ΑΓΙΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ Ο ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ: Η ΣΟΦΗ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΑ ΤΟΥ ΘΕΟΥ!

Άγιος Ιωάννης Χρυσόστομος
Η σοφή παιδαγωγία του Θεού

Δεν θα παραλείψω ν’ αναφέρω και μιαν άλλη σοφή αλλά και συνηθισμένη παιδαγωγία του Θεού: Όταν αντιμετωπίζουμε πειρασμούς και δυσκολίες, δεν επεμβαίνει αμέσως για να μας βοηθήσει, αλλά πρώτα μας αφήνει να ταλαιπωρηθούμε κάμποσο καιρό κι ύστερα κάνει το θαύμα Του.

Γιατί το κάνει αυτό; Για να μας προφυλάξει από την αγνωμοσύνη και την αχαριστία. Συνήθως εμείς οι άνθρωποι, μόλις περάσουν οι συμφορές, ξεχνάμε και την πίκρα τους και το Θεό, που μας λυτρώνει απ’ αυτές. Πολλές φορές, πάλι, νομίζουμε ότι μόνοι μας κατορθώσαμε ν’ απαλλαγούμε από τα όποια δεινά μας βρήκαν. Γι’ αυτό, λοιπόν, επιτρέπει ο Θεός να μας τσακίσουν πρώτα οι δοκιμασίες, κι ύστερα έρχεται να μας σώσει.

Όταν, λ.χ., οι Φιλισταίοι απειλούσαν τους Ισραηλίτες και ο Γολιάθ τους φοβέριζε, ο Θεός σχεδίασε να οδηγήσει στην αναμέτρηση το Δαβίδ και να τον αναδείξει νικητή. Δεν πραγματοποίησε, όμως, εξαρχής το σχέδιό Του. Άφησε πρώτα να περάσουν σαράντα ολόκληρες μέρες.

Στο διάστημα αυτό ο αλλόφυλος γίγαντας έβριζε, περιγελούσε και προκαλούσε τους Εβραίους, που είχαν λιώσει από το φόβο. Κανένας δεν τολμούσε να τα βάλει με τον τρομερό αντίπαλο. Όλοι απελπίστηκαν για τη σωτηρία τους. Και τότε μόνο, όταν πια κατάλαβαν την αδυναμία τους και πίστεψαν ότι χάνονται, ο Θεός χάρισε στον Δαβίδ τη θαυμαστή κι ανέλπιστη εκείνη νίκη. Ο υπερφίαλος Γολιάθ σκοτώθηκε και οι Φιλισταίοι ντροπιάστηκαν.

Σε κρίσιμες περιστάσεις, εμείς συνηθίζουμε να κάνουμε ανθρώπινες σκέψεις και ρηχούς υπολογισμούς. Έτσι, λ.χ., λέμε: «Αν μας επιτεθούν ξαφνικά οι εχθροί και δεν είναι έτοιμος ο στρατός μας για να τους αποκρούσει, τι θα γίνουμε; Θα μας αιχμαλωτίσουν όλους και θα καταστρέψουν τη χώρα μας». Μα τι νομίζεις; Επειδή δεν προλαβαίνεις εσύ τον εχθρό, δεν τον προλαβαίνει και ο Θεός; Επειδή δεν είσαι εσύ «πανταχού παρών», δεν είναι και ο Θεός; Η μήπως γι’ Αυτόν άλλα είναι δυνατά και άλλα αδύνατα;

Η Ερυθρά Θάλασσα, μολονότι άψυχη, υπάκουσε στο θέλημα του Κυρίου και κατάπιε τους Αιγυπτίους. Τα ψάρια, μολονότι χωρίς λογικό, υπάκουσαν κι αυτά στο θέλημα του Κυρίου και πιάστηκαν στα δίχτυα του αποστόλου Πέτρου. Κι ένας άγγελος, όταν πάρει διαταγή από τον Κύριο, μπορεί να εξολοθρεύσει όλους τους εχθρούς της αληθινής πίστεως. Κάτι τέτοιο δεν έγινε στα χρόνια του προφήτη Ησαΐα;

Κάποιος Χαναναίος είχε μεγάλη ιδέα για τον εαυτό του. Νόμιζε πως είναι πολύ σπουδαίος στρατηγός. Εννοώ τον Σισάρα, για τον όποιο κάνει λόγο και ο ψαλμωδός: «Κάνε, (Κύριε, στους εχθρούς σου) ό,τι έκανες κάποτε στους κατοίκους της Μαδιάμ και στο Σισάρα, ό,τι έκανες στον Ιαβείν στο χείμαρρο Κεισών» (Ψαλμ. 82:10). Ο Ιαβείν ήταν βασιλιάς των Χαναναίων και ο Σισάρα αρχιστράτηγος.

