ΑΓΙΟΣ ΣΙΛΟΥΑΝΟΣ Ο ΑΘΩΝΙΤΗΣ: Ο ΤΕΛΕΙΟΤΕΡΟΣ ΤΡΟΠΟΣ ΠΡΟΣΕΥΧΗΣ!

 Άγιος Σιλουανός ο Αθωνίτης 
Ο τελειότερος τρόπος προσευχής 

Ο τελειότερος τρόπος προσευχής είναι η στάση του νου στην καρδιά κατά την οποίαν ο προσευχόμενος από τα βάθη του είναι του χωρίς εικόνες και μορφές με καθαρό νου στέκεται μπροστά στον Θεό...

Ο τρόπος αυτός προσευχής η ένωσις του νού με την καρδιά, είναι γενικώς η φυσική θρησκευτική κατάστασις του ανθρωπίνου πνεύματος, ποθουμένη, ζητουμένη,  που δίνεται άνωθεν (από τον Θεό).

Την ένωση του νου με την καρδιά αισθάνεται ο καθένας όταν προσεύχεται προσεκτικά «εκ καρδίας». Σε ακόμη  μεγαλύτερο βαθμό την γνωρίζει  όταν αυτή έρχεται προς αυτόν η κατάνυξη και η γλυκεία αίσθηση της αγάπης του Θεού.

Τα δάκρυα της κατανύξεως κατά την προσευχή είναι πιστή ένδειξις ότι ο νους ενώθηκε με την καρδιά και ότι η προσευχή βρήκε τον πρώτον της τόπο το πρώτο σκαλοπάτι της ανάβασής της προς τον Θεόν. Να γιατί τόσο πολύ τιμάται η κατάνυξις υφ’ όλων των ασκητών. 

Χαρακτηριστικόν αποτέλεσμα της εγκατοικήσεως του νού στο εσωτερικό του προσευχομένου είναι η διακοπή της ενεργείας της φαντασίας και η απαλλαγή του νού από κάθε εικόνα μέσα σε αυτόν.. Τότε ο νους γίνεται όλος ακοή και όραση και βλέπει και ακούει κάθε λογισμό που πλησιάζει από έξω,  πριν αυτός διεισδύση στην καρδιά.

Κατά την τέλεσιν της προσευχής αυτής ο νους όχι μόνον δεν επιτρέπει την είσοδο λογισμών στην καρδιά αλλά και τους απωθεί. Έτσι  επιτυγχάνεται η καταστολή της ενεργείας κάθε πάθους σε εμβρυακή κατάσταση και εν τη γενέσει του. Το ζήτημα τούτο είναι άκρως βαθύ και περίπλοκο…Το πρωταρχικό στάδιο μορφοποιήσεως είναι η εμφάνιση στο εσωτερικό «οπτικό» πεδίο του ανθρώπου  κάποιας «εικόνας». 

Καθ’ όσον τούτο δεν εξαρτάται από τη θέληση του ανθρώπου δεν λογίζεται αμαρτία. Οι εικόνες σε άλλες περιπτώσεις φέρουν χαρακτήρα μάλλον εποπτικό, σε άλλες δε κυρίως νοητικό συχνότερα δε μικτό. Εφ’ όσον όμως και αι εποπτικαί εικόνες έλκουν οπίσω τους κάποια σκέψη όλες οι εικόνες καλούνται από τους ασκητές «λογισμοί». 

Στον απαθή άνθρωπο ο «κυρίαρχος» νους ως γνωστική του είναι δύναμις μπορεί να προσηλώση την προσοχή του επί του λογισμού μένοντας πλήρως ελεύθερος  από την εξουσία του λογισμού. Αλλ’ εάν εντός του ανθρώπου υπάρχη «τόπος», κατάλληλο έδαφος, ευνοϊκό πνεύμα για τον λογισμό, τότε η ενέργεια του λογισμού επιδιώκει να καταλάβη βιαίως τον ψυχικό κόσμο του ανθρώπου. 

Το επιτυγχάνει δε τούτο προκαλώντας στην ψυχήν την ρέπουσα προς το πάθος  αίσθημα ηδονής, ίδιον του ενός ή άλλου πάθους. Σε αυτή ακριβώς την ηδονή συνίσταται ο «πειρασμός». Εν τούτοις και η στιγμή αύτη της ηδονής καίτοι μαρτυρεί περί της ατελείας του ανθρώπου, όμως δεν λογίζεται  αμαρτία. Είναι απλώς η «πρότασις» αυτής.

Η περαιτέρω εξέλιξις του αμαρτωλού λογισμού σε αδρές γραμμές δύναται να χαραχθή ως εξής: Η προτεινόμενη εμπαθής ηδονή προσελκύει την προσοχήν του νού. Στιγμή άκρως σοβαρά και υπεύθυνος διότι η ένωση του νού μετά του λογισμού αποτελεί την ευνοϊκή προϋπόθεσι δια την ανάπτυξι του τελευταίου. 

Εάν με κάποια εσωτερική βουλητική πράξη ο νους δεν αποκοπή από της προτεινομένης ηδονής, αλλά παρατείνει τη διαμονή της δια της προσοχής τότε εμφανίζεται η συμπάθεια προς αυτή και αρχίζει η ευνοϊκή μετ’ αυτής συνομιλία από την οποία ακολουθεί ο «συνδυασμός», ο οποίος μπορεί να εξελιχθή στην πλήρη και ενεργητική «συγκατάθεσι». 

