Η
Αυτονομία της Βορείου Ηπείρου
Γράφει ο Νίκος Υφαντής
Το κατάπτυστο Πρωτόκολλο της Φλωρεντίας (17-12-1913)
καταδίκασε τον βορειοηπειρωτικό λαό να ζει κάτω από την Επικράτεια του
νεοσύστατου αλβανικού κράτους. Τα βάσανα και τα δεινά των Ελλήνων της Βορείου
Ηπείρου δεν έχουν τελειωμό μέχρι σήμερα.
Η απόσπαση του βορειοηπειρωτικού αυτού τμήματος από
τον ελληνικό κορμό δεν ήταν τυχαίο γεγονός. Ήταν το αποτέλεσμα της πολιτικής
των Μεγάλων Δυνάμεων, κυρίως της Αυστρίας και Ιταλίας, οι οποίες είχαν
κατακτητικές βλέψεις στα ηπειρωτικά παράλια.
Ακόμη και σήμερα οι Ιταλοί θεωρούν την Αδριατική
ιταλική θάλασσα και οι διεισδύσεις τους στον αλβανικό χώρο, μέχρι τους Αγίους
Σαράντα, φανερώνουν τους απώτερους στόχους της ιταλικής διπλωματίας.
Με το Πρωτόκολλο της Φλωρεντίας το μαρτυρικό αυτό ηπειρωτικό κομμάτι (Άγιοι
Σαράντα – Χιμάρα – Αργυρόκαστρο – Κοριτσά), παραδόθηκε στην Αλβανία και οι
άμοιροι γηγενείς Έλληνες κάτοικοί του κατάντησαν αθύρματα στα χέρια
σοβινιστικών αλβανικών κύκλων και εκλιπαρούν από το σχεδόν αδιάφορο ελληνικό
κράτος προστασία και βοήθεια.
Ο σφαγιασμός των δικαίων του Βορειοηπειρωτικού ελληνισμού, μετά την άδικη
υπαγωγή στο αλβανικό κράτος, ξεχείλισε το ποτήρι και οι κάτοικοι των περιοχών
αυτών πήραν τα όπλα να υπερασπιστούν την ελευθερία τους.
Ο Βορειοηπειρώτης Γεώργιος Χρηστάκη Ζωγράφος, κάτω από το Αργυρόκαστρο, στο
Δρίνο ποταμό, ύψωσε τη σημαία της Αυτονόμου Ηπείρου. Ήταν η γαλανόλευκη με τον
δικέφαλο αετό, σύμβολο του αγώνα.
Έγραψε, με την έναρξη του αγώνα, ο ιστορικός του αυτονομιακού αγώνα Κων/νος
Σκενδέρης: «Οποία προθυμία, οποία εθελουσία προς υπεράσπισιν των ιερών και των
οσίων. Οποίος ενθουσιασμός κατείχεν άπαντας ετοιμαζομένους να προσφέρωσιν εις
τον βωμόν της πατρίδος το αίμα τους».
Τον Γεώργιο Χρ. Ζωγράφο περιέβαλλαν και οι Μητροπολίτες: Δρυϊνουπόλεως
Βασίλειος Παπαχρήστου και Βελλάς και Κονίτσης Σπυρίδων Βλάχος και Κριτσάς
Γερμανός. Στο κάλεσμα της προσωρινής κυβέρνησης προσήλθε πρόθυμα ο
αντισυνταγματάρχης του Ελληνικού Στρατού Δημήτριος Δούλης, ο οποίος ανέλαβε το
υπουργείο Στρατιωτικών και οδήγησε σε επιτυχία τον αγώνα.
Ο Πρόεδρος της προσωρινής κυβέρνησης απηύθυνε προς
τους κατοίκους των περιφερειών της Αυτονομίας το εξής διάγγελμα:
«Ηπειρώται,
Ο
χάριν της σωτηρίας και της τιμής αγών ήρχισεν. Η Βόρειος Ήπειρος ανεκηρύχθη
Αυτόνομος, η δε υψωθείσα Σημαία της Αυτονομίας, μόνον χάρις εις την φιλοπατρίαν,
τον ηρωισμόν και τας θυσίας των τέκνων της Ηπείρου θα κατορθώσει να δοξασθή και
περιφρουρήσει το πάτριον έδαφος από παντός επιδρομέως…».