Οι Ισραηλίτες, βλέποντας τα εννιακόσια σιδερένια άρματα και τους αναρίθμητους στρατιώτες του Σισάρα, κατατρόμαξαν. Τότε ο φιλάνθρωπος Θεός μίλησε με το στόμα μιας προφήτισσας, της Δεββώρας, που κάλεσε τον αρχηγό των Ισραηλιτών και του είπε: «Μη φοβηθείς! Ο Θεός θα σου παραδώσει τον Σισάρα στα χέρια σου. Το κατόρθωμα, όμως, θ’ ανήκει σε γυναίκα. Ναι, γυναίκα θα τον εξοντώσει». Και πράγματι, τον θανάτωσε η Ιαήλ.

Βλέπεις πώς τιμωρήθηκε για την αλαζονεία του; Σκοτώθηκε, και μάλιστα από γυναικείο χέρι. Τον έδεσε ο Θεός με τα δεσμά του ύπνου και, όπως ήταν κοιμισμένος, η Ιαήλ του έμπηξε έναν πάσσαλο στον κρόταφο!

Όταν ο Θεός θελήσει να μας βοηθήσει, τίποτα δεν μπορεί να Τον εμποδίσει. Φτάνει τότε ένα όπλο του Θεού, φτάνει ένας άνθρωπος του Θεού, φτάνει ένα νεύμα μόνο του Θεού, για να νικηθούν και οι πιο ισχυροί εχθροί.

Εμείς ας προσευχόμαστε στο Χριστό, λέγοντας: «Κύριε, πες ένα λόγο, και θα σκορπιστούν οι εχθροί Σου. Πες ένα λόγο, και θα σωθεί η πόλη Σου. Πες ένα λόγο, και θα νικήσει ο λαός Σου». Ας Του λέμε ό,τι και ο Δαβίδ: «Να, οι εχθροί σου χαλάνε τον κόσμο κι αυτοί που σε μισούν σήκωσαν κεφάλι» (Ψαλμ. 82:3).

Και τότε φτάνει μια γυναίκα σαν την Ιαήλ, μια σαν τη Δεββώρα ή μια σαν εκείνη την άγνωστη, που χτύπησε με τη μυλόπετρα τον αδελφοκτόνο βασιλιά Αβιμέλεχ, για να φέρει τη νίκη. 

Από το βιβλίο: ΘΕΜΑΤΑ ΖΩΗΣ Α’. Από τις Ομιλίες του αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου. Έκδοση τέταρτη. Ιερά Μονή Παρακλήτου, Ωρωπός Αττικής 2013, σελ. 18.

ΑΓΙΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ Ο ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ: Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΕΙΝΑΙ ΘΕΡΑΠΕΥΤΗΡΙΟ, ΟΧΙ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ!

Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος
Η Εκκλησία είναι θεραπευτήριο, όχι δικαστήριο

Η Εκκλησία είναι θεραπευτήριο και όχι δικαστήριο των ψυχών. Δεν καταδικάζει για τα αμαρτήματα, αλλά παρέχει συγχώρηση των αμαρτημάτων. Τίποτα δεν κάνει τόσο χαρούμενη τη ζωή μας, όσο η ευχαρίστηση που νιώθουμε στην Εκκλησία.

Στην Εκκλησία συντηρούν τη χαρά τους οι χαρούμενοι, στην Εκκλησία αποκτούν την ευθυμία οι στεναχωρημένοι και την ευφροσύνη οι λυπημένοι, στην Εκκλησία βρίσκουν την ανακούφιση οι ταλαιπωρημένοι και την ανάπαυση οι κουρασμένοι.

«Ελάτε» λέει ο Κύριος, «κοντά μου όλοι, όσοι είστε κουρασμένοι και φορτωμένοι (με θλίψεις και αμαρτίες), κι εγώ θα σας ξεκουράσω» (Ματθ. 11:28). Τι πιο ποθητό θα μπορούσε να υπάρξει απ’ αυτή τη φωνή; Τι πιο γλυκό απ’ αυτή τη πρόσκληση; Ο Κύριος σε προσκαλεί στην Εκκλησία για πλούσιο γεύμα. Σε μεταφέρει από τους κόπους στην ανάπαυση κι από τα βάσανα στην ανακούφιση. Σε απαλλάσσει από το βάρος των αμαρτημάτων σου. Γιατρεύει τη στεναχώρια με την ευχαρίστηση και τη λύπη με τη χαρά. Κανένας δεν είναι πραγματικά ελεύθερος και χαρούμενος, παρά μόνο εκείνος που ζει για τον Χριστό. Αυτός ξεπέρασε όλα τα κακά και δεν φοβάται τίποτα!

