ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΑ: «ΕΠΑΝΕΞΕΤΑΣΗ ΤΗΣ ΜΕΘΟΔΟΥ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΓΙΑ ΝΑ ΛΥΘΟΥΝ ΤΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ»

Ευάγγελος Στ. Πονηρός Δρ Θ., Μ.Φ.

Σχολικός Σύμβουλος ΠΕ01 Πειραιώς, Δ΄ Αθηνών, Κυκλάδων

Το ορθόδοξο χριστιανικό μάθημα θρησκευτικών, όπως το γνωρίζαμε εδώ και διακόσια περίπου χρόνια στο ελεύθερο ελληνικό κράτος, είναι απολύτως κατοχυρωμένο συνταγματικώς (άρθρα 3, 16, 13 του Συντάγματος), όσο και νομικώς (άρθρα 1, 6 του Ν. 1566/1985). Το μάθημα αυτό δεν υποκαθιστά την εκκλησιαστική κατήχηση αλλά και δεν την αντιστρατεύεται.

Boηθά τον ορθόδοξο χριστιανό μαθητή να αναπτύξει την ορθόδοξη χριστιανική συνείδησή του και τον ενημερώνει για τις μη ορθόδοξες εκκλησίες και για τα θρησκεύματα της υφηλίου. Επίσης ενημερώνει τον μη ορθόδοξο χριστιανό, τόσο για την ορθόδοξη χριστιανική πίστη, όσο και για όλα τα ανωτέρω.

Από το σχολικό έτος 2011-12 επιχειρείται να μεταφερθεί το σύστημα religious literacy, από το εξωτερικό στην Ελλάδα και να αντικαταστήσει το ορθόδοξο χριστιανικό μάθημα. Το σύστημα religious literacy δεν είναι νομικώς κατοχυρωμένο κατά κανένα τρόπο. Η δε επιβολή του θίγει ανεπανόρθωτα τα ανθρώπινα δικαιώματα τόσο του ορθοδόξου χριστιανού μαθητή, όσο και του οποιουδήποτε. Πιλοτικές εφαρμογές προγραμμάτων βασισμένων στο religious literacy επιχειρήθηκαν στο δημοτικό και στο γυμνάσιο κατά τα σχολικά έτη 2011-12 και 2012-13 και απέτυχαν, πλην όμως η αποτυχία δεν αποτέλεσε ανασχετικό παράγοντα της περαιτέρω απόπειρας επιβολής! Στο λύκειο δεν επιχειρήθηκε καν πιλοτική εφαρμογή για το σχετικό πρόγραμμα, το οποίο πρωτοδημοσιεύθηκε το 2015.

Στις 13/9/2016 δημοσιεύθηκαν σε ΦΕΚ της Ελληνικής Δημοκρατίας, «νέα» προγράμματα σπουδών στα θρησκευτικά δημοτικού, γυμνασίου και λυκείου. Τα ΦΕΚ αυτά είναι το Β 2920 για δημοτικό-γυμνάσιο, και το Β 2906 για λύκειο. Τα προγράμματα του 2016 ακολουθούν επίσης το ξενόφερτο σύστημα religious literacy, αποτελούν επανεκδόσεις των προγραμμάτων δημοτικού-γυμνασίου 2011/14 και λυκείου 2015 και βεβαίως δεν είναι νομικώς κατοχυρωμένα. Περιλαμβάνονται σε υπουργική απόφαση, η οποία παραβιάζει τον ως άνω νόμο, τα ως άνω άρθρα του Συντάγματος, και τις διεθνείς συμβάσεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα, τις οποίες έχει η Ελλάδα επικυρώσει.

Τα επίμαχα προγράμματα εισάγουν μάθημα, το οποίο εάν διδασκόταν ακριβώς έτσι όπως αναγράφεται σε αυτά, θα επέφερε απόλυτη σύγχυση, τόσο στους ορθοδόξους χριστιανούς μαθητές, όσο και σε οποιονδήποτε άλλο.

Τα σοβαρότερα από τα ελαττώματα, όσον αφορά το περιεχόμενο και τη διάρθρωση, του δήθεν νέου, αλλά στην πραγματικότητα ήδη αποτυχόντος, μαθήματος θρησκευτικών είναι τα εξής:

