Ἐπίσκοποι ἐπιλεκτικὰ ἔλαβαν μέρος
δὲν εἶχαν δικαίωμα ψήφου, παρὰ μόνο οἱ Προκαθήμενοι, ποὺ λειτούργησαν σάν
κάποιος «συλλογικὸς πάπας». Τὰ πλέον σημαντικὰ κείμενα τῆς ψευδοσυνόδου,
ἰδιαίτερα τὸ οἰκουμενιστικὸ κείμενο «Σχέσεις τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας πρὸς
τὸν λοιπὸν χριστιανικὸν κόσμον», δὲν ὑπογράφτηκαν ἀπ’ὅλους, καὶ μάλιστα σὲ
κάποιες ἀντιπροσωπεῖες δὲν τὸ ὑπέγραψε ἡ πλειονότητα ἤ μεγάλος ἀριθμὸς
Ἐπισκόπων. Ἦταν ἀρκετή, ὅμως, ἡ ὑπογραφὴ τοῦ Προκαθημένου – πάπα, γιὰ νὰ
θεωρηθεῖ ὅτι ὑπογράφτηκε ἀπ’ ὅλους. Ἄς θυμηθοῦμε τήν ἀπαράδεκτη ἐνέργεια τοῦ
Ἀρχιεπισκόπου Κύπρου κ. Χρυσοστόμου, ὁ ὁποῖος ὑπέγραψε ἀντί τῶν Ἐπισκόπων, πού
δέν ὑπέγραψαν[2].
Συμμετοχή
ἑτεροδόξων παρατηρητῶν
Ἕτερο
μελανό σημεῖο ἦταν ἡ παρουσία ὡς «παρατηρητῶν» αἱρετικῶν παπικῶν, προτεσταντῶν,
ἀντιχαλκηδονίων μονοφυσιτῶν, δηλ. καταδικασμένων αἱρετικῶν ἀπό τήν
ἐκκλησιαστική συνείδηση, ἀπό Πατέρες καί Οἰκουμενικές Συνόδους, τούς ὁποίους ὁ
οἰκουμενιστής Πατριάρχης κ. Βαρθολομαῖος ἀπό τήν ἀρχή τῆς ψευδοσυνόδου
ἀπεκάλεσε ὡς «Σεβασμιωτάτους καί Ἱερωτάτους», ἀναγνωρίζοντάς τους ἱερωσύνη καί
ἐκκλησιαστικότητα. Οὐδέποτε στή δισχιλιόχρονη ζωή τῆς Ἐκκλησίας, στίς τοπικές ἤ
σέ Οἰκουμενικές Συνόδους, ὑπῆρχαν ἑτερόδοξοι «παρατηρητές». Μόνο στίς δύο
παπικές ψευδοσυνόδους τοῦ Βατικανοῦ ἐμφανίστηκε τό καθεστώς τῶν ἑτεροδόξων
«παρατηρητῶν». Ἡ ψευδοσύνοδος τῆς Κρήτης εἶχε καί σ'αὐτό τό σημεῖο ὡς πρότυπο
τίς παπικές πρακτικές, μεθόδους καί μεθοδεύσεις.
Στήν
ἱστορία τῆς Ἐκκλησίας οἱ αἱρετικοί καλοῦνταν καί παρίσταντο στίς Συνόδους, ὄχι
ὡς «παρατηρητές», ἀλλά γιά νά ἀπολογηθοῦν ἤ νά ἐκφράσουν τήν μετάνοιά τους, καί
ἄν ἐπέμεναν στήν πλάνη καί στήν αἵρεση καθαιροῦνταν, ἀναθεματίζονταν καί ἀμέσως
ἐκδιώκονταν τῆς Συνόδου καί δέν συμμετεῖχαν στή συνέχεια τῶν ἐργασιῶν της. Ἡ
παρουσία στήν ψευδοσύνοδο ὡς «παρατηρητῶν» ἐκπροσώπων αἱρετικῶν κοινοτήτων, πού
ἔχουν καταδικαστεῖ ἀπό τήν πατερική συνείδηση καί τίς Οἰκουμενικές Συνόδους,
νομιμοποίησε τήν πλάνη καί τήν αἵρεση καί συνεπῶς ἀκύρωσε τήν ἴδια τήν
ψευδοσύνοδο. Σύνοδος, ἡ ὁποία δέν διαστέλλει «ἀναμέσον βεβήλου καί ἁγίου», τήν
Ὀρθοδοξία ἀπό τήν αἵρεση, τήν ἀλήθεια τοῦ Χριστοῦ ἀπό τή δαιμονική πλάνη,
νομιμοποιώντας ἐκκλησιαστικά τήν αἵρεση, δέν μπορεῖ νά εἶναι πραγματικά
Ὀρθόδοξη Σύνοδος, ἀλλά ληστρική ψευδοσύνοδος. Ἐπιπλέον, ἡ παρουσία ὡς
«παρατηρητῶν» ἐκπροσώπων αἱρέσεων εἶχε σοβαρότατες καί καταστροφικές
ποιμαντικές προεκτάσεις. Προκάλεσε σύγχυση στούς πιστούς μας, εἰσάγοντας στή
συνείδησή τους τή θεοσοφική προσέγγιση «μαζί καί διαφορετικά» (χωρίς δηλ. νά
ἔχει καμία σημασία τό περιεχόμενο τῆς πίστεως). Ἡ ψευδοσύνοδος τῆς Κρήτης, ἀντί
νά συντελέσει στήν ἑνότητα της Ἐκκλησίας μας, τήν κλόνισε, δίνοντας σοβαρότατα
ἐπιχειρήματα γιά τή δημιουργία ἤ τήν ἑδραίωση σχισμάτων[3].
Οἰκουμενισμός
Τό πιό
ἀνησυχητικό καί σοβαρό ἦταν ὅτι, ὅπως προέκυψε ἀπό τήν ἐνδελεχῆ μελέτη τοῦ
κειμένου «Σχέσεις τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας πρός τόν λοιπόν χριστιανικόν
κόσμον»[4], οἱ ἰθύνοντες τῆς ψευδοσυνόδου ἀποσκοποῦσαν στήν, μέ
πανορθόδοξη συνοδική ἀπόφαση, νομιμοποίηση καί θεσμοθέτηση, ἐπισημοποίηση καί
ἐδραίωση τῆς παναιρέσεως τοῦ συγκρητιστικοῦ διαχριστανικοῦ καί διαθρησκειακοῦ
Οἰκουμενισμοῦ ὡς ἐπισήμου γραμμῆς τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας. Προέβησαν, δηλ. στήν
πανορθόδοξη ἀναγνώριση τοῦ βαπτίσματος («βαπτισματική θεολογία») καὶ τῆς
ἐκκλησιαστικότητας τῶν αἱρετικῶν Παπικῶν, Προτεσταντῶν καί Μονοφυσιτῶν, στήν
ἀποδοχὴ τῆς προτεσταντικῆς «θεωρίας τῶν κλάδων», τῆς διευρυμένης ἐκκλησιολογίας
τῆς Β´ Βατικανῆς ψευδοσυνόδου περὶ πλήρους καὶ ἐλλιποῦς ἐκκλησιαστικότητος καί
τοῦ οἰκουμενιστικοῦ ἐκκλησιολογικοῦ μοντέλου τῶν «ἀδελφῶν ἐκκλησιῶν», ποὺ
οἰκοδομήθηκε τὶς τελευταῖες δεκαετίες καὶ ἐπισημοποιήθηκε στὸν Θεολογικὸ
Διάλογο μὲ τοὺς Παπικοὺς στὸ Balamand τοῦ Λιβάνου (1993), ὅπου οἱ ὑπογράψαντες
ἐκ τῶν Ὀρθοδόξων οἰκουμενιστές ἀνεγνώρισαν τὸν Παπισμὸ ὡς Ἐκκλησία μὲ Χάρη,
μυστήρια καὶ ἀποστολικὴ διαδοχή. Ἔτσι, ἡ συγκληθεῖσα ψευδοσύνοδος ἦλθε σέ
σφοδρή σύγκρουση καί ἀντιπαράθεση μέ τήν Ὀρθόδοξη παράδοση δεκαεννέα αἰώνων,
κατά τούς ὁποίους ὅλοι οἱ Ὀρθόδοξοι Πατριάρχες καί ὅλες οἱ διευρυμένες
ἐνδημοῦσες Σύνοδοι τῆς Κων/λης ὀνόμαζαν τόν Παπισμό καί τόν Προτεσταντισμό
καθαρά καί ξάστερα αἱρέσεις καὶ αἱρετικούς. Καί ἐνῶ αὐτά τά θέματα ἔπρεπε νὰ
ἐγγραφοῦν εὐθέως πρὸς συζήτηση καί καταδικαστική ἀπόφαση στὴ ψευδοσύνοδο, οἱ
Προκαθήμενοι τά θεώρησαν δεδομένα. Ἡ υἱοθέτηση τῶν παραπάνω αἱρετικῶν
οἰκουμενιστικῶν κακοδοξιῶν καί πλανῶν ἀπό τούς οἰκουμενιστές διευκολύνθηκε,
ἐπίσης, καί ἀπό τό γεγονός ὅτι τὰ τελευταῖα χρόνια οἱ ἴδιοι οἱ οἰκουμενιστὲς
ἀπεμπόλησαν, ἀποχαρακτήρισαν καὶ διέγραψαν τὸν Οἰκουμενικὸ χαρακτῆρα τῆς
λεγομένης «Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου», ἡ ὁποία κατ’ἀρχήν εἶχε προγραμματιστεῖ
νά συνέλθει μέ ἀξιώσεις Οἰκουμενικῆς Συνόδου, ἔστω κι ἂν ὀνομάστηκε Πανορθόδοξη
ἤ Ἁγία καί Μεγάλη.
Τί
ἔπρεπε νά κάνει;
Ἡ
ψευδοσύνοδος, λοιπόν, τῆς Κρήτης, ἄν πραγματικά ἤθελε νά εἶναι Ὀρθόδοξη
Σύνοδος, θά ἔπρεπε νά λάβει τίς ἑξῆς τέσσερεις καίριες ἀποφάσεις :
α) Νά
ἀναγνωρίσει τίς θεωρούμενες ἀπὸ ὅλους τοὺς Ὀρθοδόξους δύο συνόδους τοῦ ἐνάτου
καὶ δεκάτου τετάρτου αἰῶνος ὡς οἰκουμενικές, δηλ. τήν Η´ ἐπὶ Φωτίου, τοῦ 879,
καὶ τήν Θ´ ἐπὶ Ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ, τοῦ 1351, οἱ ὁποῖες, κατεδίκασαν ἡ
μὲν πρώτη τὸ Filioque καί τό πρωτεῖο τοῦ Πάπα ὡς αἱρέσεις, ἡ δὲ δεύτερη τὴν
περὶ κτιστῆς Χάριτος αἵρεση, ἑπομένως καὶ τὸν Παπισμό ὡς αἵρεση.