ΑΡΧΙΜΑΝΔΡΙΤΗΣ ΔΩΡΟΘΕΟΣ ΤΖΕΒΕΛΕΚΑΣ: ΚΥΡΙΑΚΗ Θ' ΛΟΥΚΑ "ΑΦΡΟΝ"!

 
«Άφρον…» – Κυριακή Θ’ Λουκά
Αρχιμανδρίτης Δωρόθεος Τζεβελέκας (†)

Το να λησμονεί κανείς τον Θεό και να πορεύεται με βάση το στενό ατομικό συμφέρον είναι πράξη εναντίον του εαυτού του. Με την αμαρτία ο άνθρωπος στρέφεται κατά του δικού του συμφέροντος, εναντίον του εαυτού του. Για τον λόγο αυτό οι Πατέρες της Έκκλησίας δεν θεωρούν την αμαρτία παράβαση αλλά ασθένεια και την Εκκλησία θεραπευτήριο.

Στην σημερινή παραβολή ο Θεός αποκαλεί άφρονα, δηλαδή παράφρονα, αυτόν που στηρίζει την ασφάλειά του στον πλούτο του. Αυτόν που θησαυρίζει για τον εαυτό του και όχι προς τον Θεό. Το «πλουτείν εις Θεόν» είναι η βοήθεια προς τους άλλους ανθρώπους. «Ποιήσατε εαυτοίς βαλάντια μη παλαιούμενα, θησαυρόν ανέκλειπτον εν τοις ουρανοίς» (Λουκ. 12:33). «Ο ελεών πτωχόν δανείζει τον Θεόν» και αυτός που δεν πολλαπλασιάζει το τάλαντό του και ό,τι έχει θα του αφαιρεθεί. Ο άνθρωπος καλείται να ενηλικιωθεί πνευματικά και να αναχθεί στην αλήθεια του Ευαγγελίου, όπου δεν κυριαρχεί το ταπεινό προσωπικό μας συμφέρον και το εγώ, αλλά η μεγαλωσύνη του Θεού και η μέριμνα και αγάπη του προς την κτίση. Ο άνθρωπος καλείται να αισθανθεί μέλος του ανθρώπινου γένους μέσα από τον σύνδεσμο της αγάπης, της μίας ποίμνης υπό ένα ποιμένα, τον Χριστό. Με κάθε προσπάθεια να οχυρωθεί κανείς πίσω από τον πλούτο του και έτσι να αισθανθεί αυτάρκης ή να επιδιώξει μία προσωπική ευημερία, λησμονεί τον Θεό, πλάθει μία ουτοπία, ένα κόσμο που δεν υπάρχει, δηλαδή ένα κόσμο χωρίς Θεό.

Ο πλούτος είναι μεταπτωτικό φαινόμενο. Αποτέλεσμα της πτώσης των πρωτοπλάστων είναι η εσωτερική διάσπαση του ανθρώπου. Ο άνθρωπος επιθυμεί κατά του εαυτού του, κατά των άλλων ανθρώπων, κατά της κτίσης, κατά του Θεού. Η μακαριότητα του παραδείσου συνίστατο στην ασφάλεια και θαλπωρή που είχε ο άνθρωπος που συνομιλούσε με τον Θεό, ονομάτιζε τα ζώα, ετρέφετο και εφρόντιζε τον κήπο του Παραδείσου. Αυτή την εικονική πραγματικότητα της Δημιουργίας διετάραξε η επιθυμία των πρώτων ανθρώπων να γίνουν θεοί.

Σήμερα ο άνθρωπος πρέπει να αγωνισθεί προκειμένου να φύγει από την τυραννία των κτισμάτων και να αναχθεί στον κτίστη. Αυτό γίνεται μέσα στην Εκκλησία, με την ενεργοποίηση των χαρισμάτων που λαμβάνουμε στην βάπτιση-μύρωμα, την αποδοχή της σταυρικής δωρεάς του Χριστού. Ο άνθρωπος καλείται να μεταμορφωθεί. Κανένας ψυχολογικός λόγος δεν έχει εφαρμογή σαν δικαιολογία.