Ακολούθως η συνεχώς αυξανομένη ηδονή μπορεί πλέον να κυριαρχήσει στον νου και τη θέληση του ανθρώπου, γεγονός το οποίο λέγεται «αιχμαλωσία». Μετά τούτο όλες οι δυνάμεις του αιχμαλωτισθέντος υπό του πάθους κατευθύνονται προς την κατά το μάλλον και ήττον αποφασιστικήν με έργο πραγματοποίησι της αμαρτίας, εάν δεν υπάρχουν προς τούτο εξωτερικά εμπόδια, ή όταν υπάρχουν εμπόδια, προς την αναζήτηση δυνατότητος για να την πραγματοποιήσουν. 

Η παρομοία αιχμαλωσία δύναται να μείνη μοναδική και ποτέ πλέον να μη επαναληφθή εάν ήταν αποτέλεσμα απλώς απειρίας αγωνιζομένου ασκητού. Εάν όμως οι αιχμαλωσίες επαναλαμβάνονται οδηγούν πλέον στην «έξιν» του πάθους, οπότε όλες οι φυσικές δυνάμεις του ανθρώπου  αρχίζουν να δουλεύουν στο πάθος αυτό. Πάντως από τη στιγμή της αμφιταλαντεύσεως της θελήσεως υπάρχει το στοιχείο της αμαρτίας και οφείλει ο άνθρωπος να μετανοήση για να μη χάσει την χάριν.

Ο πνευματικώς αδόκιμος συναντάται συνήθως με τον εφάμαρτου λογισμό όταν ο τελευταίος απαραιτήτως έχη διέλθει τις πρώτες φάσεις της εξελίξεως του και έχη ήδη αποκτήσει ορισμένη δύναμι, ακόμη δε περισσότερο όταν πλησιάζει  ο κίνδυνος της πραγματοποίησης της αμαρτίας.

Έτσι προς αποφυγή της αμαρτίας είναι ανάγκη να εγκατασταθή ο νους δια προσευχής εντός της καρδιάς. Τούτο είναι απαραίτητο δι’ εκείνον που επιθυμεί να στερεωθή στην πνευματική ζωή δια της αληθούς μετανοίας, διότι ως ελέχθη ανωτέρω η αμαρτία αναχαιτίζεται δια της τοιαύτης εσωτερικής στάσεως του νου κατά τη σύλληψή της. 

 ------------------------------------------------------------

Από το βιβλίο
Ο ΑΓΙΟΣ ΣΙΛΟΥΑΝΟΣ Ο ΑΘΩΝΙΤΗΣ, Γέροντος Σωφρονίου Σαχάρωφ
ΕΚΔ. ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΤΙΜΙΟΥ ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ ΕΣΣΕΞ ΑΓΓΛΙΑΣ 1999, 
ΕΚΔΟΣΙΣ ΟΓΔΟΗ. Μετάφρασις εκ του Ρωσικού υπό του συγγραφέως
και υπό του Ιερομονάχου Ζαχαρίου.

ΑΓΙΟΣ ΣΙΛΟΥΑΝΟΣ Ο ΑΘΩΝΙΤΗΣ: ΤΟ ΘΕΛΗΜΑ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΚΑΙ Η ΖΩΗ ΜΑΣ!

 Άγιος Σιλουανός ο Αθωνίτης 

Το θέλημα του Θεού και η ζωή μας 

Όταν η χάρη είναι μαζί μας, είμαστε δυνατοί στο πνεύμα. Όταν όμως την χάσουμε, βλέπομε την αδυναμία μας, βλέπομε πως χωρίς τον Θεό δεν μπορούμε ούτε να σκεφτούμε το καλό. Πώς μπορείς να ξέρεις αν ζεις σύμφωνα με το θέλημα του Θεού; Να η ένδειξη: Αν στενοχωριέσαι για κάτι, αυτό σημαίνει πως δεν παραδόθηκες τελείως στο θέλημα του Θεού, έστω κι αν σου φαίνεται πως ζεις σύμφωνα με το θέλημα του Θεού. Όποιος ζει κατά το θέλημα του Θεού, αυτός δεν μεριμνά για τίποτε. Κι αν κάτι του χρειάζεται, παραδίνει τον εαυτό του και την ανάγκη του στον Θεό. Κι αν πάρει ότι θέλει, μένει ήρεμος, σαν να το είχε. Ψυχή που παραδόθηκε στο θέλημα του Θεού δεν φοβάται τίποτε: ούτε θύελλες ούτε ληστές ούτε τίποτα άλλο. ‘Ότι κι αν έλθει, λέγει: «Έτσι ευδοκεί ο Θεός», κι έτσι διατηρείται η ειρήνη στην ψυχή και στο σώμα. Το καλύτερο έργο είναι να παραδοθούμε στο θέλημα του Θεού και να βαστάζομε τις θλίψεις με ελπίδα. Ο Κύριος βλέποντας τις θλίψεις μας δεν θα επιτρέψει ποτέ κάτι που να ξεπερνά τις δυνάμεις μας. Αν οι θλίψεις μας φαίνονται υπερβολικές, αυτό σημαίνει πως δεν έχομε παραδοθεί στο θέλημα του Θεού. …