Βεβαίως,
ἔγινε ἀναφορά στήν Ἐγκύκλιο τῆς ψευδοσυνόδου[5] στίς μεγάλες «καθολικοῦ
κύρους» Συνόδους ἐπί ἁγίου Φωτίου (879) καί ἁγίου Γρηγορίου Παλαμᾶ (1351) καί
στίς μεταγενέστερες, πού ἀνέτρεψαν τίς ἀποφάσεις τῆς ψευδοσυνόδου
Φερράρας-Φλωρεντίας καί ἀπεκήρυξαν τίς προτεσταντικές δοξασίες, ὅμως δέν ὑπῆρξε
ἀναγνώρισή τους ὡς Οἰκουμενικῶν. Συγκεκριμένα γράφεται : «Τό συνοδικόν
ἔργον συνεχίζεται ἐν τῇ ἱστορίᾳ ἀδιακόπως διά τῶν μεταγενεστέρων, καθολικοῦ
κύρους, συνόδων – ὡς λ.χ. τῆς ἐπί Μεγάλου Φωτίου, Πατριάρχου
Κωνσταντινουπόλεως, Μεγάλης συνόδου (879-880) καί τῶν ἐπί ἁγίου Γρηγορίου τοῦ
Παλαμᾶ συγκληθεισῶν Μεγάλων συνόδων (1341, 1351, 1368), διά τῶν ὁποίων
ἐβεβαιώθη ἡ αὐτή ἀλήθεια τῆς πίστεως, ἐξαιρέτως δέ περί τῆς ἐκπορεύσεως τοῦ
Ἁγίου Πνεύματος καί περί τῆς μεθέξεως τοῦ ἀνθρώπου εἰς τάς ἀκτίστους θείας
ἐνεργείας. Προσέτι δέ καί διά τῶν ἐν Κωσταντινουπόλει Ἁγίων καί Μεγάλων συνόδων
τῶν ἐτῶν 1484 διά τήν ἀποκήρυξιν τῆς ἑνωτικῆς συνόδου τῆς Φλωρεντίας
(1438-1439), τῶν ἐτῶν 1638, 1642, 1672 καί 1691 διά τήν ἀποκήρυξιν
προτεσταντικῶν δοξασιῶν, ὡς καί τοῦ ἔτους 1872 διά τήν καταδίκην τοῦ
ἐθνοφυλετισμοῦ ὡς ἐκκλησιολογικῆς αἱρέσεως».
β) Νά
ἐκλέξει, νά χειροτονήσει καί νά ἐνθρονίσει στό πάλαι ποτέ περίπυστο Πατριαρχεῖο
τῆς Ρώμης νέο Ὀρθόδοξο Πάπα Ρώμης, μή ἀναγνωρίζοντας καί ἐκθρονίζοντας τόν
σημερινό καταληψία τοῦ Πατριαρχείου τῆς Δύσεως καί αἱρεσιάρχη κ. Φραγκῖσκο.
Ἔτσι, θά λύνονταν τά θέματα τοῦ Παπισμοῦ, τῆς Οὐνίας καί τοῦ
Προτεσταντισμοῦ.
γ) Νά
δημιουργήσει Αὐτοκέφαλες Ἐκκλησίες, λύνοντας τό θέμα τῆς Διασπορᾶς, καί
δ) Νά
ἀκολουθήσει τήν Πατερική ὁδό μαχίμου ἐπανευαγγελισμοῦ τῆς Οἰκουμένης, μέ τήν
δημιουργία δορυφορικῆς πλατφόρμας γιά τήν Ὀρθόδοξη μαρτυρία σέ 17 γλῶσσες. Μέ
τόν τρόπο αὐτό, θά κονιορτοποιοῦσε τίς αἱρέσεις μέ παγκόσμιο λόγο καί πατερική
παρρησία, θά δόξαζε τόν Θεό καί θά διεσφάλιζε τό ἀνθρώπινο πρόσωπο.
Οἱ
μόνοι λόγοι, πού θά δικαιολογοῦσαν τήν σύγκληση αὐτῆς τῆς ψευδοσυνόδου, δέν θά
ἦταν ἄλλοι παρά μόνο :
α) ἡ
καταδίκη τῆς συγκρητιστικῆς παναιρέσεως τοῦ Οἰκουμενισμοῦ, ὅπως τήν ἀποκάλεσε ὁ
Ὅσιος Ἰουστῖνος ὁ Πόποβιτς,
β) ἡ
καταδίκη τῆς παρουσίας καί συμμετοχῆς τῶν Ὀρθοδόξων Τοπικῶν Ἐκκλησιῶν στό
λεγόμενο «Παγκόσμιο Συμβούλιο τῶν Ἐκκλησιῶν» (Π.Σ.Ε.), δηλ. τῶν αἱρέσεων καί,
γ)
ἡ καταδίκη τῆς μεταπατερικῆς καί ἀντιπατερικῆς «νέας ἐκκλησιολογίας», ἡ ὁποία
ἀπορρίπτει τά χαρισματικά, δογματικά καί κανονικά ὅρια τῆς Ἐκκλησίας.
Ἀπαράδεκτα τά κείμενα
Τά
ἐπίσημα τελικά κείμενα τῆς ψευδοσυνόδου στήν παροῦσα μορφή τους περιέχουν
σοβαρές ἀσάφειες καί ἀντιφάσεις. Γράφεται π.χ. ὅτι ἡ Ἐκκλησία εἶναι Μία καί
ταυτόχρονα ὑπάρχουν καί «ἄλλες ἐκκλησίες», χρησιμοποιώντας τόν ὅρο «Ἐκκλησία»
γιά τούς αἱρετικούς καί ἑτεροδόξους ἐντελῶς ἀντικανονικά καί ἀπράδεκτα καί
μάλιστα σέ κείμενο Πανορθοδόξου Συνόδου. Οἱ ἀναφερθεῖσες ἀσάφειες τῶν κειμένων
δύνανται νά ἑρμηνευτοῦν εὔκολα μέσα ἀπό τό πνεῦμα τῶν ἀντιλήψεων τοῦ Ἰησουΐτη
θεολόγου Karl Rahner, μέντορα τῆς Β΄ Βατικάνειας ψευδοσυνόδου καί τοῦ Yves
Congar. Ὁρισμένες ἀπό τίς ἀντιλήψεις τους υἱοθετεῖ καί ὁ μέγας οἰκουμενιστής
καί ἰθύνων νοῦς τῆς ψευδοσυνόδου Σεβ. Μητρ. Γέρων Περγάμου κ. Ἰωάννης
Ζηζιούλας, ὅπως τήν «θεωρία τῶν ἀτελῶν ἐκκλησιῶν», σύμφωνα μέ τήν ὁποία
ὁρισμένες ἐκκλησίες βρίσκονται πιό κοντά, ἐνῶ ἄλλες πιό μακριά ἀπό τήν πλήρη
Ἐκκλησία. Στήν περίπτωση τῆς Β΄ Βατικάνειας ψευδοσυνόδου, ὁ Παπισμός εἶναι ἡ
πλήρης Ἐκκλησία, ἐνῶ οἱ ἄλλες (συμπεριλαμβανομένης καί τῆς Ὀρθοδόξου
Ἐκκλησίας) εἶναι οἱ ἀτελεῖς ἐκκλησίες. Στήν περίπτωση τῆς ψευδοσυνόδου
τῆς Κρήτης, ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία εἶναι ἡ πλήρης Ἐκκλησία, ἐνῶ οἱ ἄλλες
(συμπεριλαμβανομένων τῶν αἱρέσεων τοῦ Παπισμοῦ καί τοῦ Προτεσταντισμοῦ) εἶναι
οἱ ἀτελεῖς ἐκκλησίες. Ὅμως, αὐτή ἡ ἀντίληψη μᾶς παραπέμπει σέ μιά
βατικανοποίηση τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, τήν ὁποία εἰσήγαγε συνοδικῶς τό
Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο, ὡς πρωτοστατοῦν σ’ αὐτή τήν κίνηση. Αὐτό εἶναι τό
λογικό συμπέρασμα, πού προκύπτει, πρῶτον ἀπό τήν μελέτη τῶν θεολογικῶν
κειμένων, σχετικά μέ αὐτή τήν πρωτοφανή ἐκκλησιολογία, δεύτερον ἀπό τίς
αἱρετικές «θεολογικές» ἀπόψεις τοῦ Σεβ. Μητρ. Γέροντος Περγάμου κ. Ἰωάννου
Ζηζιούλα, καί τρίτον ἀπό τήν ἀνάλυση τῆς ἐκκλησιολογίας τῆς Β΄ Βατικάνειας
ψευδοσυνόδου[6]. Οἱ θεωρίες τῶν «ἀδελφῶν ἐκκλησιῶν», τῶν «δύο πνευμόνων τῆς
Ἐκκλησίας» (Ὀρθοδοξία καί Παπισμός), τῶν «κλάδων», τῆς «μεταπατερικῆς καί
μετακανονικῆς θεολογίας», τῆς «βαπτισματικῆς θεολογίας», ἡ θεωρία ὅτι ἡ
Ἐκκλησία περιλαμβάνει ὅλες τίς ὁμολογίες, οἱ ὁποῖες ἀποσχίστηκαν ἀπό αὐτήν, ἡ
ἀποδοχή τῶν μικτῶν γάμων μέ τούς ἑτερόδοξους κ.ἄ. ἀποτελοῦν ἐκφράσεις καί
μορφές τῆς νέας ἐκλησιολογίας, τῆς νέας μεταπατερικῆς ἤ καλύτερα ἀντιπατερικῆς
ἐκκλησιολογίας.
Σύμφωνα
μέ τήν θεωρία «τῆς βαπτισματικῆς θεολογίας», ὅποιος βαπτίζεται στό ὄνομα τῆς
Ἁγίας Τριάδος εἶναι μέλος τῆς Ἐκκλησίας, ἀνεξαρτήτως πίστεως, δόγματος καί
ὁμολογίας. Ὅμως, οἱ ἅγιοι Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας οὐδέποτε ἀναγνώρισαν τό
βάπτισμα τῶν αἱρετικῶν, παρά μόνον κατ’ οἰκονομίαν τούς δέχονταν, ἐφόσον
διατηροῦσαν τήν ἐξωτερική μορφή τοῦ Βαπτίσματος μέ τίς τρεῖς καταδύσεις καί
ἀναδύσεις. Ἡ οἰκονομία δέν δύναται ποτέ νά μετατραπεῖ σέ κανόνα πίστεως ἤ
σέ δόγμα.