Ο Θεός έχει ένα προσωπικό σχέδιο για τον καθένα μας, δεν είναι προσωπολήπτης, μας αγαπά εξ ίσου και μας προορίζει για συνθρόνους και συμβασιλείς του Χριστού. Με την ενσάρκωση, την Ανάσταση και Ανάληψη του Λόγου μας δώρισε την θέωση. Ο Θεός στην παραβολή του πτωχού Λαζάρου λέγει ότι αρκεί η παρουσία της Εκκλησίας στον κόσμο για το φωτισμό και τη σωτηρία των ανθρώπων. Δεν ισχύει η δικαιολογία ότι ο άνθρωπος παγιδεύτηκε από τα πονηρά πνεύματα. Ο άνθρωπος εκούσια αμαρτάνει, διαλέγει τον δρόμο χωρίς τον Θεό.

Η ενηλικίωση του ανθρώπου είναι μία διαδικασία χριστοποίησης της ζωής του, εξόδου από τον εγωκεντρισμό και πορείας προς την κάθαρση εκ των παθών. Ο άνθρωπος που απαλλάσσεται από την αγάπη του εαυτού του, στρέφεται με αγάπη προς τον Θεό, τους άλλους ανθρώπους, προς όλη την κτίση. Αρχίζει να βλέπει τους «λόγους των όντων». Συνειδητοποιεί το μέγεθος της αγάπης του Θεού και αυτή η αγάπη τον ελευθερώνει. Κομμάτι της ενηλικίωσης είναι ότι ο άνθρωπος νοιάζεται για τους άλλους, προσεύχεται για τον πλησίον, κάνει το «ξένο» πρόβλημα δικό του. Όπου δεν αντιδρά κατά Χριστόν συνειδητοποιεί την ανεπάρκειά του και φροντίζει να χριστοποιήσει κάθε γωνιά στον χαρακτήρα του. Κατά τον μεγάλο Παύλο: «ζω δε ουκέτι εγώ, ζει εν εμοί Χριστός» (Γαλ. 2:20).

Η πρόοδος αυτή δεν είναι εγκεφαλική αλλά κίνηση ολοκλήρου του ανθρώπου προς τον Χριστό. Το τριμερές της ψυχής: λογικό, επιθυμικό και θυμοειδές έχει ανάγκη μεταμόρφωσης. Αυτό γίνεται με την βοήθεια του πνευματικού πατέρα. Κάθε προσπάθεια να κινηθεί κανείς με βάση την λογική μόνο είναι ανεπαρκής. Η αποκλειστική χρήση της λογικής, που είναι κύριο γνώρισμα του δυτικού πολιτισμού, είναι στην ουσία άρνηση του Χριστού, προσπάθεια του ανθρώπου να σωθεί δια των ιδίων δυνάμεων. Γι’ αυτό οι Πατέρες θεωρούν την καρδιά κέντρο της ζωής του ανθρώπου και την λογική μέρος του νου. Η εν Χριστώ μεταμόρφωση του ανθρώπου είναι η αναγωγή του σε πρόσωπο, στην μοναδικότητα του οποίου επαναπαύεται ο Θεός. Το πρόσωπο είναι ένα χριστοποιημένο μόριο στο ενιαίο σώμα Θεού και κτίσης που ακτινοβολεί αγάπη παντού: προς τον Θεό, τους άλλους ανθρώπους, όλη την κτίση. Ο άνθρωπος βρίσκει δικαίωση της ύπαρξής του μόνο στην θέωση, στην ένωσή του με τον Θεό.

Η Εκκλησία, λοιπόν, δεν πολεμά τον πλούτο. Προειδοποιεί όμως ότι η χρήση του ως προσωπική άμυνα κατά της ανασφάλειας είναι σύμπτωμα ασθενείας. Οι χριστιανοί που έχουν καθαρισθεί από τα πάθη της ψυχής και έχουν φωτισμένο τον νου είναι οι αληθινά πλούσιοι: «οι πτωχοί, πολλούς δε πλουτίζοντες, ως μηδέν έχοντες και τα πάντα κατέχοντες» (Β’ Κορ. 6:10).

Από το βιβλίο: Αρχιμανδρίτου Δωροθέου Τζεβελέκα, ΔΙΗΓΗΣΟΜΑΙ ΠΑΝΤΑ ΤΑ ΘΑΥΜΑΣΙΑ ΣΟΥ (η αγάπη του Θεού στα κυριακάτικα Eυαγγέλια). Θεσσαλονίκη 2015.

ΟΣΙΟΣ ΘΕΟΦΑΝΗΣ Ο ΕΓΚΛΕΙΣΤΟΣ: ΠΡΟΓΝΩΣΗ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΚΑΙ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ!

