Η ΕΥΑΡΕΣΤΗ ΣΤΟ ΘΕΟ ΝΗΣΤΕΙΑ

Η ευάρεστη στο Θεό νηστεία

“Νηστεία αληθής η των κακών αλλοτρίωσις...”

Γράφει ο Κων/νος Χαρ. Κορλός, θεολόγος

   Η αγία μας Εκκλησία έχει καθιερώσει κατά τη διάρκεια του έτους νηστείες (της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, των Χριστουγέννων, του Δεκαπενταύγουστου, των Αγίων Αποστόλων, της Τετάρτης και της Παρασκευής).

   Η λέξη νηστεία (νη-στερητικό+εσθίω) σημαίνει την εκούσια αποχή υγιών ανθρώπων για μια ή περισσότερες μέρες από ορισμένες ή όλες τις τροφές, με σκοπό την άσκηση του σώματος και της θέλησης που επιβάλλει η θρησκευτική πίστη ή σαν ένδειξη σεβασμού προς τις γιορτές και τους αγίους.

   Θεσμός πανάρχαιος η νηστεία ανάγει την αρχή της στον κήπο της Εδέμ. Είναι η πρώτη εντολή του δημιουργού προς τους πρωτοπλάστους: “... από του καρπού... ού φάγεσθε...” Μεγάλοι άνδρες της Παλαιάς Διαθήκης νήστεψαν πριν αναλάβουν μια μεγάλη θεία αποστολή: Ο Μωϋσής νήστεψε πριν πάρει τον Δεκάλογο από το Θεό, ο προφήτης Ηλίας συνδύαζε τη νηστεία με την προσευχή και οι προφήτες γενικά καλούσαν το λαό σε μετάνοια με ταπείνωση, νηστεία και προσευχή.

   Στην Καινή Διαθήκη ο ίδιος ο Κύριος νήστεψε 40 μέρες πριν αντιμετωπίσει τους πειρασμούς στην έρημο και πριν αναλάβει τη δημόσια κοσμοσωτήρια δράση του. Οι Απόστολοι και οι πρώτοι χριστιανοί νήστεψαν, χρησιμοποιώντας τη νηστεία ως μέσο για άσκηση και για αποτελεσματικότερη προσευχή (“νηστεύσαντες και προσευξάμενοι...”. Η Εκκλησία από πολύ νωρίς καθιέρωσε, όπως προαναφέραμε, νηστείες, μικρές στην αρχή και αργότερα μεγαλύτερες και αυστηρότερες, καθώς άρχισε να εμφιλοχωρεί το κοσμικό πνεύμα.

Αξία - σκοπός της νηστείας

   Η νηστεία είναι μέσο και όχι σκοπός. Μπορεί, σε συνδυασμό με άλλα πνευματικά αγωνίσματα, να οδηγήσει στον αγιασμό και στη θέωση. Η νηστεία αποβλέπει στην αποδοτικότερη και ευπρόσδεκτη, από το Θεό προσευχή, στον εξαγνισμό της σάρκας και την υποταγή του σαρκικού – σαρκολατρικού φρονήματος στο πνεύμα και στο φρόνημα του πνεύματος, στην πνευματική ζωή.

   Η νηστεία, ως αποχή για ορι- σμένο χρονικό διάστημα από λιπαρές τροφές, έχει ως σκοπό να μας απαλλάξει από τη μέριμνα για ικανοποίηση της κοιλίας και να στρέψει την προσοχή μας προς πνευματικά και ηθικά αγωνίσματα, για επίτευξη της αγιότητας. Να μας συνηθίσει σ' έναν ανώτερο τρόπο ζωής που ταιριάζει στον άνθρωπο – εικόνα του Θεού. Το σώμα μας είναι ναός του Αγίου Πνεύματος και δεν μπορούμε να το κάνουμε σκεύος ηδονής, αλλά εργαστήρια αγιότητας και κάθε αρετής.

    Επιπλέον, έχει επιστημονικά αποδειχθεί, ότι η νηστεία είναι πολλαπλά ωφέλιμη για τη σωματική ευεξία, ευρωστία και υγεία. Καθαρίζει το αίμα και αποτοξινώνει τον οργανισμό μας προφυλλάσσοντας τον από επικίνδυνες παθήσεις (εγκεφαλικά, καρδιοπάθειες κλπ). Πολλοί άνθρωποι σήμερα πεθαίνουν από υπερβολική χρήση κρέατος και λιπαρών τροφών και άλλοι από υποσιτισμό. Αν οι πρώτοι νήστευαν σύμφωνα με τους κανόνες της Εκκλησίας, που θεσπίστηκαν από αγάπη για τον άνθρωπο, θα είχαμε διπλό κέρδος: και οι μεν θα είχαν καλύτερη ποιότητα ζωής και θα ήταν μακροβιότεροι και οι άλλοι δεν θα πέθαιναν από την πείνα, γιατί όσα θα περίσσευαν από τη νηστεία των πρώτων θα χόρταιναν τους δεύτερους. “Νηστεύσωμεν ίνα ελεήσωμεν...” τονίζει ο ιερός Χρυσόστομος.