Τά
κείμενα τῆς ψευδοσυνόδου πρέπει νά ἀπορριφθοῦν καί νά γραφοῦν ἀπό τήν ἀρχή,
λαμβάνοντας ὑπ’όψιν τό πνεῦμα τῶν Ἁγίων Πατέρων καί τῆς ἐκκλησιαστικῆς
Παραδόσεως. Δέν ἀρκεῖ νά συγκληθεῖ μιά σύνοδος μόνο καί μόνο, γιά νά ἀποδείχθεῖ
στόν κόσμο ὅτι οἱ Ὀρθόδοξοι εἴμαστε ἑνωμένοι. Ἑνωμένοι σέ τί; Ἡ ἕνωση γίνεται
μόνο βάσει τῆς Ἀληθείας. Ἡ ἑνότητα εἶναι ὁ καρπός τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ὅπως μᾶς
λέγει ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστός στήν ἀρχιερατική Του προσευχή : «ἵνα
ὦσιν ἕν καθώς ἡμεῖς… ἁγίασον αὐτούς ἐν τῇ ἀληθείᾳ σου… ἵνα καί αὐτοί ὦσιν
ἡγιασμένοι ἐν ἀληθείᾳ». Ἡ ἑνότητα τῆς Ἐκκλησίας συνίσταται στήν ἀκέραιη
καί ἀβλαβή διαφύλαξη τῶν διδασκαλιῶν τῆς ὀρθῆς πίστεως, τήν ὁποία μᾶς παρέδωσαν
οἱ Ἅγιοι Ἀπόστολοι καί οἱ Ἅγιοι Πατέρες, ὁπότε διηρημένοι καί ἀποσχισμένοι ἀπό
τήν Ἐκκλησία εἶναι ὅλοι ἐκεῖνοι, πού φρονοῦν διαφορετικά ἀπό τούς ἁγίους
Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας, καθώς μᾶς λέγει ὁ Ὄσιος Θεόδωρος ὁ Στουδίτης. Ὁ Χριστός
ὀνόμασε «Καθολική» τήν Ἐκκλησία Του, ἐπειδή μόνο αὐτή διατηρεῖ τήν Ἀλήθεια καί
τήν Ὁμολογία τῆς Πίστεως, χωρίς τήν ὁποία κανείς δέν μπορεῖ νά σωθεῖ.
Πρέπει
ἀπαραιτήτως νά κατανοηθεῖ ὅτι δέν ἐπιχειρήθηκε νά ἀλλάξει οὔτε ἡ νηστεία, οὔτε
ἡ τάξη τοῦ μοναχισμοῦ, οὔτε ἡ τάξη τῶν ἱερῶν ἀκολουθιῶν, ὅμως παραχαράχθηκε καί
στρεβλώθηκε τό πιό νευραλγικό σημεῖο, δηλ. ὁ ὁρισμός τῆς Ἐκκλησίας. Τό κείμενο
τῆς ψευδοσυνόδου μέ τίτλο «Σχέσεις τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας πρός τόν λοιπόν
χριστιανικόν κόσμον» εἶναι κατ’ἐξοχήν δογματικό, ὅμως εἶναι ἀνορθόδοξο,
ἐπειδή ἐπιτρέπει ἐντελῶς λανθασμένες ἑρμηνεῖες, οἱ ὁποῖες ἐνθαρρύνουν τίς
ἑτερόδοξες ἀντιλήψεις, πράγμα πού σημαίνει ἀλλοίωση τῆς ἀποκαλυφθείσας Ἀληθείας
τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ.
Ἀπαράδεκτες θέσεις Προκαθημένων
Ὁ
οἰκουμενιστής Πατριάρχης Ἀλεξανδρείας κ. Θεόδωρος, μέ παρέμβασή του
στήν ψευδοσύνοδο ζήτησε «νά μήν ἀναλώνονται μόνο μέ τίς θεολογικές
ἀναλύσεις, ἀλλά νά σταθοῦν καί στήν οὐσία». Μετά ἀπό πολύ ὥρα θεολογικῶν
συζητήσεων, κατά τήν ἀπογευματινή συνεδρία, μεταξύ ἄλλων ἀνέφερε ὅτι «οἱ
ἀρχιερεῖς, πού κάνουν ἱεραποστολή, ὅταν ἐπιστρέψουν στόν τόπο τους, θά κληθοῦν
νά ἀπαντήσουν σέ οὐσιαστικά ζητήματα. Πῶς θά ἐπιστρέψουμε στήν Ἀμερική, στήν
Ἀλβανία, στήν Σερβία, στήν Ἀφρική νά ποῦμε τί στόν κόσμο μας; Γιά τό πρόσωπο
καί τόν ἄνθρωπο; Τό ποίμνιό μας περιμένει νά ἀκούσει γιά τά σημερινά προβλήματα
τῆς κοινωνίας, νά τοῦ μιλήσουμε γιά τήν ἀγάπη τοῦ Χριστοῦ, νά τοῦ δώσουμε ἕνα
πιάτο φαγητό»[7].
Ὁ
οἰκουμενιστής Ἀρχιεπίσκοπος Ἀλβανίας κ. Ἀναστάσιος πρότεινε στήν
ψευδοσύνοδο τῆς Κρήτης νά καταδικαστεῖ ὁ «ἀντί-οἰκουμενισμός» ὡς αἵρεση
καί εἶπε : «… νά ἀφήσουμε, λοιπόν, το Πνεῦμα νά πνέει καί σήμερα στήν
Ἐκκλησία, ὅπωςθέλει, κι ὄχι νά ἀντιγράφουμε μονίμως το παρελθόν..»[8]. Ἐπίσης,
ἀπερίφραστα ὁμολόγησε ὅτι ἡ ψευδοσύνοδος αὐτή δέν εἶναι ἀντίγραφο τῶν
παλαιῶν συνόδων, ἀλλά ἕνα νέο εἶδος Συνόδου. «Θεωρῶ» εἶπε, «ὅτι
εἶναι χρήσιμο νά ὑπενθυμίσουμε ὅτι ἡ Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδος δέν εἶναι ἕνα
ἀκριβές ἀντίγραφο τῶν Οἰκουμενικῶν Συνόδων οὔτε ἕνα τηλεομοιότυπο Συνελεύσεων
Δυτικῶν Χριστιανικῶν Παραδόσεων. Προσαρμοσμένη στίς συνθῆκες καί στίς
δυνατότητες τοῦ 21ου αἰῶνος ἔχει τά δικά της χαρακτηριστικά»[9].
Ὁ
οἰκουμενιστής Ἀρχιεπίσκοπος Κύπρου κ. Χρυσόστομος, ἐπιτιθέμενος στόν
Ἀρχιεπίσκοπο Ἀθηνῶν καί πάσης Ἑλλάδος κ. Ἱερώνυμο, ἐξαιτίας τῆς ἀρχικῆς
σθεναρῆς στάσεως τῆς ἀντιπροσωπείας τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος σχετικά μέ τό
θέμα τῆς χρήσεως τοῦ ὅρου «Ἐκκλησία» γιά τους ἑτεροδόξους, εἶπε ὅτι δέν θά μᾶς
κρατήσει ὁμήρους ἡ Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος.
Οὐνία καί ψευδοσύνοδος τῆς Κρήτης
Μέ
ἐπίσημη προσωπική ἐπιστολή του ὁ οἰκουμενιστής Πατριάρχης κ. Βαρθολομαῖος
εὐχαρίστησε τόν ἐπικεφαλῆς τῶν οὐνιτῶν τῆς Οὐκρανίας Σβιάτοσλαβ (Σέβτσουκ) «γιά
τήν ὑποστήριξή του πρός τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο γιά τήν διοργάνωση τῆς
Συνόδου στήν Κρήτη»! Ἡ ἐπιστολή δέν δόθηκε στή δημοσιότητα ἀπό τό Φανάρι.
Ἀποκαλύφθηκε ἀπό τούς οὐνίτες τῆς Οὐκρανίας καί δόθηκε στά διεθνή ΜΜΕ ἀπό τήν
κρατική Ὑπηρεσία Θρησκευτικῶν Εἰδήσεων τῆς Οὐκρανίας – ΥΘΕΟ (Religious
Information Service of Ukraine - RISU) τήν 1η -8-2016[10].
Ἔγραψε
ὁ Πατριάρχης Βαρθολομαῖος : «Ἔχουμε τήν εὐχαρίστηση νά ἐπωφεληθοῦμε
τῆς εὐκαιρίας νά ἐκφράσουμε τήν εἰλικρινή μας εὐγνωμοσύνη γιά τήν ἐπιστολή
σας καί γιά τίς ἀδελφικές εὐχές σας γιά τήν Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδο, ἡ ὁποία –
μέ τή χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος καί τή συνέργια τῶν ἀδελφῶν μας Προκαθημένων καί
ἱεραρχῶν τῶν Τοπικῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν ἀπό ὅλο τόν κόσμο – συνῆλθε στίς 19
Ἰουνίου καί ἐπιτυχῶς ἐτελείωσε στίς 26 Ἰουνίου 2016 στήν Ὀρθόδοξη Ἀκαδημία
Κρήτης. Μποροῦμε νά σᾶς διαβεβαιώσουμε, Σεβασμιώτατε, ἡ δέσμευσή μας στόν
διάλογο μέ τήν Ἀδελφή μας Ἐκκλησία ὑπερβαλλόντως ὑποστηρίχθηκε στίς Συνοδικές
Ἐπιτροπές καί ἐπισήμως ἀναφέρεται στό τελικό ἀνακοινωθέν. Αὐτή, κατά την ἄποψή
μας, εἶναι βεβαίως κρίσιμη γιά τήν ἀξιόπιστη καί ἑνωτική μαρτυρία τοῦ
Εὐαγγελίου στόν ταραγμένο κόσμο τῆς ἐποχῆς μας».
Τόν
Μάϊο τοῦ 2016 ὁ οὐνίτης ψευδοπατριάρχης ἔγραψε ἐπιστολή στόν Πατριάρχη
Κων/λεως, στήν ὁποία ἐξέφρασε τήν ὑποστήριξη του στή ψευδοσύνοδο τῆς Κρήτης. «Πολλοί
ἀπό τούς ἱεράρχες, πού συλλογίζονται τά προβλήματα, πού ἀντιμετωπίζει ἡ
Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία, ἴσως νά ἐκπλήσσονται, ὅταν πληροφοροῦνται ὅτι ἡ κεφαλή τῆς
(οὐνίτικης) ἐκκλησίας, ἡ ὁποία συχνά ἀναφερόταν ὡς τό μέγιστο ἐμπόδιο στόν
οἰκουμενικό διάλογο, σᾶς ὑποστηρίζει μέ τίς εἰλικρινεῖς προσευχές της, ὁ Θεός
νά εἶναι παρών στίς συζητήσεις σας, διότι «ὅπου εἶναι δύο ἤ τρεῖς συνηγμένοι
στό ὄνομά μου, ἐκεῖ εἶμαι ἀνάμεσά τους (Ματθ. ιη΄ 20)», ἔγραψε ὁ
ψευδοπατριάρχης Σβιάτοσλαβ.