… Όποιος κάνει το θέλημα του Θεού, είναι ευχαριστημένος με όλα, έστω κι αν είναι φτωχός και ίσως ασθενής και πάσχει, γιατί τον ευφραίνει η χάρη του Θεού. Όποιος όμως δεν είναι ικανοποιημένος με την μοίρα του και γογγύζει για την αρρώστια του ή εναντίον εκείνου που τον προσέβαλε, αυτός να ξέρει πως κατέχεται από υπερήφανο πνεύμα και έχασε την ευγνωμοσύνη για τον Θεό. Αλλ ‘ ακόμα και σε μια τέτοια περίπτωση μη στενοχωριέσαι, αλλά ζήτησε μ ‘ επιμονή από τον Κύριο πνεύμα ταπεινό. Κι όταν έλθει σ ‘ εσέ το ταπεινό Πνεύμα του Θεού που αναζητάς, τότε θα Τον αγαπήσεις και θα έχεις βρει ανάπαυση, παρ ‘ όλες τις θλίψεις σου. Ψυχή που απέκτησε την ταπείνωση θυμάται πάντα τον Θεό και αναλογίζεται: «Ο Θεός με έκτισε ΄ έπαθε για μένα ΄ συγχωρεί τις αμαρτίες μου και με παρηγορεί ΄ με τρέφει και φροντίζει για μένα. Γιατί λοιπόν να μεριμνώ εγώ για τον εαυτό μου ή τι έχω να φοβηθώ, έστω κι αν με απειλή ο θάνατος». …

… Κάθε ψυχή που ταράζεται από οποιαδήποτε αιτία πρέπει να καταφεύγει στον Κύριο και ο Κύριος θα την καθοδηγήσει. Αυτό όμως γίνεται κυρίως σε καιρό συμφοράς και απροσδόκητου συγχύσεως – κανονικά πρέπει να ρωτάμε τον πνευματικό, γιατί αυτό είναι ταπεινότερο. …

Και όλα, όλα δίνουν τότε αγάπη στην καρδιά, διότι όλα είναι του Θεού. Ο Κύριος νουθετεί με το έλεος Του τον άνθρωπο, για α δέχεται μ ‘ ευγνωμοσύνη τις θλίψεις. Ποτέ σ ‘ όλη μου τη ζωή, ούτε μια φορά δεν εγόγγυσα για τις θλίψεις, αλλά τα δεχόμουν όλα σαν φάρμακο από τα χέρια του Θεού και πάντα Τον ευχαριστούσα και γι ‘ αυτό ο Κύριος μου έδωσε να υπομένω ελαφρά τον αγαθό ζυγό Του. Όλοι οι κάτοικοι της γης υφίστανται αναπόφευκτα θλίψεις. Και παρόλο που δεν είναι μεγάλες οι θλίψεις που παραχωρεί ο Κύριος, όμως φαίνονται στους ανθρώπους αφόρητες και συντριπτικές. Κι αυτό γίνεται, διότι οι άνθρωποι δεν θέλουν να ταπεινωθούν ενώπιον του Θεού και να παραδοθούν στο θέλημά Του. Όσοι όμως άφησαν τον εαυτό τους στο θέλημα του Θεού, αυτούς τους καθοδηγεί ο Ίδιος ο Κύριος με τη χάρη Του και υπομένουν με ανδρεία τα πάντα για χάρη του Θεού, τον Οποίο αγάπησαν και με τον Οποίο θα δοξάζονται αιώνια. Όταν η Παναγία βρισκόταν κοντά στον Σταυρό, η θλίψη Της ήταν ακατάληπτα μεγάλη, επειδή Αυτή αγαπούσε τον Υιό της περισσότερο απ ‘ ότι μπορεί κανείς να φαντασθεί. Κι εμείς ξέρομε πως όσο μεγαλύτερη είναι η αγάπη, τόσο μεγαλύτερη είναι και η λύπη. Κατά την ανθρώπινη φύση η Θεοτόκος δεν θα μπορούσε με κανένα τρόπο να μην υποκύψει στις θλίψεις Της ΄ παραδόθηκε όμως στο θέλημα του Θεού και το Άγιο Πνεύμα Την ενίσχυσε ν ‘ αντέξει στον πόνο της. Μετά την Ανάληψη του Κυρίου η Παναγία έγινε η μεγάλη παρηγοριά στις θλίψεις για όλο τον λαό του Θεού. Ο Κύριος έδωσε επί γης το Άγιο Πνεύμα και όσοι Το έλαβαν αισθάνονται τον παράδεισο μέσα τους. Ίσως πεις: Γιατί λοιπόν δεν έχω κι εγώ μια τέτοια χάρη; Διότι συ δεν παραδόθηκες στο θέλημα του Θεού, αλλά ζεις κατά δικό σου θέλημα. Παρατηρήστε εκείνον που αγαπά το θέλημά του. Αυτός δεν έχει ποτέ ειρήνη στην ψυχή και δεν ευχαριστιέται με τίποτε ΄ γι ‘ αυτόν όλα γίνονται όπως δεν έπρεπε. Όποιος όμως δόθηκε ολοκληρωτικά στο θέλημα του Θεού, έχει την καθαρή προσευχή και η ψυχή του αγαπά τον Κύριο.