 Όσιος Θεοφάνης ο Έγκλειστος
Πρόγνωση του Θεού και ελευθερία του ανθρώπου

Αρνείστε την ύπαρξη ελευθερίας στον άνθρωπο. Πιστεύετε πως όλες οι πράξεις μας υποτάσσονται σε κάποιαν αναγκαιότητα, από την οποία δεν μπορεί κανένας να ξεφύγει. Και όμως, φτάνει να εξετάσετε με προσοχή τι κάνετε μέσα σε μια η και μισή μόνο μέρα, για να διαπιστώσετε πως όλες οι ενέργειες σας, ακόμα κι εκείνες που φαινομενικά γίνονται με παρακίνηση η επιταγή άλλων, είναι εκούσιες, αύτοθέλητες. Ποιος σας ανάγκασε να έρθετε σ’ αυτή την πόλη; Εσείς δεν το αποφασίσατε; Μήπως σας έφεραν δεμένο με συρματόσχοινο; Αυτό, λοιπόν, που ονομάζετε αναγκασμό δεν είναι τίποτα περισσότερο από αφύπνιση και παροχή αφορμής για ελεύθερη και αυτόβουλη ενέργεια. М’ αλλά λόγια, συμβαίνει συχνά oι άνθρωποι να μας προτρέπουν η οι περιστάσεις να μας οδηγούν σε κάποια συγκεκριμένη πράξη, η τελική απόφαση όμως ανήκει αποκλειστικά σ’ εμάς. Το δικαίωμα της αποφάσεως δεν μπορεί κανένας να μας το αφαιρέσει. Αυτή την ελευθερία της ψυχής δεν τη δεσμεύει ούτε ο ίδιος ο Πλάστης και Κύριος της, ο Θεός.

Οι προπάτορές μας, ο Αδάμ και η Εύα, έπεσαν. Γιατί; Θεώρησαν πως ήταν καλύτερα να μην τηρήσουν την εντολή του Θεού. Και την παρέβησαν. Το φίδι δεν ανάγκασε την Εύα να φάει τον απαγορευμένο καρπό του δέντρου της γνώσεως. Μόνο πρόταση της έκανε. Η γυναίκα βρήκε καλή την πρόταση. Αποφάσισε να κόψει τον καρπό και να τον γευθεί. Ύστερα έκανε εκείνη την ίδια πρόταση στον Αδάμ. Αποφάσισε και ο άνδρας να φάει τον καρπό. Ελεύθερα. Αβίαστα.

Το ίδιο έγινε και με το αγγελικό τάγμα του Εωσφόρου. Έπεσαν με τη θέληση τους, ύστερα από ελεύθερη προσωπική τους απόφαση, και από άγγελοι έγιναν δαίμονες. Ποιος τους ανάγκασε ν’ αποφασίσουν την ανταρσία εναντίον του Θεού; Κανένας.

Έτσι ενεργεί και κάθε άνθρωπος, κάθε ψυχή. Παρακινήσεις, υποδείξεις, εισηγήσεις και προτροπές γίνονται, βέβαια, πολλές. Συχνά, μάλιστα, είναι πολύ πιεστικές, θα έλεγα συντριπτικές. Πάντοτε, όμως, η απόφαση ανήκει στην ελεύθερη βούληση της ψυχής. Αυτή μπορεί, αν θέλει, ν’ αποφασίσει αντίθετα και σε πείσμα όλων των προτροπών.

Κλασικά είναι τα παραδείγματα των άγιων μαρτύρων της πίστεως: Τους έδειχναν, για εκφοβισμό, τα όργανα των βασανιστηρίων. Τους υπόσχονταν πλούτη και αξιώματα. Έφερναν μπροστά τους τις μανάδες, τους πατεράδες, τις γυναίκες και τα μικρά παιδιά τους ακόμα, που τους εκλιπαρούσαν με δάκρυα να κάνουν κάτι ασήμαντο -ετσι το θεωρούσαν-, να ρίξουν δηλαδή μόνο λίγο θυμίαμα στον είδωλικό βωμό. Πόσες πιέσεις, πόσοι «εξαναγκασμοί»! Εκείνοι, όμως, έμεναν αλύγιστοι. Και αποφάσιζαν να πεθάνουν! Δεν ήταν, άραγε, ελεύθεροι; Υπήρχαν, φυσικά, και κάποιοι που λύγιζαν. Μα κι αυτοί ελεύθερα αποφάσιζαν να ενδώσουν.