Στήν
ἐπιστολή του ὁ οὐνίτης ψευδοπατριάρχης ὑπενθύμισε, ἐπίσης, ὅτι πρίν ἀπό 21
χρόνια μέλη τῆς Ὁμάδας Μελέτης τῆς «Ἐκκλησίας» τοῦ Κιέβου πραγματοποίησαν
ἐπίσκεψη στό Φανάρι. «Σᾶς διαβεβαιῶ ὅτι τό ἴδιο πνεῦμα οἰκουμενικῆς
δεκτικότητας καί εἰλικρίνειας πού τότε εἴδατε στούς Οὐκρανούς Ἕλληνες
Καθολικούς ἱεράρχες καί κληρικούς διατηρεῖται ζωντανό σήμερα. Ἐν τούτοις,
ὑπάρχει ἕνα ζήτημα˙ θά ἤθελα νά προτείνω στή Σύνοδο νά μελετήσει – νά συζητήσει
τη δυνατότητα ἐφαρμογῆς κοινῶν σχεδίων γιά την ἱστορία, γιά τον «καθαρισμό της
μνήμης καί τήν ἐπούλωση τῶν πληγῶν τοῦ παρελθόντος», ἔγραψε[11].
Ἀμερική καί ψευδοσύνοδος τῆς Κρήτης
Μέ παρέμβαση
τοῦ ἀμερικανικοῦ Ὑπουργείου Ἐξωτερικῶν «πείσθηκαν» καί ἔστειλαν
ἐκπροσώπους τους στήν ψευδοσύνοδο καί δύο ἀπό τά Πατριαρχεῖα τῆς Ἀνατολικῆς
Εὐρώπης (Πατριαρχεῖο Σερβίας καί …) Ὡς γνωστόν, ὅταν ξεκινοῦσε, ὑπῆρχαν ἠχηρές
ἀπουσίες πατριαρχείων, πού ἐξασθένιζαν τήν «αἴγλη» τῆς ψευδοσυνόδου. Ὡστόσο, μέ
παρέμβαση τοῦ ἀμερικανικοῦ Ὑπουργείου Ἐξωτερικῶν «πείσθηκαν» καί ἔστειλαν
ἐκπροσώπους τους στήν ψευδοσύνοδο καί δύο ἀπό τά Πατριαρχεῖα τῆς Ἀνατολικῆς
Εὐρώπης. Ἔτσι λύθηκε τό μυστήριο τῆς συμμετοχῆς τους. Μάλιστα ὑπάρχει καί
σχετικό ἔγγραφο, πού ἐπιβεβαιώνει αὐτή τήν παρέμβαση ἀπό τίς ΗΠΑ, ἡ ὁποία
στηρίζει πολύ τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο, ὅπως προκύπτει ἀπό ὅλα τά παραπάνω[12].
Στήν
ψευδοσύνοδο τῆς Κρήτης, πράκτορες δυτικῶν Ὑπηρεσιῶν Πληροφοριῶν βρίσκονταν
σέ ἐπιχειρησιακή ἑτοιμότητα (δηλ. κατασκοπεία), μέ σκοπό νά διευρύνουν τόν
διαχωρισμό καί τήν διαφωνία τῆς Ὀρθοδοξίας καί νά χρησιμοποιήσουν τήν
ψευδοσύνοδο γιά ἀποφάσεις, πού δέν συνάδουν μέ τό Ὀρθόδοξο σύστημα ἀξιῶν. Ἔτσι,
ἔπληξαν τήν ἑνότητα τοῦ Ὀρθόδοξου κόσμου. Ἀμερικανοί πράκτορες βρίσκονταν στή
Κρήτη, μέ σκοπό νά ἀποκτήσουν τόν ἀπόλυτο ἔλεγχο σέ ὅ,τι ἐπρόκειτο νά συμβεῖ
στή ψευδοσύνοδο. Ὑπῆρξε ἔλεγχος τῶν «δυτικῶν ἐλίτ» σέ κάποιες Ὀρθόδοξες
Ἐκκλησίες. Στήν οὐσία ἐπρόκειτο γιά μιά δημιουργία τῆς Ἀμερικανικῆς ἐξωτερικῆς
πολιτικῆς[13].
Τό
γενικό διοργανωτικό πρόσταγμα τῆς ψευδοσυνόδου δέν τό εἶχαν οὔτε Ἕλληνες, οὔτε
Κωνσταντινουπολίτες, ἀλλάἈμερικανοί καί Ἑλληνοαμερικανοί. Τό ἀμερικανικό
στοιχεῖο ἦταν ἐντονότατο σέ κάθε ἐπίπεδο καί σέ κάθε γωνιά τῆς ψευδοσυνόδου.
Ἀκόμη καί στά καρτελάκια τῶν διαπιστεύσεων δημοσιογράφων καί ἄλλων μελῶν τῶν
ἀντιπροσωπειῶν, τά πάντα θύμιζαν πρακτικές FBI ἀπό τίς ταινίες[14]
Τά αὐστηρότατα
μέτρα ἀσφαλείας «τύπου CIA» ἀνάγκαζαν ἀκόμη καί ἀρχιερεῖς νά περνοῦν ἀπό
ἀκτίνες Χ, μήπως καί ὁπλοφοροῦν, κατά τήν εἴσοδό τους στήν οἰκουμενιστική
Ἀκαδημία Κρήτης. Δρακόντεια ἦταν τά μέτρα ἀσφαλείας στήν Κρήτη. Λιμενικό,
εἰδικές δυνάμεις, ἀστυνομία, ἐπί ποδός γιά τή φύλαξη τῶν Προκαθημένων. Ἐκεῖνοι,
πού ξεχώριζαν - ὡς πανταχοῦ παρόντες - ἦταν οἱ σεκιούριτι τῶν
ἑλληνοαμερικανικῶν ὑπηρεσιῶν, οἱ ὁποῖοι ἦταν τόσο «συνεπεῖς», πού δέν ἐπέτρεπαν
στούς δημοσιογράφους νά πλησιάσουν οὔτε κἄν στούς ναούς, ἐκτός ἐάν εἶχαν εἰδική
ἄδεια. Κι αὐτό γιά μερικά δευτερόλεπτα[15].
Ἐκεῖ,
ὅμως, πού ἔγινε καταφανής ὁ ἀπόλυτος ἀμερικανικός ἔλεγχος τῆς ψευδοσυνόδου τῆς
Κρήτης, ἦταν ἡ συμμετοχή τῆςκ. Ἐλισάβετ Προδρόμου, ὡς κυρίας ἐκπροσώπου
τύπου τῆς ψευδοσυνόδου. Τό ὄνομα τῆς Δρ. Ἐλισάβετ Προδρόμου οὔτε ἄγνωστο εἶναι,
οὔτε βεβαίως ἀσήμαντο. Ἀπό το ἐξαιρετικά πλούσιο ἐπιστημονικό βιογραφικό της
ξεχωρίζουν : ἐπίκουρος καθηγητής στό τμῆμα Διεθνῶν Σχέσεων τοῦ πανεπιστημίου
τῆς Βοστώνης καί ἐπισκέπτης καθηγητής στήν ἔδρα Ἐπίλυσης Κρίσεων στή σχολή
νομικῶν καί διπλωματικῶν σπουδῶν Flecher τοῦ πανεπιστημίου Tufts, συνεργάζεται
ἐπίσης μέ το Κέντρο Εὐρωπαϊκῶν Σπουδῶν (CES) τοῦ πανεπιστημίου τοῦ Χάρβαρντ
(Harvard), ὅπου προεδρεύει στήν ὁμάδα μελέτης Ἀνατολικῆς Μεσογείου καί Εὐρώπης.
Οἱ ἀκαδημαϊκοί της τίτλοι τῆς ἐπιτρέπουν νά συμμετέχει, καί ἐδῶ εἶναι τό
σπουδαιότερο, σέ ἁρμόδιες κυβερνητικές ἐπιτροπές χάραξης πολιτικῆς τῶν ΗΠΑ
: ἀπό τό 2004-2012 ἀντιπρόεδρος τῆς ἐπιτροπῆς Διεθνῶν Θρησκευτικῶν Ἐλευθεριῶν
τῆς ἀμερικανικῆς Βουλῆς καί ἀπό τό 2011 ἀναβαθμίστηκε σέ μέλος τῆς ἁρμόδιας
ὁμάδας ἐργασίας τοῦ ἀμερικανικοῦ Ὑπουργείου Ἐξωτερικῶν μέ ἀντικείμενο «Θρησκεία
καί Ἐξωτερική Πολιτική». Θεωρεῖται εἰδήμων σέ θέματα ἀνατολικῆς Μεσογείου
καί νότιο-ἀνατολικῆς Εὐρώπης καί ἔχει συνεργασθεῖ ὡς σύμβουλος στό Ἐθνικό
Συμβούλιο Ἀσφαλείας τῶν ΗΠΑ, τό ὑπουργεῖο Ἄμυνας, τήν Ἀμυντική Ὑπηρεσία
Πληροφοριῶν (DIA), τήν Κεντρική Ὑπηρεσία Πληροφοριῶν (CIA), τό NATO, τόν ΟΗΕ,
ὑπουργεῖα καί Μ.Κ.Ο. διαφόρων εὐρωπαϊκῶν χωρῶν. Χαρακτηρίζεται τέλος ὡς ἀνώτερη
διπλωμάτης (Senior Diplomat).
Ἐκ τῶν
πραγμάτων ἀντιλαμβάνεται κανείς τό status τῆς Δρ. Ἐλισάβετ Προδρόμου ἐντός τοῦ
πλέγματος ἰσχύος τῶν ΗΠΑ. Ἡ ἀκαδημαϊκή της ἰδιότητα συνυπάρχει μέ αὐτό, πού
κυρίως τήν χαρακτηρίζει : τοῦ συνεργάτη -ἰδιαιτέρως μέ τίς ὑπηρεσίες ἀσφαλείας
τῶν ΗΠΑ- αὐτοῦ πού ἀποκαλοῦμε ὡς «βαθύ κράτος».