Έτσι δόθηκε στον Θεό η Υπεραγία Παρθένος: «Ιδού η δούλη Κυρίου ΄ γένοιτό μοι κατά το ρήμα σου». Αν λέμε κι εμείς το ίδιο: «Ιδού ο δούλος Κυρίου ΄ γένοιτό μοι κατά το ρήμα σου», τότε τα Ευαγγελικά λόγια του Κυρίου, που εγράφτηκαν με το Άγιο Πνεύμα, θα ζούσαν μέσα στις ψυχές μας, η αγάπη του Θεού θα βασίλευε σ ‘ όλο τον κόσμο και η ζωή στη γη θα ήταν απερίγραπτα ωραία. Αλλά παρόλο που τα λόγια του Κυρίου ακούγονται τόσους αιώνες σ ‘ όλη την οικουμένη, οι άνθρωποι όμως δεν τα καταλαβαίνουν και δεν θέλουν να τα παραδεχθούν. Όποιος όμως ζει σύμφωνα με το θέλημα του Θεού, αυτός θα δοξασθεί και στον ουρανό και στη γη. Όποιος παραδόθηκε στο θέλημα του Θεού, απασχολείται μόνο με τον Θεό. Η χάρη του Θεού τον βοηθά να παραμένει στην αδιάλειπτη προσευχή. Κι όταν ακόμα εργάζεται ή μιλάει, η ψυχή του είναι απορροφημένη από τον Θεό και γι ‘ αυτό ο Κύριος την πήρε υπό την προστασία Του.

Αλλά κι οι δαίμονες ακόμα φοβούνται την πράη και ταπεινή ψυχή, που τους νικά με την υπακοή, την εγκράτεια και την προσευχή. Οι αρχιερείς και οι πρεσβύτεροι Τον παρέδωσαν στον Πιλάτο για να σταυρωθεί. Κι αυτό γιατί δεν προσεύχονταν και δεν ζητούσαν από τον Θεό σύνεση, πώς και τι να κάνουν. Έτσι, πολλές φορές οι κυβερνήτες και γενικά οι άνθρωποι ζητούν μεν το αγαθό, αλλά δεν ξέρουν που είναι αυτό το αγαθό. Δεν ξέρουν πώς το αγαθό βρίσκεται στον Θεό και μας δίνεται από τον Θεό. Είναι ανάγκη να προσευχόμαστε πάντοτε, για να μας νουθετεί ο Κύριος τι και πώς πρέπει να κάνομε, και ο Κύριος δεν θα επιτρέψει να παραπλανηθούμε. Ο Αδάμ δεν είχε τη σύνεση, να ρωτήσει τον Κύριο για τον καρπό που του έδωσε η Εύα, και γι ‘ αυτό έχασε τον Παράδεισο. Ο Δαβίδ δεν ερώτησε τον Κύριο: «Θα ήταν άραγε καλό για μένα να πάρω τη γυναίκα του Ουρία;» κι έπεσε στα αμαρτήματα του φόνου και της μοιχείας. Έτσι κι όλοι οι άγιοι που αμάρτησαν, αμάρτησαν γιατί δεν επεκαλούντο τη βοήθεια του Θεού για να τους φωτίσει. Ο Όσιος Σεραφείμ του Σαρώφ είπε: «Όταν μιλούσα από το νου μου, συνέβαιναν λάθη». Υπάρχουν όμως και αναμάρτητα λάθη που οφείλονται στην ατέλεια του ανθρώπου. Τέτοια βλέπομε ακόμη και στην Παναγία. Λέγεται στο Ευαγγέλιο πώς όταν επέστρεφε η Παναγία με τον Ιωσήφ από την Ιερουσαλήμ, ενόμισε πώς ο Υιός της βάδιζε μαζί με τους συγγενείς ή τους γνωστούς … Και μόνο μετά τριών ημερών αναζήτηση Τον βρήκαν στο Ιερό των Ιεροσολύμων να συνομιλεί με τους πρεσβυτέρους. Συνεπώς μόνον ο Κύριος είναι παντογνώστης, ενώ όλοι εμείς, όποιοι κι αν είμαστε, πρέπει να προσευχόμαστε στον Θεό ζητώντας σύνεση και να ρωτάμε τον πνευματικό μας, για ν ‘ αποφύγομε τα λάθη. …

… Πόσο φανερό είναι για μένα πώς ο Κύριος μας κατευθύνει. Χωρίς Αυτόν δεν μπορούμε ούτε να σκεφθούμε το αγαθό. …

… Όπου υπάρχει άφεση αμαρτιών, εκεί βρίσκεται η ελευθερία της συνειδήσεως και η αγάπη, έστω και λίγη. …

… Στενοχωρούμε και θρηνώ και οδύρομαι για τους ανθρώπους. Πολλοί σκέφτονται με απόγνωση: «Αμάρτησα πολύ: σκότωσα, λήστεψα, εβίασα, εσυκοφάντησα, ήμουν άσωτος κι έκανα κι άλλα πολλά». Κι από την ντροπή τους δεν έρχονται στη μετάνοια. Λησμονούν όμως ότι όλες οι αμαρτίες τους είναι σαν σταγόνα μπροστά στο πέλαγος της αγάπης του Θεού. Ω αδελφοί μου, όλη η γη, μετανοείτε, όσο ακόμα είναι καιρός. Ο Κύριος γεμάτος έλεος περιμένει τη μετάνοιά μας. Και όλος ο ουρανός και όλοι οι άγιοι περιμένουν επίσης την επιστροφή μας.