Εθελοντές
προσέτρεξαν από την Ελλάδα και πύκνωσαν τις τάξεις των ιερολοχιτών. Μαθητές των
σχολείων των Ιωαννίνων ήλθαν στο Αργυρόκαστρο να πολεμήσουν με αρχηγό τον
Καθηγητή της Γυμναστικής Παπαδάκη, ο οποίος προσφώνησε τον Γεώργιο Ζωγράφο με
τα εξής συγκινητικά λόγια:
«Εξοχώτατε,
Εγκαταλείψαντες
τα σχολικά βάθρα επί τω ακούσματι της υμετέρας εκκλήσεως, Ηπειρώται ημείς,
σπεύδομεν εις την φωνήν της σφαγιαζομένης Ηπείρου, αποφασισμένης όπως
συνεχίζουσα τους Σουλιωτικούς άθλους, ταφή υπό τα ερείπιά της πριν παραδοθή εις
τους σφαγιαστάς. Το δίκαιον και η ιερότης του αγώνος μετά της εμπράκτου
διατρανώσεως του συνασπισμού και της αλληλεγγύης των απανταχού Ηπειρωτών, δέον
να εμπεδώσωσιν την πεποίθησιν περί της ευοδώσεως του ευγενεστάτου των αγώνων.
Ζητώ η ενιαία Ήπειρος Ελευθέρα».
Και ο Πρόεδρος Γ. Ζωγράφος καταφανώς συγκινημένος
απάντησε: «Χαιρετώ τους ακμαίους βλαστούς του ισχυρού Ηπειρωτικού κορμού, εν τη
σφριγώση αυτών νεότητι διαβλέπων το σύμβολον και τον οιωνόν των ημετέρων
αγώνων».
Τα αυτονομιακά στρατεύματα, οι Ιερολοχίτες,
οδηγούμενοι από τον υπουργό των Στρατιωτικών Δημήτριο Δούλη, κατετρόπωσαν τους
Αλβανούς. Ο αγώνας στέφτηκε από πλήρη επιτυχία. Οι Αλβανοί αναγκάστηκαν να
ζητήσουν ανακωχή. Το παράδειγμα των μαχητών του βορειοηπειρωτικού αγώνα, ο
ηρωισμός τους, η αυτοθυσία τους, το ακατάβλητο φρόνημά τους, τα επικά τους
κατορθώματα, φανερώνουν την απόφαση και τη θέλησή τους να μείνουν ελεύθεροι και
να αγωνιστούν για τον μαρτυρικό τους τόπο.
Οι Προστάτιδες Δυνάμεις της Αλβανίας συνεννοήθηκαν και
στις 17 Μαΐου 1914 υπογράφτηκε το Πρωτόκολλο της Κέρκυρας, με το οποίο οριζόταν
ειδική και ευρεία διοικητική οργάνωση της Βορείου Ηπείρου.
Δυστυχώς, όμως, και με το Πρωτόκολλο της Κέρκυρας δεν πραγματοποιήθηκαν οι
πόθοι των βορειοηπειρωτών, αλλά αναγνωρίστηκε πανηγυρικά η ελληνικότητα της
Βορείου Ηπείρου, παραχωρήθηκε πλήρης αυτονομία και ανετράπη το επαίσχυντο
Πρωτόκολλο της Φλωρεντίας.
Ο Βορειοηπειρωτικός ελληνισμός και σήμερα ζητάει επίμονα να ισχύει το
Πρωτόκολλο της Κέρκυρας, που βγήκε από το σκοτάδι μισού αιώνα ανείπωτου πόνου
και απερίγραπτων βασανισμών.