Ἡ
ἰδιαίτερη σχέση της μέ τά πολιτικά πράγματα τῶν ΗΠΑ ἀναμφίβολα τήν τοποθετεῖ σέ
θέση ἐπιτρόπου ἐκ μέρους τῆς ὑπερδύναμης ἐντός τῆς ψευδοσυνόδου τῆς Κρήτης. Ἡ
ἀναφορά της στά ἐπιμέρους ζητήματα, τά ὁποία καί συνθέτουν τό οὐσιαστικό
περιεχόμενο, μέ ἄλλα λόγια τό σκληρό πυρήνα τοῦ οἰκουμενισμοῦ, ἀφήνοντας στούς
«θεολόγους» τήν λεπτομερή ἐπεξεργασία τους, κάνει σαφές ἀφ'᾽ἑνός τήν
προτεραιότητα, πού δόθηκε ἐκ μέρους τῶν ΗΠΑ στήν ψευδοσύνοδο, ἀφ'᾽ἑτέρου δέ τήν
προσπάθεια ἐκ τῶν ἔσω, ἐλέγχου τῶν ἀποτελεσμάτων της καί συνακόλουθα τοῦ
ἐλέγχου τῆς Ὀρθοδοξίας. Ἡ διασύνδεση ἐξωγενῶν, ἀμιγῶς πολιτικῶν καί μέ
χαρακτηριστική σήμανση νεοταξικῶν παραγόντων, στό πρόσωπο τῆς Δρ. Ἐλισάβετ
Προδρόμου, μέ τούς οἰκουμενιστικούς παράγοντες τοῦ Φαναρίου, ὁδήγησαν στήν
καταστρατήγηση τῆς Ὀρθοδοξίας[16].
Ἐθνοφυλετικά γνωρίσματα τῆς ψευδοσυνόδου
Οἱ ἐκ
Φαναρίου κατηγοροῦν τίς τέσσερεις κανονικές Τοπικές Ὀρθόδοξες Ἐκκλησίες, πού
δεν ἔλαβαν μέρος στήν ψευδοσύνοδο, γιά ἐθνοφυλετισμό, ἐνῶ εἶναι σαφές ἀπό τίς
τοποθετήσεις τους ὅτι ἡ ἀπουσία τους ὀφείλεται σέ θεολογικούς καί ὀργανωτικούς
λόγους, ὅπως προκύπτει ἀπό τίς συνοδικές ἀποφάσεις τους. Ἀντίθετα, μπορεῖ
κανείς νά ἐντοπίσει ἐθνοφυλετικά κίνητρα στήν ἄκριτη καί ἀθεολόγητη ὑποστήριξη
θέσεων καί παρεκκλίσεων τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου ἀπό τίς Ἑλληνόφωνες
ἡγεσίες πολλῶν Τοπικῶν Ἐκκλησιῶν, μέ τήν ἀδικαιολόγητη θεολογικά θέση τῆς
στηρίξεως τοῦ Πατριάρχη τοῦ Γένους.
Βατικανό καί ψευδοσύνοδος τῆς Κρήτης
Ἡ Παπική
Ἱεραρχία τῆς Ἑλλάδος στίς 15-6-2016 ἀπέστειλε εὐχετήρια ἐπιστολή πρός τόν
Πατριάρχη Βαρθολομαῖο γιά τήν ψευδοσύνοδο τῆς Κρήτης. Σ'αὐτή ἀνέφερε : «Θεωροῦμεν
εὐλογίαν δι' ὅλην τήν Ἐκκλησίαν τοῦ Χριστοῦ καί γεγονός ἱστορικόν καί
ἐλπιδοφόρον δι' ὅλην τήν ἀνθρωπότητα τήν σύγκλησιν τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης
Συνόδου τῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν, τῆς ὁποίας αἱ ἐργασίαι ἀρχίζουν τάς ἡμέρας
αὐτάς εἰς τήν Ἀποστολικήν Μεγαλόνησον Κρήτην. Σᾶς συνοδεύομεν μέ τήν προσευχήν
τῶν μελῶν τῆς Ἱερᾶς Συνόδου τῆς ἐν Ἑλλάδι Καθολικῆς Ἐκκλησίας καί τοῦ
πληρώματος αὐτῆς. Ζητοῦμεν ἀπό τόν Σωτήρα Χριστόν νά πέμψη εἰς τό σύγχρονον
«ὑπερῶον» τῆς Ὀρθοδόξου Ἀκαδημίας Κρήτης τό Πανάγιον Πνεῦμα, τό ὁποῖον «συγκροτεῖ
τόν θεσμόν τῆς Ἐκκλησίας». Νά κατέλθει ἄφθονον εἰς τάς κεφαλάς καί τάς καρδίας
τῶν Ἁγίων Προκαθημένων καί ὅλων τῶν Συνοδικῶν Πατέρων τῆς Πανορθοδόξου Ἁγίας
αὐτῆς Συνόδου εἰς πνευματικόν ὄφελος ὅλης τῆς χριστιανοσύνης. Εὐχόμεθα κάθε
ἐπιτυχίαν εἰς τάς ἐργασίας τῆς ἐν Πνεύματι Ἁγίῳ συναγομένης Πανορθοδόξου Ἁγίας
Συνόδου καί εὐελπιστοῦμεν ὅτι αὗται θά διεξαχθοῦν ἐν ἀγαστῇ συνεργασίᾳ καί
ὁμοθυμίᾳ, ὥστε τό κοινόν αὐτῆς Μήνυμα νά ἀποτελέσει «χαράν καί ἐλπίδα» δι' ὅλον
τόν σύγχρονον χριστιανικόν κόσμον. Μεταφέρατε, Σᾶς παρακαλοῦμεν, εἰς τήν Ἱεράν
Ὁμήγυριν τήν βεβαιότητα τῆς προσευχῆς μας, τοῦ σεβασμοῦ μας καί τῆς ἐν Χριστῷ
ἀγάπης μας, ἡ ὁποία καί ὀφείλει νά «συνέχει ἡμᾶς» ὅλους τούς ἐν Χριστῶ
ἀδελφούς»[17].
Τό
Βατικανό ἐπεκρότησε καί προέβαλλε θετικά τό Μήνυμα τῆς ψευδοσυνόδου τῆς Κρήτης.
Πιό συγκεκριμένα ἡ μηνιαίαἐφημερίδα «Καθολική», ὄργανο τῶν Οὐνιτῶν
στήν Ἑλλάδα, στό φύλλο τῆς Πέμπτης, 30ῆς Ἰουνίου 2016, (περίοδος Β΄, ἀριθμ.
179) μέ πρωτοσέλιδο εἶχε τόν ἑξάστηλο ἐντυπωσιακό τίτλο «ΜΗΝΥΜΑ Τῆς
Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας». Ἐππλέον στό κάτω μέρος
τῆς 1ης σελίδας, πάλι μέ ἐντυπωσιακό τρόπο, παρουσιάσθηκε ἡ ἀνωτέρω
εὐχετήρια ἐπιστολή τῆς «Ἱερᾶς Συνόδου τῆς Καθολικῆς Ἱεραρχίας Ἑλλάδος»[18].
«Ἡ
Πανορθόδοξη ἔχει μεγάλη σημασία γιά τό σύνολο τοῦ χριστιανικοῦ κόσμου, ἀφοῦ
ἐνισχύει τήν ἑνότητα τῆς Ἐκκλησίας γύρω ἀπό τήν πίστη, γύρω ἀπό τό εὐαγγέλιο σέ
ὅλο τό χριστιανικό δόγμα, πρός ὄφελος ὅλων τῶν Χριστιανῶν», ἀνέφερε σέ
συνέντευξή του ὁ Adriano Roccucci, καθηγητής ἱστορίας στό Πανεπιστήμιο
«Roma Tre» καί Γενικός Γραμματέας τῆς Κοινότητας Ἁγίου Αἰγιδίου. Συνεχίζοντας,
σχολίασε : «Ὅταν ἕνα τέτοιο σημαντικό κομμάτι τοῦ χριστιανισμοῦ βρίσκει τή
δύναμη νά μιλήσει μέ μία φωνή, ἀγγίζει πολλές διαφορετικές χῶρες, θρησκεῖες καί
πολιτισμούς, ὅλης τῆς ἀνθρωπότητας»[19].
Ὁ αἱρεσιάρχης
«Πάπας» Φραγκίσκος θέλησε νά χαιρετίσει, μέ ανάρτηση στό Τwitter, τήν
ἔναρξη τῆς ψευδοσυνόδου. Συγκεκριμένα, ὁ «Πάπας» ἔγραψε στό λογαριασμό του στό
twitter : «Ἄς ἑνώσουμε τίς προσευχές μας μέ τούς Ὀρθόδοξους ἀδελφούς μας
γιά τήν Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδο τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας, ἡ ὁποία ἀρχίζει σήμερα
στήν Κρήτη»[20].
Παπικά
ΜΜΕ ἔκαναν ἀναφορά ὅτι οἱ ἐργασίες τῆς ψευδοσυνόδου άρχισαν μέ ἕνα «ἐγκάρδιο
εὐχαριστῶ» τοῦ οἰκουμενιστοῦ Πατριάρχη κ. Βαρθολομαίου πρός τόν
αἱρεσιάρχη Πάπα Φραγκίσκο γιά τήν προσευχή του μέ πιστούς, πού συγκεντρώθηκαν
στήν πλατεία τοῦ Ἁγίου Πέτρου[21].
Ὁ Καρδινάλιος Κούρτ
Κόχ, πού βρέθηκε στήν Περιφέρεια Κρήτης, ἄφησε ἀνοιχτό τό ἐνδεχόμενο νά
καθίσουν μελλοντικά στό ἴδιο τραπέζι ἐκπρόσωποι τῆς Ὀρθόδοξης καί τῆς Καθολικῆς
Ἐκκλησίας. Μαζί μέ ἄλλους ἑτεροδόξους παρατηρητές τῆς ψευδοσυνόδου, ὑπογράμμισε
πώς «μία τέτοια Σύνοδος θά ἔφερνε πιό κοντά τίς δύο Ἐκκλησίες,
γεφυρώνοντας διαφορές καί παράγοντας παράλληλα νέες διαμορφωμένες σχέσεις
μεταξύ Πάπα καί Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας. Θά ἦταν εὐχή νά καθίσουν στό ἴδιο τραπέζι
στό μέλλον, Ρωμαιοκαθολική καί Ὀρθόδοξη ἐκκλησία», ἦταν τά λόγια τοῦ
Καρδινάλιου καί ἐκπροσώπου τοῦ αἱρεσιάρχου «Πάπα» Φραγκίσκου Κούρτ Κόχ, λίγο
μετά τή συνάντηση ἀντιπροσωπείας ἱεραρχῶν μέ τόν Περιφερειάρχη Κρήτης, Σταῦρο
Ἀρναουτάκη. Ὅπως ὑπογράμμισε «μία ἀνάλογη Σύνοδος, ὅπως αὐτῆς πού λαμβάνει
χώρα στό Κολυμπάρι, θά εἶχε πολλά νά ἀναδείξει ἀνάμεσα στόν Καθολικισμό καί τήν
Ὀρθοδοξία»[22].