Πιστεύω να συνειδητοποιήσατε τώρα πως κάθε απόφαση ανήκει σ’ εμάς. Πάντοτε. Όσο για την παντογνωσία του Θεού, αύτη ούτε τις αποφάσεις μας επηρεάζει ούτε την εξέλιξη των πραγμάτων προκαθορίζει. Είναι ένα ζήτημα πού έχει αποσαφηνιστεί ικανοποιητικά προ πολλού: Ο Θεός προγνωρίζει σε κάθε περίπτωση τί θα συμβεί, ξέρει δηλαδή, ως γνώστης όχι μόνο του παρελθόντος και του παρόντος, αλλά και του μέλλοντος, ποια θα είναι η ελεύθερη απόφαση της ψυχής. Ο ίδιος, πάντως, δεν επεμβαίνει καθοριστικά στη διαμόρφωση της αποφάσεως. Άλλο πρόγνωση, λοιπόν, και άλλο προκαθορισμός.

Υπάρχουν, βέβαια, γεγονότα προκαθορισμένα από το Θεό, που αποτελούν εκφράσεις του θελήματός Του και συντελούνται σύμφωνα με το σχέδιο Του. Είναι όσα ανήκουν στην αποκλειστική εξουσία Του ως δημιουργού, προνοητή και κυβερνήτη του σύμπαντος, όπως λ.χ. η γέννηση, ο θάνατος, τα διάφορα φυσικά φαινόμενα κ.λπ. Δυστυχώς, πολλές φορές, ο άνθρωπος, επεμβαίνοντας άνομα και σ’ αυτά, διασαλεύει τη θεοχάρακτη φυσική τάξη, με ολέθριες συνέπειες για τον ίδιο και τον κόσμο. Τέτοιες επεμβάσεις, όμως, δεν αναιρούν απεναντίας επιβεβαιώνουν την ελευθερία του, της οποίας μπορεί να κάνει όχι μόνο χρήση, αλλά -αλίμονο!- και κατάχρηση.

Επανέρχομαι στο παράδειγμα της πτώσεως των πρωτοπλάστων. Ο Θεός προγνώριζε ότι θα αθετούσαν την εντολή Του -όπως θα προγνώριζε και το αντίθετο, αν αυτό συνέβαινε-, εκείνων όμως η απόφαση ήταν ελεύθερη. Ο Κύριος επιθυμούσε να μην πέσουν. Και το απέδειξε. «Μη φάτε!», τους είπε ξεκάθαρα. Δεν τους έκρυψε ούτε τη συνέπεια της παραβάσεως, συνέπεια φοβερή: θάνατος. Δεν υπάκουσαν. Ποιος, λοιπόν, φταίει; Θα με ρωτήσετε: Καλά, γιατί όμως δεν εμπόδισε την πτώση τους, γιατί, έστω, την παραχώρησε; Και σας απαντώ: Επειδή η παντοδυναμία του Θεού σταματάει εκεί όπου αρχίζει η ελευθερία του ανθρώπου. Όχι πως αύτη καθεαυτή η θεία παντοδυναμία έχει όρια, όχι βέβαια! Αλλά δεν θέλει να παραβιάσει το ανθρώπινο αυτεξούσιο, γιατί το σέβεται. Τόση, όμως, είναι η φιλανθρωπία του Κυρίου, ώστε, μετά την πτώση, έδωσε στον άνθρωπο τη δυνατότητα της αναστάσεως. Πώς; Με την ένσαρκη οικονομία του Υιού Του, που ενανθρώπησε, έπαθε, σταυρώθηκε και αναστήθηκε «δι’ ημάς τους ανθρώπους και δια την ημετέραν σωτηρίαν», όπως λέμε στο Σύμβολο της Πίστεως. Έτσι, όποιος θέλει, μπορεί να λυτρωθεί από τις συνέπειες του προπατορικού αμαρτήματος και να ζήσει αιώνια στη βασιλεία των ουρανών. Όποιος θέλει. Γιατί, και σ’ αύτη την περίπτωση, κανένα δεν αναγκάζει ο Θεός. Ελεύθερα σώζεται ή κολάζεται ο καθένας μας! 

(Οσίου Θεοφάνους του Εγκλείστου, Χειραγωγία στην πνευματική ζωή, Ι. Μ. Παρακλήτου, Έκδ. ε΄, σ. 155-158).

ΑΓΙΟΣ ΘΕΟΦΑΝΗΣ Ο ΕΓΚΛΕΙΣΤΟΣ: Η ΚΑΡΔΙΑ ΚΑΙ Ο ΘΕΟΣ!