ΑΡΧ. ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΚΑΨΑΝΗΣ: ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΟΤΟΜΗ ΤΗΣ ΚΕΦΑΛΗΣ ΤΟΥ ΤΙΜΙΟΥ ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ

Για την Αποτομή της κεφαλής του Τιμίου Προδρόμου
Αρχ. Γεώργιος Καψάνης, Προηγούμενος Ι. Μ. Γρηγορίου Αγίου Όρους 

Δύο αντίθετες εικόνες έχουμε προσέξει στην αποψινή εορτή, που μας περιγράφει η υμνολογία της Εκκλησίας μας και το ιερό Ευαγγέλιο που διαβάσαμε (Μαρκ. 6:16-29).

Από την μια μεριά ο Ηρώδης, η Ηρωδιάς, η κόρη της Ηρωδιάδος, το πονηρό εκείνο συμπόσιο, ο θρίαμβος της ανθρωπίνης κακίας και αμαρτωλότητος. Ασωτία, παράνομος γάμος, μέθη, αφοβία του Θεού, πάθη, θυμός, μίσος, εκδίκηση, έλλειψη μετανοίας. Απέναντι σ’ αυτήν την εικόνα, την τόσο ζοφερή, προβάλλει η αγνή, η αγία μορφή του Βαπτιστού, του Προφήτου, του ανθρώπου του Θεού, του δικαίου ανδρός, του αγίου Ιωάννου του Προδρόμου.

Μεγάλη πράγματι η διαφορά! Στο πρόσωπο του Τιμίου Προδρόμου βλέπουμε τον άνθρωπο του Θεού, τον άνθρωπο όπως τον θέλησε ο Θεός, τον άνθρωπο της υπακοής, της αγάπης, της πίστεως, της ελπίδος στον Θεό, της τελείας αφοσιώσεως στον Κύριο, της θυσίας. Στα πρόσωπα τα άλλα, των εχθρών του Τιμίου Προδρόμου, βλέπουμε τον άνθρωπο που υποδουλώθηκε στον διάβολο, όπως έγινε λόγω της ανυπακοής του προς τον Θεό. Από την μια μεριά η υψίστη κορυφή της αγιότητος, και από την άλλη μεριά το κατώτατο βάθος της αμαρτωλότητος και της εμπαθούς καταστάσεως. Συνοψίζουν αυτές οι δύο εικόνες το δράμα της σωτηρίας του ανθρώπου, την πτώση και την αγιότητα.

Η Αγία Γραφή μας τα παρουσιάζει και τα δύο όπως είναι, χωρίς να τα αλλοιώνει, διότι και από τα δύο εμείς πρέπει να λάβουμε ωφέλεια πνευματική. Να φοβηθούμε την κατάσταση εκείνη την εμπαθή, στην οποία έφθασαν οι ταλαίπωροι αυτοί άνθρωποι, οι οποίοι έχασαν τον προορισμό τους τον ανθρώπινο, τον Θεανθρώπινο, και να προσέχουμε και εμείς. Διότι ο άνθρωπος είναι αδύνατος, είναι εμπαθής, και η αμαρτία είναι ευπερίστατη, και η ανθρώπινη φύση ευόλισθη, και χωρίς να το καταλάβει κανείς πολλές φορές αφήνοντας αφύλακτο τον εαυτό του μπορεί να κατολισθήσει στα βάραθρα της απωλείας και, αντί να γίνει κατ’ εικόνα του Θεού, να γίνει κατ’ εικόνα του διαβόλου.

Γι’ αυτό σήμερα η Εκκλησία έχει νηστεία. Για να μας βοηθήσει, να μας επισύρει την προσοχή με την νηστεία αυτή και να μας υπενθυμίσει πού μπορεί να οδηγήσει τον άνθρωπο η ασωτία, η ανηθικότητα, η διαφθορά, η έλλειψη αγάπης και ταπεινοφροσύνης και μετανοίας. Εδώ όμως στο Άγιο Όρος, επειδή προηγείται η αγρυπνία, γίνεται οικονομία και τρώμε λαδάκι. Αλλά έξω στον κόσμο κρατούν νηστεία, επειδή δεν γίνεται αγρυπνία. Εδώ ο κόπος της αγρυπνίας αντικαθιστά την αυστηρότερη νηστεία.

Από την μια μεριά λοιπόν να φοβηθούμε την αμαρτία, να φοβηθούμε τον θυμό, να φοβηθούμε τους εμπαθείς και πονηρούς λογισμούς, οι οποίοι τίκτουν τα μεγαλύτερα κακά στον άνθρωπο. Και εννοείται βέβαια, ότι εμείς οι Μοναχοί – που είμαστε εδώ Χάριτι Θεού – ζούμε προσεκτική ζωή, δεν έχουμε τέτοιους κινδύνους, όπως έχουν οι άνθρωποι στον κόσμο. Εμείς, ναι μεν Χάριτι Θεού δεν έχουμε αυτούς τους κινδύνους, αλλά έχουμε τον πόλεμο των λογισμών, και χρειάζεται πολλή προσοχή, ώστε ούτε ο παραμικρός εμπαθής λογισμός να μη μολύνει την ψυχή μας. Διότι σ’ εμάς μικρή συγκατάθεση ισοδυναμεί με μεγάλη πτώση.