Ὁ αἱρεσιάρχης
«Πάπας» Φραγκίσκος ὕμνησε τά ἀποτελέσματα τῆς ψευδοσυνόδου καί τήν
χαρακτήρισε «ἕνα βῆμα μπροστά». Ἐν πτήσει, κατά τήν ἐπιστροφή ἀπό τήν
Ἀρμενία, ὁ ποντίφηκας, ἀναφερόμενος στήν ψευδοσύνοδο, εἶπε : «Ἕνα βῆμα
ἔγινε πρός τά ἐμπρός… Νομίζω ὅτι τό ἀποτέλεσμα ἦταν θετικό». Μιλώντας πάντως
στήν «La Stampa», διευκρίνισε πώς «Ἦταν ἕνα βῆμα πρός τά ἐμπρός, ἄν καί
δέν εἶναι 100%». Παράλληλα ὁ «Πάπας» δήλωσε ὅτι τό πρῶτο βῆμα εἶναι πολύ
σημαντικό. «Πάρτε, γιά παράδειγμα, τά παιδιά» εἶπε. «Πρῶτα,
σέρνονται, καί στή συνέχεια, προχωροῦν μέ τά πόδια. Τό ἴδιο τό γεγονός ὅτι ἡ
Ἐκκλησία εἶχε μιά συνάντηση, γιά νά δεῖ ὁ ἕνας κατά πρόσωπο τόν ἄλλον, νά
προσευχηθοῦν μαζί καί νά μιλήσουν, εἶναι πολύ θετική ἐξέλιξη, καί εἶμαι
εὐγνώμων στόν Κύριο γι’ αὐτό». Τέλος, ἐξέφρασε τήν ἐλπίδα ὅτι «στήν
ἑπόμενη συνεδρίαση θά ὑπάρξουν περισσότερες παρουσίες»[23].
Μονοφυσῖτες καί ψευδοσύνοδος τῆς Κρήτης
Στά
ἐκκλησιαστικά μέσα ἐνημέρωσης τῶν μονοφυσιτῶν ὑποβαθμίστηκε τό κύρος τῆς
ψευδοσυνόδου τῆς Κρήτης καί σημειώθηκε πώς δέν μπορεῖ νά ἀποκαλεῖται
«Πανορθόδοξη», ἀφοῦ δέν περιέλαβε καί τίς λεγόμενες «Ἀνατολικές Ὀρθόδοξες
Ἐκκλησίες» δηλ. τήν «Κοπτική Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία», τήν «Ὀρθόδοξη Ἐκκλησίας τῆς
Αἰθιοπίας Tewahedo», τήν ἀντίστοιχη τῆς Ἐρυθραίας, τή «Συρορθόδοξη Ἐκκλησία»,
τήν «Ἀρμενική Ἀποστολική Ἐκκλησία» καί τήν «Συρορθόδοξη Ἐκκλησία Μαλανκαρᾶ».
Μαζί, ἀντιπροσωπεύουν περίπου 84 ἑκατομμύρια πιστούς καί εἶναι ἀπό τίς
ἀρχαιότερες στόν κόσμο. «Δέν μπορεῖ κανείς νά περιμένει πολλά ἀπό τή
Σύνοδο αὐτή, ἀλλά πιστεύουμε στή δύναμη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, πού μπορεῖ νά μᾶς
καθοδηγήσει σέ κάθε ἐπίπεδο», εἶπε ὁ Dr. K.M. George, «κληρικός» τῆς
λεγόμενης «Συρορθόδοξης Ἐκκλησίας Μαλανκαρᾶ» στήν Ἰνδία. Ἐπιπλέον, ἐπέμεινε ὅτι «ἡ
Σύνοδος τῆς Κρήτης δέν μπορεῖ νά συγκριθεῖ μέ τή δεύτερη Βατικάνεια Σύνοδο τῆς
Ρ/Καθολικῆς Ἐκκλησίας, ἐπειδή κάθε ὀρθόδοξη ἐκκλησία εἶναι ἀνεξάρτητη καί
ὑπάρχουν δυνάμεις σέ αὐτές τίς ἐκκλησίες, πού μπορεῖ νά ἀντισταθοῦν σέ ὅ,τι
ἐγκρίνει ἡ Σύνοδος». Τόνισε δέ πώς «ἡ σύνοδος, ἡ ὁποία ὀνομάζεται
Ἁγία καί Μεγάλη Ἱερά Σύνοδος, στήν πραγματικότητα χωρίζει τήν Ἀνατολική
Ὀρθόδοξη ὡς μιά ξεχωριστή οἰκογένεια».
Πολύ
σημαντική ἦταν ἡ ἄποψή του σχετικά μέ τήν ἀποδοχή, πού θά ἔχουν οἱ ἀποφάσεις
τῆς ψευδοσυνόδου στό Ὀρθόδοξο πλήρωμα. Ἐξέφρασε δέ τίς ἀμφιβολίες του κατά πόσο
αὐτές θά γίνουν ἀποδεκτές. «Οἱ προτάσεις τῆς Συνόδου, ἐκτός ἄν
ἱκανοποιήσουν τίς ριζοσπαστικές ὁμάδες, σέ κάποιο βαθμό, δέν θά πετύχουν, λόγῳ
μιᾶς διαδικασίας, πού ὀνομάζεται «ἀποδοχή». Ἡ Σύνοδος μπορεῖ νά λάβει ἀπόφαση,
ἀλλά ἡ διαδικασία τῆς ἀποδοχῆς εἶναι πολύ σημαντική. Οἱ τοπικές ἐκκλησίες,
ἐνορίες καί ἐθνικές ἐκκλησίες καί οἱ μοναστικοί κύκλοι θά πρέπει νά ἀποδεχθοῦν
τίς ἀποφάσεις τῆς Συνόδου, καί αὐτό μπορεῖ νά πάρει κάποιο χρόνο καί θά
χρειαστοῦν στρατηγικές ποιμαντικές δράσεις».
Τέλος,
πρότεινε μιά νέα Σύνοδο ὅλων τῶν Χριστιανικῶν Ἐκκλησιῶν, συμπεριλαμβανομένης
τῆς Ὀρθόδοξης καί τῶν Ἀνατολικῶν Ἐκκλησιῶν, ἐνῶ ὑποστήριξε πώς οἱ Χριστιανικές
Ἐκκλησίες σέ ὅλο τόν κόσμο θά πρέπει νά υἱοθετήσουν ἕνα νέο πρότυπο, καί
ἀνέφερε πώς ὁ Πάπας Φραγκίσκος «ἔχει ἕνα μοναδικό ὅραμα, ἄν καί μερικοί
ἄνθρωποι θά ἔλεγαν ὅτι εἶναι πολύ ἰδεαλιστικό»[24].
Σχισματικοί καί ψευδοσύνοδος τῆς Κρήτης
Ἀκόμη
καί σχισματικοί στήριξαν τήν ψευδοσύνοδο τῆς Κρήτης. «Ἀποδεχόμαστε τά
ἔγγραφα, πού ἐγκρίθηκαν στήν Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδο», ἀνέφερε σέ μήνυμά του ὁ σχισματικός
«Πατριάρχης» Κιέβου Φιλάρετος γιά τήν ψευδοσύνοδο της Κρήτης. Ὁ
«Πατριάρχης» Κιέβου, πού δέν ἀναγνωρίζεται ἀπό καμία ἄλλη ἐπίσημη Ἐκκλησία,
καταφέρθηκε ἐναντίον τῆς Μόσχας καί ὕμνησε τόν Οἰκουμενικό Πατριάρχη. Σημείωσε
πώς «ἡ Σύνοδος ἔχει δημιουργήσει ἕναν μηχανισμό γιά συνοδικές ἀποφάσεις
μέσα, ὄχι μόνο ἀπό μία τοπική ἐκκλησία ἤ ὁμάδα τοπικῶν ἐκκλησιῶν, ὅπως ἔχει
συμβεῖ κατά τους τελευταίους αἰῶνες, ἀλλά μέσα σέ Πανορθόδοξο ἐπίπεδο». Μίλησε
γιά την «ἰδιαίτερη διακονία τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχη ὡς πρῶτος μεταξύ
ἴσων πρωτεύοντα τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας καί προέδρου τῆς Πανορθοδόξου Συνόδου».
Γιά τή δική του ἀπουσία σχολίασε : «Τό Πατριαρχεῖο Κιέβου εἶναι εὐαίσθητο
στό γεγονός ὅτι δέν κλήθηκε νά συμμετάσχει ἤ νά στείλει ἀντιπροσώπους στή
Σύνοδο, διότι τό ζήτημα τῆς ἀναγνώρισης τοῦ αὐτοκεφάλου τῆς Ἐκκλησίας τῆς
Οὐκρανίας ἀπό ἄλλες Τοπικές Ἐκκλησίες πρέπει ἀκόμη νά ἀντιμετωπιστεῖ. Ὡστόσο,
τό Πατριαρχεῖο Κιέβου, μέ τήν ἐμπιστοσύνη καί τήν ἀγάπη γιά τήν Μητέρα Ἐκκλησία
μας τῆς Κωνσταντινούπολης καί μέ κοινό νοῦ μέ τίς Τοπικές Ὀρθόδοξες Ἐκκλησίες,
θεωρεῖ ὅτι τά θέματα, πού συμφωνήθηκαν ἀπό τή Σύνοδο εἶναι ἐπαρκῶς ἀποδεδειγμένα
γιά τήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία. Ἡ θέση καί ἡ ἀπάντηση τοῦ Πατριαρχείου Κιέβου πρός
τήν Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδο καί σχετικά μέ τίς ἀποφάσεις της θά πιστοποιηθεῖ
ἐπίσημα στήν ἑπόμενη συνεδρίαση τῆς Ἱερᾶς Συνόδου τοῦ UOC-KP, ἀλλά μποροῦμε νά
βεβαιώσουμε σήμερα ὅτι ἡ στάση μας ἀπέναντί τους εἶναι θετική καί ὅτι
ἀποδεχόμαστε τά ἔγγραφα, πού ἐγκρίθηκαν»[25].