 Άγιος Θεοφάνης ο Έγκλειστος
Η καρδιά και ο Θεός

Ο Θεός βρίσκεται παντού. Και σαν βρει καρδιά που δεν Του εναντιώνεται, καρδιά ταπεινή, μπαίνει μέσα της και τη γεμίζει χαρά. Τόση είναι η χαρά της καρδιάς που έχει μέσα της το Θεό, ώστε κολλάει πάνω Του και δεν θέλει ποτέ να Τον αποχωριστεί. 

Σε καρδιά φουσκωμένη από εγωισμό δεν πλησιάζει ο Κύριος. Κι έτσι αυτή καταθλίβεται, μαραζώνει και σιγολιώνει, βυθισμένη στην άγνοια, τη λύπη και το σκοτάδι.

Όσο αμαρτωλοί κι αν είμαστε, μόλις στραφούμε με μετάνοια και πόθο προς τον Κύριο, η θύρα της καρδιάς μας ανοίγει σ’ Εκείνον. Η εσωτερική ακαθαρσία ξεχύνεται έξω, για να παραχωρήσει τη θέση της στην καθαρότητα, την αρετή, τον ίδιο το Σωτήρα, τον μεγάλο Επισκέπτη της ψυχής, τον κομιστή της χαράς, του φωτός, του ελέους.

Θείο δώρο είναι αυτή η ευλογημένη κατάσταση, όχι δικό μας κατόρθωμα. Και αφού είναι δώρο, πρέπει να ευχαριστούμε το δωρητή με ταπείνωση.

Ταπείνωση! Η βάση κάθε αρετής και η προυπόθεση της πνευματικής καρποφορίας! Έχετε ταπείνωση; Έχετε το Θεό. Τα έχετε όλα! Δεν έχετε ταπείνωση; Τα χάνετε όλα!

Να συντηρείτε, λοιπόν, στην καρδιά σας το αίσθημα της ταπεινοφροσύνης. Η φυσική και ομαλή σχέση μας με το Θεό προυποθέτει καρδιά έμπονη, συντετριμμένη και ολοκληρωτικά αφοσιωμένη σ’ Αυτόν, καρδιά που μυστικά αναφωνεί κάθε στιγμή: «Κύριε, εσύ τα γνωρίζεις όλα· σώσε με!». Αν παραδοθούμε στα χέρια Του, η σοφή και άγια βουλή Του θα κάνει μ’ εμάς και σ’ εμάς ό,τι είναι πρόσφορο για τη σωτηρία μας…

Το έργο της αδιάλειπτης προσευχής δεν είναι μόνο για τους ησυχαστές, αλλά για όλους τους χριστιανούς, στους οποίους ο Κύριος, μέσω του αγίου αποστόλου, παραγγέλλει: «Αδιαλείπτως προσεύχεσθε». Υπάρχουν διάφορες βαθμίδες προσευχής μέχρι την αδιάλειπτη. Όλες είναι έργο του Θεού, που παρακολουθεί τις καρδιές των ανθρώπων εξίσου, ανεξάρτητα από την ιδιότητα τους ως μοναχών ή κοσμικών. Και όταν μια καρδιά, όποια κι αν είναι, στρέφεται σ’ Αυτόν, την πλησιάζει με αγάπη και ενώνεται μαζί της.

Πώς διατηρείται στην καρδιά ο φόβος του Θεού;
Ο φόβος του Θεού είναι γέννημα της πίστεως και προυπόθεση της πνευματικής προκοπής. Όταν εγκατασταθεί στην καρδιά, σαν τον καλό νοικοκύρη τα ταχτοποιεί όλα. Έχουμε φόβο Θεού; Αν ναι, ας ευχαριστήσουμε τον Κύριο, που μας τον έδωσε, και ας τον φυλάξουμε σαν πολύτιμο θησαυρό. Αν, όμως, δεν τον έχουμε, ας κάνουμε ό,τι μπορούμε για να τον αποκτήσουμε, γνωρίζοντας ότι για την έλλειψή του ευθύνονται η απροσεξία και η αμέλειά μας.

Από το φόβο του Θεού γεννιέται η μετάνοια, η συντριβή, το πένθος για τις αμαρτίες. Μακάρι το αίσθημα αυτό, ο πρόδρομος της σωτηρίας, να μην απομακρύνεται ποτέ από την καρδιά! Για να διατηρηθεί μέσα μας ο φόβος του Θεού, πρέπει να κρατάμε αδιάλειπτη τη μνήμη του θανάτου και της Κρίσεως, ενωμένη με τη συναίσθηση της παρουσίας του Κυρίου: Ο Θεός είναι πάντα κοντά μας και μέσα μας, βλέποντας, ακούοντας και γνωρίζοντας τα πάντα, ακόμα και τους πιο κρυφούς λογισμούς μας.