Και από την άλλη μεριά πάλι προβάλλεται η μορφή του Τιμίου Προδρόμου. Και διερωτάται κανείς· πώς μέσα σ’ εκείνον τον κόσμο που δεν είχε σαρκωθεί ο Θεός μπόρεσε ένας άνθρωπος να φθάσει σε τέτοια μεγάλα ύψη! Να είναι ο «μείζων εν γεννητοίς γυναικών» (Λουκ. 7:28)! Τόσο καθαρός, τόσο νηστευτής, τόσο παρθένος, τόσο φλεγόμενος από την αγάπη του Θεού, τόσο ταπεινός, τόσο πυρπολούμενος και από την αγάπη των ανθρώπων, ώστε να θέλει την σωτηρία όλων και να γίνει ο κήρυκας της μετανοίας σε όλους. Ήταν φαίνεται ο Τίμιος Πρόδρομος δεκτικός αυτής της Χάριτος, είχε και τις ευχές των αγίων γονέων του, ήταν σκεύος εκλογής του Αγίου Πνεύματος και τον προόριζε ο Θεός γι’ αυτό το μεγάλο έργο το οποίο είχε να επιτελέσει.

Φαίνεται όμως ότι στο βάθος της αρετής του και των πολλών χαρισμάτων του και της μεγάλης δωρεάς του Θεού που είχε, ήταν η βαθιά του ταπείνωση. Την οποία βαθιά ταπείνωση έδειξε, όταν αναγνώριζε τον Κύριο ως πρώτο, ως αρχηγό, ως Σωτήρα, και τον εαυτό του τελευταίο. Αυτό πραγματικά είναι μεγάλη ταπείνωση. Διότι είχε και ο Ιωάννης μαθητές, ήταν διδάσκαλος, είχε κόσμο που τον ακολουθούσε, αλλά δεν δίστασε να ταπεινώσει τον εαυτό του και να στέλνει ακόμα και τους μαθητές του προς τον Χριστό. Να παραιτηθεί ακόμα και από το δικαίωμα το οποίο είχε να έχει μαθητές, και να τους στέλνει στον Κύριο. Διότι έβλεπε ότι ο Κύριος είναι ο Σωτήρας και ο Λυτρωτής.

Αυτά λοιπόν ανέδειξαν τον άγιο Ιωάννη αυτή την μεγάλη μορφή, ο οποίος συνήψε τις δύο Διαθήκες, την Παλαιά και την Καινή Διαθήκη. Και η Εκκλησία του Θεού τον έχει ως ένα Άγγελο εν μέσω Αυτής, ως τον κορυφαίο των Προφητών, ως τον τελευταίο και κορυφαίο των Προφητών της Παλαιάς Διαθήκης, ως τον πρώτο νυμφαγωγό προς τον Νυμφίο της Καινής Διαθήκης. Καταλήγει σ’ αυτόν η Παλαιά Διαθήκη, και αυτός παίρνει την ανθρωπότητα από το χέρι και την νυμφαγωγεί προς τον Νυμφίο και Δεσπότη Χριστό. Γι’ αυτό η δόξα του είναι μεγάλη, αιώνια. Γι’ αυτό είναι στα αριστερά του Χριστού. Στα δεξιά είναι η Παναγία, στα αριστερά είναι ο Τίμιος Πρόδρομος. Γι’ αυτό τον μνημονεύουμε σε κάθε θεία Λειτουργία, μετά την Υπεραγία Θεοτόκο. Φαίνεται το αίσθημα της Εκκλησίας. Μετά από το «Εξαιρέτως της Παναγίας αχράντου, υπερευλογημένης, ενδόξου Δεσποίνης ημών Θεοτόκου…» λέμε· «του αγίου Ιωάννου, Προφήτου, Προδρόμου και Βαπτιστού…». Μετά την Υπεραγία Θεοτόκο είναι ο Τίμιος Πρόδρομος.

Και το σπουδαίο και σημαντικό είναι ότι όχι μόνον σ’ αυτόν τελειώνει η Παλαιά Διαθήκη και μ’ αυτόν αρχίζει η Νέα Διαθήκη, αλλά και προΐσταται των παρθενευόντων της Καινής Διαθήκης. Διότι είναι ο πρώτος Παρθένος και Μοναχός της Εκκλησίας του Χριστού. Και φαίνεται πάλι εδώ η αξία της Παρθενίας, φαίνεται η τιμή της Παρθενίας, φαίνεται η ευλογία της Παρθενίας. Διότι εκτός του ότι και ο Κύριος Παρθένος ήταν και παρθενική ζωή διήγε, αλλά και εκείνος που μας έδειξε τον Νυμφίο Χριστό· «ίδε ο αμνός του Θεού ο αίρων την αμαρτίαν του κόσμου» (Ιω. 1:29) και αυτός Παρθένος ήταν.

Λοιπόν, πατέρες, έχουμε και εμείς σήμερα την ευλογία να εορτάζουμε τον αρχηγό του μοναχικού μας τάγματος, τον Τίμιο Πρόδρομο. Και συνεπώς σήμερα θα πρέπει να του ζητήσουμε την ευλογία του και να προσευχηθεί για μας στον Κύριο. Να παρασταθούμε λίγο νοερά εκεί στις όχθες του Ιορδάνη και να ενατενίσουμε την σεμνότητά του, την πραότητά του, την αυστηρότητά του, που ήταν αποτέλεσμα της αγάπης του, την θεοειδή μορφή του. Εκείνο το ευλογημένο χέρι του που έδειξε και βάπτισε τον Κύριο, και να ζητήσουμε την ευλογία του.

Και επειδή ο Τίμιος Πρόδρομος – ας φαίνεται αυστηρός – είναι γλυκύς, είναι πατρικός, θα μας ακούσει, θα μας δεχθεί, θα δεχθεί αυτή την αγάπη που του προσφέρουμε και θα μας εναγκαλισθεί, θα μας ευλογήσει και θα μας διδάξει τα «εχόμενα σωτηρίας» (Εβρ. 6:9), ώστε σ’ όλη μας την ζωή να γινόμαστε ακόλουθοι και μιμητές του.