Συμμετοχή γυναικῶν στή ψευδοσύνοδο τῆς Κρήτης
Ἐκτός
ἀπό τήν συμμετοχή στήν ψευδοσύνοδο τῆς Κρήτης τῆς Δρ Ἐλισάβετ Προδρόμου, πού
ἀναφέραμε παραπάνω, ἡἰορδανή καθηγήτρια κ. Wafa Goussous μετεῖχε ἐπίσης
στήν ψευδοσύνοδο. Ἡ Wafa Goussous διευθύνει μιά πρωτοβουλία γιά τήν εἰρήνευση
στή Μέση Ἀνατολή, τήν προστασία τῶν χριστιανῶν καί τῶν προσφύγων, τήν ὁποία
ἔχουν συστήσει ἀπό τό 2007 ὁ Πατριάρχης Ἱεροσολύμων Θεόφιλος μαζί μέ τούς
Πατριάρχες Ἀλεξανδρείας, Ἀντιοχείας καί τόν Ἀρχιεπίσκοπο Κύπρου. «Εἶναι ἡ
σημαντικότερη στιγμή τῆς ζωῆς μου. Οἱ ὀρθόδοξες γυναῖκες εἶναι ἐδῶ», δήλωσε στό
«Βῆμα». Ἡ κ. Wafa Goussous εἶναι καθηγήτρια Ἀγγλικῆς Φιλολογίας, γέννημα θρέμμα
τῆς Ἀραβικῆς Χερσονήσου, καί ἦταν μεταξύ τῶν μελῶν τῆς συνοδείας τοῦ Πατριάρχη
Ἱεροσολύμων κ. Θεοφίλου στήν ψευδοσύνοδο. Ἡ 43χρονη Ἰορδανή συμμετεῖχε καί
παρακολούθησε ὅλες τίς συνεδριάσεις ἐκτός ἀπό τίς Συνάξεις τῶν Προκαθημένων τῆς
Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας. «Ἡ Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδος εἶναι μιά μεγαλειώδης
στιγμή γιά ὅλους τούς ὀρθοδόξους. Γιά μένα εἶναι ἡ σημαντικότερη στιγμή τῆς
ζωῆς μου. Εἶναι ἕνα ἱστορικό γεγονός. Ἡ κάθε ὥρα καί τό κάθε λεπτό εἶναι
μεγαλειώδη καί ἱστορικά. Εἶναι σημαντικά. Ἡ παρουσία τῶν γυναικῶν εἶχε
ἀποφασισθεῖ στή Σύναξη τῶν Ὀρθοδόξων Προκαθημένων, πού ἔγινε τόν Ἰανουάριο στή
Γενεύη. Καί ἀποτελεῖ μιά σημαντική ἀρχή», δήλωσε. «Ἀπό τό 2003
ἐργάζομαι γιά τό Συμβούλιο Χριστιανικῶν Ἐκκλησιῶν Μέσης Ἀνατολῆς. Τό 2007 ὁ
Πατριάρχης Θεόφιλος ἐξελέγη πρόεδρος τῶν Ἐκκλησιῶν Μέσης Ἀνατολῆς (μετέχουν
ὅλες οἱ χριστιανικές ἐκκλησίες) καί μαζί μέ τούς Πατριάρχες Ἀλεξανδρείας καί
Ἀντιοχείας καί τόν Ἀρχιεπίσκοπο Κύπρου ἔχουν δημιουργήσει μιά πρωτοβουλία, τήν
ὁποία διευθύνω γιά τήν εἰρήνευση στή Μέση Ἀνατολή καί τήν προστασία τῶν
χριστιανῶν καί τῶν προσφύγων. Εἶναι πραγματικά ἀπίστευτο. Μέ ἐντόπισε καί μέ
ἐμπιστεύθηκε σέ μιά θέση μεγάλης εὐθύνης, πού ὡς στόχο ἔχει τήν εἰρήνη καί τή
συνέχιση τῆς χριστιανικῆς παρουσίας στήν περιοχή. Στή Μεγάλη Σύνοδο οἱ ἄραβες
χριστιανοί εἶναι παρόντες μέσα καί ἀπό τή δική μου παρουσία. Οἱ χριστιανοί τῆς
Μέσης Ἀνατολῆς εἶναι γηγενεῖς. Βρισκόμαστε ἐκεῖ πρίν ἀπό τόν ὁποιονδήποτε ἄλλον
καί σήμερα δυστυχῶς ξεριζωνόμαστε. Ὁ Χριστός βαφτίστηκε στόν Ἰορδάνη. Ὅλοι οἱ
δικοί μου εἶναι ὑπερήφανοι γιά τήν παρουσία μου ἐδῶ. Εἶναι μιά παρουσία τῶν
χριστιανῶν τῆς Ἀραβικῆς Χερσονήσου στήν Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδο», σχολίασε.
«Γιά τόν Χριστό ἄνδρες καί γυναῖκες εἴμαστε ἴσοι. Καί αὐτό ἐπισημαίνεται καί
στά κείμενα τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου. Ἡ παρουσία μας ἐδῶ στήν Κρήτη ἦταν
μιά σημαντική ἀρχή. Καί ἐμεῖς οἱ γυναῖκες τῆς Μέσης Ἀνατολῆς μετέχουμε παντοῦ
στά ἐνοριακά συμβούλια, σέ διοικητικές θέσεις, στά φιλόπτωχα ταμεῖα. Καί αὐτό
εἶναι ἰδιαίτερα σημαντικό», τόνισε, κλείνοντας[26].
Ἐκκοσμίκευση καί ψευδοσύνοδος τῆς Κρήτης
Οἱ
πλεῖστοι ἐκ τῶν συμμετεχόντων στήν ψευδοσύνοδο, δυστυχῶς, δέν τήρησαν τήν
βασική προϋπόθεση τῆς προσωπικῆς ἀσκήσεως, ἀλλά, ἐκκοσμικευμένοι ὄντες,
ἀκολούθησαν τήν ὁδό τῆς καλοπέρασης μέ τά ταξίδια, τή διαμονή σέ πολυτελῆ
ξενοδοχεῖα, τή μετακίνηση μέ πολυτελῆ αὐτοκίνητα, τήν κατάργηση τῆς νηστείας
καί τήν ἀντικατάστασή της μέ τήν πολυφαγία καί τήν καλοφαγία καί τήν διοργάνωση
τῶν συνεδρίων σέ ἐξωτικά τουριστικά θέρετρα ἀνά τόν κόσμο.
Τά
ξενοδοχεῖα, πού διέμειναν οἱ ἀντιπροσωπεῖες τῶν Τοπικῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν,
πού πῆγαν στήν Κρήτη γιά τήν ψευδοσύνοδο, ἦταν τῆς ἀπόλυτης χλιδῆς, πεντάστερα,
τά δωμάτια κόστισαν ἑκατοντάδες εὐρώ τήν βραδιά, καί δέν εἶχαν καμία σχέση μέ
τήν ταπεινότητα καί τήν πτωχεία[27].
Μετά
τήν λήξη τῶν ἐργασιῶν τῆς ψευδοσυνόδου στό Κολυμπάρι Χανίων, οἱ Προκαθήμενοι
τῶν Αὐτοκέφαλων Ἐκκλησιῶν, οἱ ἱεράρχες καί οἱ ὑπόλοιποι προσκεκλημένοι
δείπνησαν στό φρούριο Φιρκᾶ, κάτω ἀπό τό φῶς τοῦ φεγγαριοῦ, παρέα μέ τήν ὑψηλή
ἀσφάλεια καί τά δρακόντεια μέτρα προστασίας. Οἱ 600 καί πλέον καλεσμένοι
ἀπόλαυσαν τό κρητικό μενού στό διαμορφωμένο χῶρο, πού περιεῖχε γεύσεις ἀπό
διάφορες περιοχές τῆς Κρήτης. Τό δεῖπνο στό φρούριο Φιρκᾶ ἦταν μιά
προσφορά τοῦ ἑλληνοαμερικανικοῦ Τάγματος τοῦ Ἁγίου Ἀνδρέα, ἐνῶ τήν
ἐπιμέλεια τοῦ μενού γιά τό δεῖπνο τῆς ψευδοσυνόδου εἶχε ἡ ἑταιρεία Five Star
catering καί ὁ σέφ Γιῶργος Μαγκλάρας[28].
Στό
πλαίσιο τῆς ψευδοσυνόδου πραγματοποιήθηκε, στίς 21-6-2016, στό πέτρινο θέατρο,
στά Νωπήγεια, ἡ συναυλία μέ τίτλο : «Ναοί στό σχῆμα τοῦ οὐρανοῦ», πρός τιμήν
τοῦ Μίκη Θεοδωράκη. Ἀποσπάσματα ἀπό τό περίφημο «Ἄξιόν Ἐστι» τῶν Ὀδυσσέα
Ἐλύτη-Μίκη Θεοδωράκη ἑρμήνευσαν οἱ σολίστ : Μαρία Φαραντούρη, Δημήτρης
Καβράκος, Τατιάνα Παπαγεωργίου, πιάνο καί Καλλιτεχνική Διεύθυνση. Τιμητική
ἐμφάνιση ἔκανε καί ὁ Ὅμιλος Βρακοφόρων Κρήτης τῆς σχολῆς Γιάννη καί Χάρη
Κουμῆ. Τήν συναυλία τίμησαν μέ τήν παρουσία τους Προκαθήμενοι καί ἱεράρχες τῶν
Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν, πού συμμετεῖχαν στήν ψευδοσύνοδο, ἐνῶ ὁ Μίκης Θεωδοράκης,
πού δέν μπόρεσε νά παρευρεθεῖ, ἀπέστειλε μήνυμα, στό ὁποῖο χαιρέτισε τήν
ψευδοσύνοδο, ἐκφράζοντας τήν μεγάλη τιμή, πού ἔνιωσε γι' αὐτή τήν συναυλία[29].
Τό
οἰκονομικό σκάνδαλο τῆς ψευδοσυνόδου τῆς Κρήτης
Οἱ
διοργανωτές, ἕνα χρόνο μετά τήν ψευδοσύνοδο, ἀκόμα ἔχουν ἀνεξόφλητους
λογαριασμούς καί χρωστοῦν ἑκατομμύρια εὐρώ γιά μετακινήσεις, μέτρα ἀσφαλείας,
τηλεοπτική κάλυψη, κέτερινγκ, ἀλλά καί γιά τήν φιλοξενία συνεργατῶν καί
ἐθελοντῶν[30].
Ἄκυρες οἱ ἀποφάσεις
Εἶναι,
λοιπόν, ποτέ δυνατόν, μετά τά προαναφερθέντα ἀποκαλυπτικά στοιχεία, νά γίνει
ἀποδεκτή αὐτή ἡ ψευδοσύνοδος ἀπό τό ὀρθόδοξο πλήρωμα; Σέ καμμία περίπτωση,
λοιπόν, οἱ οἰκουμενιστικές ἀποφάσεις αὐτῆς τῆς ψευδοσυνόδου δέν πρόκειται νά
γίνουν ἀποδεκτές. Καί γιά τόν ἐπιπρόσθετο λόγο ὅτι ἡ ἴδια ἡ ψευδοσύνοδος
παραβίασε τόν κανονισμό λειτουργίας της, πού ἐγκρίθηκε ἀπό τήν Σύναξη τῶν
Προκαθημένων τόν Ἰανουάριο τοῦ 2016, σύμφωνα μέ τόν ὁποῖο οἱ ἀποφάσεις τῆς
«συνόδου» εἶναι ἄκυρες, στήν περίπτωση πού ἔστω καί μία κανονική Τοπική
Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία δέν ὑπογράψει τίς ἀποφάσεις. Ἑπομένως, ἡ λεγομένη «σύνοδος»
αὐτή ἔχει καταγραφεῖ στήν συνείδηση τοῦ πληρώματος τῆς Ἐκκλησίας καί εἰς τάς
δέλτους τῆς συγχρόνου ἐκκλησιαστικῆς ἱστορίας ὡς ψευδοσύνοδος, ληστρική,
αἱρετική καί οἰκουμενιστική σύνοδος. Ὅσες ἡμερίδες καί συνέδρια κι ἄν
πραγματοποιήσουν οἱ οἰκουμενιστές, ὅπως τό μεγάλο Διορθόδοξο Θεολογικό
Συνέδριο, πού πρόκειται να πραγματοποιηθεῖ στήν Θεσσαλονίκη τόν Ἀπρίλιο τοῦ
2018, σκοπός τοῦ ὁποίου θά εἶναι νά διαδοθοῦν κατά τό δυνατόν εὐρύτερα οἱ
ἀποφάσεις αὐτῆς τῆς Συνόδου, ὥστε νά γίνουν κτῆμα τῶν Ὀρθοδόξων πιστῶν, πού
προανήγγειλλε ὁ οἰκουμενιστής Πατριάρχης κ. Βαρθολομαῖος, κατά τήν ἐπίσκεψή του
στίς ἀρχές Ἰουνίου στήν Ἱερά Ἀρχιεπισκοπή Ἀθηνῶν[31] καί ὅσα κείμενα και
βιβλία κι ἄν γράφουν ὑπέρ αὐτῆς, τό ἀποτέλεσμα θά εἶναι τό ἀντίθετο.