Όταν αυτή η τριάδα -φόβος Θεού, μνήμη θανάτου, συναίσθηση θείας παρουσίας- εγκατασταθεί μέσα μας, τότε η προσευχή ξεχύνεται από την καρδιά αυθόρμητα· τότε η ελπίδα της σωτηρίας γίνεται στερεή.

Το φόβο του Θεού τίποτα δεν τον διατηρεί τόσο, όσο η μνήμη της φοβερής Κρίσεως. Η μνήμη, όμως, αυτή δεν πρέπει να μας δημιουργεί αθυμία, αλλά να μας εμπνέει αγωνιστικότητα και μετάνοια. Ας προσπαθούμε να μένουμε αμόλυντοι από το ρύπο της αμαρτίας. Κι αν κάποτε-κάποτε αμαρτάνουμε, ας καθαριζόμαστε με την Εξομολόγηση. Έτσι, ελπίζοντας πάντα στο έλεος του Θεού, δεν θα λιποψυχούμε. Ο Κριτής μας, άλλωστε, είναι σπλαχνικός και φιλάνθρωπος. Δεν ψάχνει να βρει κάτι για να μας καταδικάσει. Απεναντίας, ψάχνει κάτι, το παραμικρό, για να μας δικαιώσει.

Θεός και συνείδηση 
Αν εγκάρδια αποφασίσετε να υπακούετε πάντοτε στον Κύριο και μ’ ολόκληρη την πολιτεία σας να ευαρεστείτε Εκείνον μόνο, κι αν ύστερα, σε κάθε αδιέξοδο και κάθε ανάγκη σας, στρέφεστε με πίστη και αφοσίωση πάλι σ’ Εκείνον μόνο, τότε να είστε βέβαιος ότι όλα στη ζωή σας, τόσο την πνευματική όσο και την εγκόσμια, θα εξελίσσονται με επιτυχία. Είναι μεγάλο πράγμα να συνειδητοποιήσει κανείς ότι χωρίς το Θεό τίποτα δεν μπορεί να κάνει και, αφού το συνειδητοποιήσει, να καταφεύγει με εμπιστοσύνη στη βοήθειά Του. 

Εκείνον μόνο, κι αν υστέρα, σε κάθε αδιέξοδο και κάθε ανάγκη σας, στρέφεστε με πίστη και αφοσίωση πάλι σ’ Εκείνον μόνο, τότε να είστε βέβαιος ότι όλα στη ζωή σας, τόσο την πνευματική όσο και την εγκόσμια, θα εξελίσσονται με επιτυχία. Είναι μεγάλο πράγμα να συνειδητοποιήσει κανείς ότι χωρίς το Θεό τίποτα δεν μπορεί να κάνει και, αφού το συνειδητοποιήσει, να καταφεύγει με εμπιστοσύνη στη βοήθειά Του.

Η συνείδηση πρέπει να κατευθύνει σωστά τη ψυχή και να την πληροφορεί αλάθητα για το αγαθό σε κάθε περίσταση. Αυτό, όμως, δεν μπορεί να το κάνει, αν δεν είναι καθαρή και φωτισμένη. Ας την καθαρίσουμε, λοιπόν, με την άσκηση και την τήρηση των εντολών του Κυρίου, που απαλλάσσουν την καρδιά από τα πάθη, και ας τη φωτίσουμε με το θείο φως, μελετώντας το Ευαγγέλιο. Από κει θα αντλήσουμε τους σοφούς κανόνες, με τους οποίους θα χειραγωγήσουμε τη συνείδησή μας στο άγιο θέλημα του Θεού.

Πηγή: Οσίου Θεοφάνους του Εγκλείστου, «Ο δρόμος της ζωής» Εκδ.: Ι.Μ. Παρακλήτου

ΟΣΙΟΣ ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ ΤΗΣ ΟΠΤΙΝΑ: Σ' ΑΥΤΕΣ ΤΙΣ ΕΣΧΑΤΕΣ ΗΜΕΡΕΣ ΕΙΝΑΙ ΚΑΙΡΟΣ ΓΙΑ ΠΡΟΣΕΥΧΗ!

Άγιος Νεκτάριος της Όπτινα: Σ' αυτές τις έσχατες ημέρες είναι καιρός για προσευχή… Κρατηθείτε γερά στην Ορθοδοξία... Να γρηγορούμε και ν' αγρυπνούμε πνευματικά, δηλαδή να είμαστε πάντα έτοιμοι.