(1981) 

[Από το βιβλίο: † Αρχιμανδρίτου Γεωργίου, Ομιλίες σε Εορτές Αγίων (των ετών 1981-1991) Β’. Έκδ. Ι.Μ. Οσίου Γρηγορίου, Άγιον Όρος 2016, σελ. 255] 

ΜΟΝΑΧΟΣ ΜΩΥΣΗΣ Ο ΑΓΙΟΡΕΙΤΗΣ: Ο ΧΡΙΣΤΟΣ ΚΑΙ Η ΕΛΛΑΔΑ ΤΟΥ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ ΑΥΓΟΥΣΤΙΝΟΥ ΚΑΝΤΙΩΤΗ

 Ο Χριστός και η Ελλάδα του Μητροπολίτου Αυγουστίνου Καντιώτη
Μοναχός Μωυσής Αγιορείτης 

Η εκδημία στις 28.8.2010 του πολυσέβαστου πρώην μητροπολίτου Φλωρίνης Αυγουστίνου ήταν ένα γεγονός που συγκίνησε πολλούς. Ο επίσκοπος Αυγουστίνος ήταν μια σπάνια εκκλησιαστική προσωπικότητα με πλούσια δραστηριότητα, αγώνες και θυσίες. Χρωμάτισε όλο τον εικοστό αιώνα με την ιεροκηρυκτική του δράση και το φιλανθρωπικό έργο του.

Γεννήθηκε το 1907 στις Λεύκες της Πάρου. Στις θεολογικές του σπουδές αρίστευσε. Νέος φόρεσε το τίμιο ράσο του κληρικού. Διήλθε πολλές μητροπόλεις. Δεν φοβήθηκε να χτυπήσει με τα φλογερά του κηρύγματα τις αιρέσεις, τη μασωνία, την αθεΐα, την πλουτοκρατία, την ασωτεία, τη βλασφημία, την αμαρτία. Κατά τον άγιο Ιωάννη τον Χρυσόστομο, που τον υπεραγαπούσε και τον ενέπνεε, μισούσε την αμαρτία και όχι τον αμαρτωλό. Εμπνευστή του είχε επίσης τον απόστολο Παύλο, τον μεγαλύτερο ιεραπόστολο όλων των αιώνων, καθώς και τον εθναπόστολο Κοσμά τον Αιτωλό, για τον οποίο έγραψε ωραία βιογραφία. 

Ο Αυγουστίνος δεν ήταν ατσαλάκωτος παπάς, με χρυσά γυαλιά, ξενόκουμπα και λουστρίνια. Όργωσε πόλεις και χωριά, σε δύσκολα χρόνια, κηρύττοντας παντού Χριστό. Τρεις φορές καταδικάσθηκε σε θάνατο. Τον κυνήγησαν οι κατακτητές, οι κομμουνιστές, η εκκλησιαστική του αρχή, ακόμη και αγνώμονες μαθητές του. Έσωσε κόσμο από τουφεκισμό στην κατοχή και πολλά παιδιά από την πείνα, στην Κοζάνη και αλλού. Δεν φοβήθηκε, δεν δείλιασε, δεν κάμφθηκε ποτέ. Παντού και πάντοτε ήταν ειλικρινής, δίκαιος, πιστός, τίμιος, ανιδιοτελής και ανυπόκριτος. Δεν του άρεσαν οι διπλωματίες, τα μισόλογα, οι υπεκφυγές, οι δοσοληψίες, οι παραποιήσεις, οι διπροσωπίες και υποχωρήσεις σε θέματα πίστεως.

Τον είπαν παράξενο, ιδιόρρυθμο, υπερβολικό, φανατικό, ακραίο, οπισθοδρομικό, ακόμη και τρελό: Μόνον οι νεκροί δεν κάνουν λάθη. Όταν χρειαζόταν παραδεχόταν τα λάθη του. Δεν δυσκολευόταν να τα παραδεχθεί. Όμως, επιτρέψτε μου να πω, πως σαφώς είναι προτιμότερα τα «λάθη» του Αυγουστίνου από τη ραστώνη, φοβία, σιωπή, φυγή και υποκριτική στάση άλλων. Ο Αυγουστίνος ήταν αυτός που ήταν, ακέραιος, ευθύς, ντόμπρος, ηθικός, ανεξίκακος, τολμηρός,  αυστηρός , ομολογητής  και σπουδαίος. 

Μελετούσε πολύ, προσευχόταν, πονούσε για την Εκκλησία και την πατρίδα μας πραγματικά. Ζούσε για τον Χριστό και την Ελλάδα. Ζούσε για τους άλλους. Ήταν αυστηρός πρώτα για τον εαυτό του. Ασκητικός, ισχνός, λιτοδίαιτος, αφιλοχρήματος πλήρως, άγρυπνος, ακτήμων και ακούραστος.