α) Συνδιδασκαλία της ορθοδόξου πίστεως με θρησκεύματα σε σημείο ώστε να κινδυνεύει ο ανήλικος, ορθόδοξος αλλά και ο οποιοσδήποτε, μαθητής να νομίσει ότι ταυτίζονται και να διασαλευθεί η πίστη του. Πρέπει να προσέξουμε ιδιαίτερα, ότι δεν πρόκειται για ενημέρωση για τις θρησκείες και τις μη ορθόδοξες εκκλησίες. Αυτό γινόταν ήδη και με τα παλαιά προγράμματα σπουδών στην έκτη δημοτικού, στην τρίτη γυμνασίου, στην πρώτη λυκείου και στη δευτέρα λυκείου. Όμως θρησκεύματα, και μη ορθόδοξες εκκλησίες διδάσκονταν κεχωρισμένα ως αυθύπαρκτα και ανεξάρτητα, και το πρόγραμμα σπουδών δεν οδηγούσε ποτέ στην παρεξήγηση ότι ταυτίζονταν με την Ορθόδοξο Εκκλησία ή μεταξύ τους. Με το religious litaracy είναι σαν να διδάσκονται μαζί με την ελληνική γλώσσα και από δύο έως επτά ξένες γλώσσες, στην ίδια διδακτική ώρα άτακτα, ακατάστατα, τυχαία! Δύο από τα άφθονα παραδείγματα: Στη θεματική ενότητα 4 της Γ΄ δημοτικού πρέπει το οκτάχρονο παιδί να διδάσκεται μαζί με τις διηγήσεις των Ευαγγελιστών για την Γέννηση του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού και το πως περιγράφεται η γέννηση του Ιησού στο Κοράνιο. Στη θεματική ενότητα 2.4 της Α΄ λυκείου ο μαθητής είναι υποχρεωμένος να διδάσκεται τις εορτές της ορθοδοξίας κατά τον εξής τρόπο: «Οι γιορτές στην Ορθόδοξη Εκκλησία, στις άλλες χριστιανικές παραδόσεις και στις μονοθειστικές θρησκείες».

β) Διδασκαλία θεματικών ενοτήτων υπό συγκεχυμένους και παρεξηγήσιμους τίτλους. Επί παραδείγματι, το οκτάχρονο παιδί της τρίτης δημοτικού αντικρύζει στη θεματική ενότητα υπ΄ αριθμόν 3 της τάξεώς του τον τίτλο «Κυριακή: μία σημαντική ημέρα της εβδομάδας» και είναι υποχρεωμένο να διδαχθεί υπό τον τίτλο αυτόν ταυτοχρόνως με την ορθόδοξη θεία λειτουργία, το Σάββατο των Εβραίων και την Παρασκευή των Μουσουλμάνων. Κινδυνεύει ως εκ τούτου να πιστεύσει, ότι αυτά τα τρία είναι ισόκυρα και ταυτόσημα.

γ) Αφαίρεση βασικών θεμάτων ορθοδόξου πίστεως και ζωής, απαραιτήτων για τη διαπαιδαγώγηση του ορθοδόξου χριστιανού. Χαρακτηριστικά παραδείγματα: Πουθενά δεν υπάρχει στο πρόγραμμα δημοτικού-γυμνασίου γεγονός, προσωπικότητα, θεολογική διδασκαλία από την περίοδο 1054-1453. Στην τρίτη δημοτικού (ΦΕΚ Β 2920// 13/9/2016, σελ. 30880) διδάσκεται το θέμα «Όλος ο κόσμος είναι κτίση του Θεού», όμως δεν έχει προηγουμένως διδαχθεί τη δημιουργία του κόσμου από τον Θεό – το εν λόγω θέμα ξεκινά από την Κιβωτό του Νώε!!!

δ) Μη διδασκαλία της ευαγγελικής ιστορίας ως ενιαίου συνόλου, αλλά κατάτμησή της σε διάφορες ελλειπείς ενότητες μεριζόμενες με τυχαίο και άτακτο τρόπο σε διάφορες τάξεις δημοτικού και γυμνασίου. Παρ΄ όλα αυτά, τα προγράμματα προσδοκούν από τους μικρούς μαθητές να αφηγούνται βιβλικές ιστορίες, να κατανοούν, να συναισθάνονται και να εξηγούν το νόημά τους (ΦΕΚ Β 2920//13/9/2016, σελ. 30894 και σελ. 30920). Πως θα γίνει αυτό με επιτυχία, αφού τις διδάσκονται χωρίς σύνδεση με τα προηγούμενα, με τα επόμενα και εν γένει με την εποχή;

ε) Μη διδασκαλία της εκκλησιαστικής ιστορίας ως ενιαίου συνόλου, αλλά

κατάτμησή της σε διάφορες ελλειπείς ενότητες μεριζόμενες με τυχαίο και άτακτο τρόπο σε διάφορες τάξεις δημοτικού και γυμνασίου. Σε καμμία τάξη δεν λαμβάνει το παιδί την εικόνα της αδιάσπαστης συνέχειας της ζωής της Εκκλησίας από την ίδρυσή της μέχρι σήμερα, διότι τις σχετικές με την εκκλησιαστική ιστορία θεματικές ενότητές, οι οποίες δεν είναι πάντοτε και αμιγείς, διαδέχονται θεματικές ενότητες ιστορίας θρησκευμάτων, ή ενότητες ευαγγελικής ιστορίας, οι οποίες επίσης δεν είναι

 αμιγείς.
στ) Απολύτως καμμία ιστορική σειρά στη διδασκόμενη ύλη, ακόμη και μέσα στην ίδια θεματική ενότητα! Επί παραδείγματι, στην ενότητα υπ΄ αριθμόν 3 της Β΄ γυμνασίου διδάσκεται πρώτα ο άγιος Λουκάς ο ιατρός (1877-1961) και κατόπιν η αγία Φιλοθέη (1522-1589). Έτσι χορηγείται στο παιδί ένα αξεδιάλυτο κουβάρι αποτελούμενο από πολλά και διάφορα θέματα και ζητήματα, το οποίο κουβάρι αντί να το οδηγεί στη μάθηση, το οδηγεί στην παντελή αμάθεια.