Πανορθόδοξη συνοδική καταδίκη τῆς ψευδοσυνόδου τῆς Κρήτης
Μετά
τά ἀνωτέρω ἀναφερθέντα, θεωροῦμε ὅτι εἶναι ἀδήριτη ἡ ἀνάγκη οἱ Τοπικές
Ὀρθόδοξες Ἐκκλησίες, καί μάλιστα ὅσες δέν ἔλαβαν μέρος σ’αὐτήν (Βουλγαρία,
Γεωργία, Ρωσία, Ἀντιόχεια), ἀλλά καί μία νέα Πανορθόδοξη Σύνοδος α) νά
καταδικάσουν τήν λεγομένη «σύνοδο» τῆς Κρήτης ὡς ληστρική, αἱρετική καί
οἰκουμενιστική σύνοδο, β) νά ἀπορρίψουν τά κείμενά της ὡς αἱρετικά, ἰδιαίτερα
τό κείμενο γιά τίς σχέσεις μέ τούς ἑτεροδόξους, γ) νά καταδικάσουν τούς
διοργανωτές, τούς πρωταγωνιστές, τούς συμμετέχοντες σ'αὐτήν, τούς ὑπογράψαντας
καί ἀποδεχομένους τά αἱρετικά κείμενά της, δ) νά καταδικάσουν τόν
διαχριστιανικό καί διαθρησκειακό συγκρητιστικό Οἰκουμενισμό ὡς παναίρεση, ε) νά
ἀποφασίσουν τήν ἀποχώρηση ὅλων τῶν Ὀρθοδόξων Τοπικῶν Ἐκκλησιῶν ἀπό τό λεγόμενο
«Παγκόσμιο Συμβούλιο Ἐκκλησιῶν», δηλ. αἱρέσεων, στ) νά τερματίσουν κάθε κοινή
ἐμφάνιση τῶν Ὀρθοδόξων μέ τούς ἀλλοθρήσκους καί αἱρετικούς, καί
ζ) νά
ἀποχωρήσουν ἀπό τόν ἄγονο διάλογο τῆς Ὀρθοδοξίας μέ τούς πάσης φύσεως
αἱρετικούς.
Εἴθε ὁ
Ἅγιος Τριαδικός Θεός νά μᾶς ἀξιώσει νά ζήσουμε τήν Πανορθόδοξη Συνοδική
καταδίκη τῆς ψευδοσυνόδου τῆς Κρήτης.
[2] Ὀ
Ἀρχιεπίσκοπος Κύπρου ὑπογράφει στή θέση Ἱεραρχῶν χωρίς τήν συγκατάθεσή τους,
27-7-2016,http://www.vimaorthodoxias.gr/arthra/item/85742,
Σύγχυση μέ τίς ὑπογραφές τοῦ Ἀρχιεπισκόπου Κύπρου γιά λογαριασμό ἄλλων
Ἱεραρχών, 3-8-2016,
http://www.vimaorthodoxias.gr/arthra/item/86080
[3] ΠΡΩΤΟΠΡΕΣΒ.
ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΓΚΟΤΣΟΠΟΥΛΟΣ, Ἁπλές σκέψεις πόνου καί ἀγωνίας … Ἱέρεια (754) -
Νίκαια (787) - Κωνσταντινούπολη (2016), 11-10-2015, http://aktines.blogspot.gr/2015/10/754-787-2016.html
[4] https://www.holycouncil.org/-/rest-of-christian-world?_101_INSTANCE_VA0WE2pZ4Y0I_languageId=el_GR
[5] Ἐγκύκλιος
τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας (Κρήτη 2016),
https://www.holycouncil.org/-/encyclical-holy-council?_101_INSTANCE_VA0WE2pZ4Y0I_languageId=el_GR
[6] Σχ.
βλ. ΠΡΩΤΟΠΡΕΣΒ. ΠΕΤΡΟΣ ΧΙΡΣ, Ἡ ἐκκλησιολογική ἀναθεώρηση τῆς Β΄ Βατικανῆς
Συνόδου˙ μία Ὀρθόδοξη διερεύνηση τοῦ Βαπτίσματος καί τῆς Ἐκκλησίας κατά τό
Διάταγμα περί Οἰκουμενισμοῦ, ἐκδ. Uncut Mountain Press, Πετροκέρασα Θεσ/κης,
2014.
[9] ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ
Ἀρχιεπίσκοπος Tιράνων, Δυρραχίου καί πάσης Ἀλβανίας, Ἐναρκτήρια Συνεδρίαση
τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου, 19-6-2016,
https://www.holycouncil.org/-/opening-archbishop-anastasios
[11] Τοῦ
ἰδίου, Τί γράφουν οἱ ἐπιστολές τοῦ Πατριάρχου Βαρθολομαίου καί τοῦ οὐνίτη
πριμάτου τῆς Οὐκρανίας, 30-8-2016, http://aktines.blogspot.gr/2016/08/blog-post_626.html
[12] Μιά...
Ὀρθόδοξη παρέμβαση ἀπό τό Ἀμερικανικό Ὑπουργείο Ἐξωτερικῶν, 28-6-2016,
http://www.vimaorthodoxias.gr/all/item/84289
[13] «Κεραυνοί»
κατά Βαρθολομαίου ἀπό τήν Ρωσία. «Σιώπησε στήν μετατροπή τῆς Ἁγίας Σοφίας σέ
τζαμί – Ὑπάρχουν πράκτορες τῶν ΗΠΑ στήν Κρήτη» - 11 λόγοι πού δέν πρέπει νά
γίνει ἡ Πανορθόδοξη Σύνοδος, 15-6-2016,
https://katanixis.blogspot.gr/2016/06/blog-post_829.html,
http://www.pentapostagma.gr
[16] ΜΟΝΑΧΟΣ
ΕΠΙΦΑΝΙΟΣ ΚΑΨΑΛΙΩΤΗΣ, Ἡ CIA καθοδηγεῖ τήν Σύνοδον τῆς Κρήτης; http://orthodoxostypos.gr/h-cia-καθοδηγει-την-συνοδον-τησ-κρητησ/
[17] Εὐχετήρια
ἐπιστολή τῆς Καθολικῆς Ἱεραρχίας τῆς Ἑλλάδος πρός τήν Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδο
τῆς Ορθοδοξίας, 17-6-2016,
http://episkopisyrou.gr/efchitiria-epistoli-tis-katholikis-ierarchias-tis-ellados-pros-tin-agia-megali-sinodo-tis-orthodoxias/
[18] ΓΙΩΡΓΟΣ
Ν. ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΟΠΟΥΛΟΣ, Τό Βατικανό ἐπικροτεῖ τό Μήνυμα τῆς Συνόδου τῆς Κρήτης!
25-7-2016, https://katanixis.blogspot.gr/2016/07/blog-post_511.html
[19] Βατικάνεια
φωνή γιά τήν Πανορθόδοξη : Σημαντική γιά ὅλους τούς Χριστιανούς - Τί εἶπε γιά
ὅσους μένουν...κλειδωμένοι, 16-6-2016,
http://www.vimaorthodoxias.gr/all/item/83626
[22] Ἀνοιχτό
τό ἐνδεχόμενο γιά Σύνοδο Ὀρθοδόξων καί Καθολικῶν, 23-6-2016,
http://www.vimaorthodoxias.gr/arxeio/item/84059-ανοιχτό-το-ενδεχόμενο-για-σύνοδο-ορθοδόξων-καθολικών
[23] Ὅταν
ὁ Πάπας λέει γιά τήν Πανορθόδοξη πώς ἔγινε «ἕνα βήμα πρός τά ἐμπρός», νά
ἀνησυχοῦμε γιά τό...ἐμπρός; 27-6-2016
http://www.vimaorthodoxias.gr/all/item/84234
[24] Νά
τούς χαιρόμαστε τους ...παρατηρητές! Δέν εἶναι Πανορθόδοξη λένε οι μονοφυσίτες
- Τί λένε γιά τό Ἅγιο Ὄρος, 20-6-2016, http://www.vimaorthodoxias.gr/all/item/83825
[25] Ὕμνοι
τοῦ σχισματικού Φιλάρετου γιά Βαρθολομαίο καί πυρά κατά Μόσχας - Ἀποδεχόμαστε
τά ἔγγραφα τῆς Πανορθόδοξης, 6-7-2017,
http://www.vimaorthodoxias.gr/patriarcheia/item/84715
[28] Τό
γκουρμέ δείπνο πού ἀπόλαυσαν οἱ Προκαθήμενοι τῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν (ΦΩΤΟ),
27-6-2016, http://www.vimaorthodoxias.gr/patriarcheia/item/84269-το-γκουρμέ-δείπνο-που-απόλαυσαν-οι-προκαθήμενοι-των-ορθοδόξων-εκκλησιών-φωτο
[29] Συναυλία
πρός τιμήν τοῦ Μίκη Θεοδωράκη μέ τήν Μαρία Φαραντούρη στήν Ἁγία καί Μεγάλη
Σύνοδο, 29-6-2016, http://aktines.blogspot.gr/2016/06/blog-post_764.html
[30] Τζάμπα
μάγκες μέ τήν Πανορθόδοξη. Ἀπίστευτο! Ἄφησαν μεγάλα φέσια γιά τήν… πεντάστερη
φιέστα τῆς Κρήτης, ἐβδομαδιαία ἐφημερίδα «Ὀρθόδοξη Ἀλήθεια», 24-5-2017, ἀριθμός
φύλλου 94, σσ. 1, 11.