 Η αληθινή νηστεία

   Η αληθινή και ευάρεστη στο Θεό νηστεία πρέπει να συνδυάζεται με εγκράτεια, δηλαδή εκούσια αποχή από σαρκικές απολαύσεις και ηδονές που κάνουν την ψυχή του ανθρώπου πλαδαρή, άνευρη, ανίκανη να αντισταθεί στις ορέξεις της σάρκας και στις έσωθεν και έξωθεν προκλήσεις. “Η σαρξ φρονεί κατά του πνεύματος και το πνεύμα κατά της σαρκός...”, γράφει ο απόστολος Παύλος.

    Γι' αυτό, λέει ο ίδιος, “υποπιάζω μου το σώμα και δουλαγωγώ, ίνα μη άλλοις κηρύξας, αυτός αδόκιμος γένωμαι”. Επίσης, να συνδυάζεται με την προσευχή και μάλιστα τη νοερή προσευχή (“αδιαλλείπτως προσεύχεσθε”), με πίστη, με μετάνοια, με αγάπη προς το Θεό και τον συνάνθρωπο, με συγχώρεση, άφεση των σφαλμάτων των άλλων και μάλιστα και των εχθρών μας.

   Να γίνεται ακόμα με ταπείνωση, απλότητα, χωρίς φαρισαϊσμούς και επιδειξιομανία και με καθαρή καρδιά. Η νηστεία είναι άχρηστη, ατελέσφορη πνευματι- κά χωρίς τις παραπάνω αρετές. “Νηστεία αληθής”, λέει ο Μ. Βασίλειος, “η των κακών αλλο- τρίωσις· εγκράτεια γλώσσης, θυμού αποχή, καταλαλιάς, ψεύ- δους...”.

   Η αληθινή νηστεία έχει πνευματικό περιεχόμενο· είναι η αποξένωση του πολυώνυμου κακού που υπάρχει έμφυτο μέσα μας, γνώρισμα της ξεπεσμένης ανθρώπινης φύσης. (Εγωϊσμός, ατομισμός, υπερηφάνια, πλεονεξία, φιληδονία, θυμός, οργή, ψεύδος, συκοφαντία, έχθρες, μίση, αντι- πάθειες, ύβρεις, μνησικακία κλπ).

    Ο πνευματικός μας αγώνας πρέπει να εστιάζεται κυρίως στα αδύνατα σημεία, στην “αχίλλειο πτέρνα” της ηθικής μας ζωής. Ό,τι πονηρό και εφάμαρτο μας ελκύει και μας γοητεύει, να το αντιπαθήσουμε, να το απωθήσουμε και να απελευθερωθούμε από αδυναμίες και πάθη. Ό,τι μας σκανδαλίζει και μας κρατάει αιχμάλωτους, όσο προσφιλές, οικείο, χρήσιμο και ωφέλιμο κι αν είναι, να το αποκόψουμε.

    Προσφιλή πρόσωπα, αναγνώσματα, ακροάματα που δεν ταιριάζουν στο χριστιανικό ήθος και φθείρουν την ψυχή του ανθρώπου, πρέπει να τα απαρνηθούμε. Τη μεγάλη αυτή αλήθεια εκφράει ο αψευδής λόγος του Χριστού: “ει δε ο οφθαλμός σου ο δεξιός σκανδαλίζει σε, έξελε αυτόν και βάλε από σου... και ει η δεξιά σου χειρ σκανδαλίζει σε, έκκοψον αυτήν και βάλε από σου...”. Γιατί συμφέρει να πας με ένα μάτι και με ένα χέρι στη βασιλεία του Θεού παράμε δύο μάτια και με δύο χέρια στην κόλαση (Ματθ. ε, 29-30).

    Στον αγώνα μας αυτό θα έχουμε θετικά αποτελέσματα, πρόοδο στην πνευματική και ηθική μας ζωή, μόνο με τη βοήθεια της πανσθενουργού θείας χάρης, η οποία τα ασθενή θεραπεύει και τα ελλείποντα αναπληροί. Το στάδιο, λοιπόν, των αρετών είναι μπροστά μας. Ας καθαρίσουμε τις αισθήσεις μας, ας γίνουμε στην καρδιά σαν νήπια απονήρευτοι, άκακοι, ευθείς και στο νου συνετοί και φρόνιμοι. Ας σκεφτόμαστε και ας πράττουμε ό,τι είναι αρετή και έπαινος.