Έγινε επίσκοπος όχι για να τιμηθεί, δοξασθεί και ησυχάσει, αλλά για να εργασθεί πιο πολύ, κτίζοντας εκκλησίες, υψώνοντας σταυρούς, ιδρύοντας οικοτροφεία, φιλανθρωπικά ιδρύματα, βαπτίζοντας τσιγγάνους και δίνοντάς τους σπίτια. Ήταν ο ανύστακτος πατέρας όλου του νομού Φλώρινας. Χιλιάδες κόσμος πέρασε να προσκυνήσει το σκήνωμά του. Ήταν σαν να κηδευόταν ένας άγιος. Η μορφή του είχε μια υπέροχη ειρήνη δίκαιου, αληθινού και σώφρονος ανθρώπου. Όλοι είχαν κάτι να διηγηθούν με συγκίνηση από το έργο του. Η ευκαμψία του λειψάνου του θαυμαστή. 

Ο Αυγουστίνος δεν ήταν φονταμενταλιστής, εθνικιστής, λαοπλάνος, ταραχοποιός και τυχαίος. Δεν είναι εύκολες οι μιμήσεις. Ο μιμητισμός είναι συνήθως νοσηρός. Ήταν ένας ευαγγελικός και αγιοπατερικός άνθρωπος. Ήταν λαμπρός κήρυκας και Έλληνας. Πονούσε για μια ζωντανή και ελεύθερη Εκκλησία και για μία Ελλάδα των ηρώων και των αγίων, των ηθικών αρχών και των ωραίων παραδόσεων. Ο Αυγουστίνος συχνά παρεξηγήθηκε και ενίοτε παραποιήθηκε. Δεν κατανοήθηκε καλά. Τον υποπτεύθηκαν, τον ζηλοφθόνησαν, τον διέβαλαν, τον γελοιοποίησαν, γιατί έλεγχε άλλοτε την αδράνειά τους και άλλοτε τις ανομίες τους.

Βιβλία του, άρθρα του, ομιλίες του συνεχίζουν να μεταφέρουν τον δυνατό σφυγμό της καθαρής καρδιάς του για Χριστό και Ελλάδα. Ας είναι η μνήμη του αιώνια και η ευχή του ας μας συνοδεύει. 

Από το περιοδικό «Όσιος Φιλόθεος της Πάρου» 31, σελ. 16.

ΟΔΗΓΙΕΣ ΨΥΧΗΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΒΒΑ ΠΟΙΜΕΝΑ

Οδηγίες ψυχής από τον αββά Ποιμένα
Από το Γεροντικό

Είπε ο αββάς Ποιμήν: «Οι δοκιμασίες κάνουν καλό, γιατί διδάσκουν τον άνθρωπο και τον κάνουν έμπειρο». 

Είπε ακόμη: «Ο άνθρωπος που διδάσκει, αλλά δεν εφαρμόζει αυτά που διδάσκει, μοιάζει με βρύση που όλους τους ποτίζει και τους πλένει, τον εαυτό της όμως δεν μπορεί να καθαρίσει». 

Άλλοτε είπε: «Υπάρχει άνθρωπος που φαίνεται πως σιωπά, και η καρδιά του κατακρίνει τους άλλους· αυτός ο άνθρωπος πάντοτε μιλά. Και υπάρχει άλλος που μιλά από το πρωί ως το βράδυ και κρατά τη σιωπή· δηλαδή δεν λέει τίποτε που δεν είναι ωφέλιμο». 

Κάποιος αδελφός ρώτησε τον αββά Ποιμένα: «Τι είναι το να μην ανταποδώσεις το κακό με κακό;» Ο γέροντας του απάντησε: «Το πάθος αυτό αντιμετωπίζεται σε τέσσερα στάδια· πρώτα στην καρδιά, έπειτα στην όψη, μετά στη γλώσσα· τέταρτο είναι το να μην κάνεις κακό για το κακό που σου έκαναν. Αν μπορείς να καθαρίσεις την καρδιά σου, δεν φτάνει στην όψη. Αν έρθει στην όψη, φυλάξου να μη μιλήσεις. Αν όμως μιλήσεις, κόψε γρήγορα ώστε να μην κάνεις κακό για το κακό που σου έκαναν». 

Είπε ο αββάς Ποιμήν: «Το να φυλαγόμαστε, το να προσέχουμε τον εαυτό μας και η διάκριση, αυτές οι τρεις αρετές, είναι οδηγοί της ψυχής». 

Άλλοτε είπε: «Το να ρίξει κανείς τον εαυτό του μπροστά στον Θεό, το να μην υπολογίζει τον εαυτό του και το να απορρίπτει το δικό του θέλημα είναι εργαλεία της ψυχής». 

Είπε ακόμη: «Κάθε δοκιμασία που θα σου έρθει, θα την νικήσεις με τη σιωπή». 

Είπε ο αββάς Ποιμήν: «Και αν ακόμη ο άνθρωπος δημιουργήσει καινούργιο ουρανό και καινούργια γη, δεν μπορεί να μείνει αμέριμνος». 

Επίσης είπε: «Το θέλημα του ανθρώπου είναι τείχος χάλκινο ανάμεσα σε αυτόν και στον Θεό και βράχος που επιστρέφει το χτύπημα. Αν λοιπόν ο άνθρωπος το εγκαταλείψει, τότε θα πει και αυτός· “Με τη δύναμη του Θεού μου θα δρασκελίσω το τείχος” (Ψαλ. 17:30). Αν όμως η αυτοδικαίωση συμμαχήσει με το θέλημα, ο άνθρωπος καταβάλλεται». 

Από το βιβλίο: Το Γεροντικό, τόμος Α’, μετάφραση. Εκδόσεις «Το Περιβόλι της Παναγίας», Θεσσαλονίκη 2013 (Αββάς Ποιμήν §§ 24. 25. 27. 34-37. 48. 54).