ζ) Η θεολογία των προγραμμάτων δημοτικού-γυμνασίου, όσο και εκείνων του λυκείου δεν είναι ορθόδοξη. Τούτο τεκμαίρεται, μεταξύ πολλών άλλων, και εκ του ότι στο πρόγραμμα του δημοτικού ο Κύριος ημών Ιησούς Χριστός δεν χαρακτηρίζεται «Κεφαλή της Εκκλησίας», όπως μας διδάσκει η Αγία Γραφή (Εφεσ. 5,23), αλλά «κέντρο της χριστιανικής Εκκλησίας» (ΦΕΚ Β 2920//13/9/2016, σελ. 30898). Ως γνωστόν, «κέντρον» χαρακτηρίζει η Αγία Γραφή είτε το καρφί (Πραξ. 26,14,), είτε απλώς το κεντρί (Α΄ Κορ. 15,55) είτε το δηλητηριώδες κεντρί των σκορπιών (Αποκ. 9,10). Εξ άλλου, και πάλι ενδεικτικώς αναφέρουμε, ότι στο πρόγραμμα του λυκείου οι θεμελιώδεις όροι της ορθοδόξου θεολογίας «αποκάλυψη», «σωτηρία», «λύτρωση» αποδίδονται και στα θρησκεύματα (ΦΕΚ Β 2906//13/9/2016, σελ. 30719, 30707, 30722).λα τα ως άνω επτά σημεία παρέμειναν απολύτως σταθερά και αδιαπραγμάτευτα τόσο στις πρώτες εκδόσεις των προγραμμάτων από το 2011 έως και το 2015, όσο και στις τελικές, οι οποίες δημοσιεύθηκαν σε ΦΕΚ το 2016. Εν τέλει το 2016 προστέθηκε και:

η) Αφαίρεση της διδασκαλίας της Παλαιάς Διαθήκης, ως ενιαίου συνόλου από το γυμνάσιο και αντικατάστασή της από σποραδικά ρητά και περιστατικά, τυχαία, άτακτα και χωρίς καμμία ιστορική και θεολογική σειρά. Η δε διδασκαλία της Παλαιάς Διαθήκης στο δημοτικό περιλαμβάνει επίσης αποσπασματικά περιστατικά χωρίς ιστορική σειρά. Σημειωτέον ότι η πρώτη έκδοση των προγραμμάτων αυτών απαιτούσε την διδασκαλία της Παλαιάς Διαθήκης στο γυμνάσιο ως Ιουδαισμού, η οποία απαίτηση επικρίθηκε έντονα από τον υπογράφοντα. Την πάλαι ποτέ όμως απαίτηση ακολούθησε η αφαίρεση. Δεν είναι δυνατόν η Παλαιά Διαθήκη να υφίσταται όλα τα ανωτέρω, διότι είναι για κάθε χριστιανό «παιδαγωγός εις Χριστόν».

Ως προς τις προτεινόμενες από τους δημιουργούς των προγραμμάτων μεθόδους διδασκαλίας και «στρατηγικές μάθησης» ισχύει επίσης σταθερά από το 2011 μέχρι και σήμερα ότι:

θ) Εισήχθησαν εσπευσμένως από το εξωτερικό και γι΄ αυτό δεν εξετάσθηκε ποιες και κατά πόσον αντιστοιχούν στην ελληνική πραγματικότητα.

ι) Πολύ συχνά απαιτείται ομαδική και ομαδοσυνεργατική εργασία των μαθητών, όμως η τελική αξιολόγηση των μαθητών παραμένει σύμφωνα με τους νόμους ατομική. Και η σύνθεση ομαδικής εργασίας και ατομικής τελικής αξιολογήσεως δυσχεραίνει αφόρητα, κυριολεκτικά βασανίζει τους εκπαιδευτικούς.

Προτείνουμε: Πλήρη απόρριψη της γενικής φιλοσοφίας και της γενικής διαρθρώσεως του περιεχομένου των προγραμμάτων. Επανεξέταση των μεθόδων διδασκαλίας, ώστε να επιλυθούν τα σοβαρά προβλήματα τα οποία επισημάναμε.

ΒΗΜΑ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