Όσιος Παΐσιος ο Αγιορείτης: Πάντως η μετάνοια είναι μεγάλη υπόθεση. Δεν έχουμε καταλάβει ότι ο άνθρωπος με την μετάνοια μπορεί να αλλάξη την απόφαση του Θεού. Δεν είναι μικρό πράγμα αυτό, να έχη τέτοια δύναμη ο άνθρωπος. Κάνεις κακό; Ο Θεός σού δίνει σκαμπιλάκι. Λές «ήμαρτον»; Σταματά και σού δίνει ευλογίες. Όταν δηλαδή συνέρχεται το άτακτο παιδί, μετανοή και δέρεται από την συνείδησή του, τότε ο Πατέρας του το χαϊδεύει με αγάπη και το παρηγορεί.
Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος
Γιατί σε κάνει να ντρέπεσαι η εξομολόγηση;
(Ντρέπεσαι και κοκκινίζεις να
ομολογήσεις τις αμαρτίες σου;)
Γνωρίζω και εγώ ότι δεν ανέχεται η συνείδηση την ενθύμηση των αμαρτιών μας. Διότι αν θυμηθούμε μόνον τις αμαρτίες μας η ψυχή μας αναπηδά όπως ακριβώς αναπηδά κάποιο αδάμαστο και δύστροπο πουλάρι.
Όμως συγκράτησε, χαλιναγώγησε, χάιδευσε τη ψυχή με το χέρι, κάνε τη ήμερη, πείσε την, ότι αν δεν εξομολογηθεί τώρα στον ιερέα, θα αναγκαστεί να εξομολογηθεί εκεί όπου είναι περισσότερη η τιμωρία, όπου είναι μεγαλύτερος ο παραδειγματισμός.
Εδώ το δικαστήριο είναι χωρίς μάρτυρα και δικαστής του εαυτού σου είσαι συ ο οποίος αμάρτησες· εκεί όμως θα παρευρίσκεται όλο το πλήθος της οικουμένης αν δεν προλάβουμε να τα σβήσουμε εδώ.
Ντρέπεσαι να ομολογήσεις τα αμαρτήματα; Να ντρέπεσαι τότε και να τα διαπράτεις!
Εμείς όμως όταν διαπράττουμε αυτά τολμάμε να τα διαπράττουμε κατά τρόπον αναίσχυντο και προκλητικό όταν όμως πρόκειται να τα ομολογήσουμε, τότε ντρεπόμαστε και αποφεύγουμε, ενώ έπρεπε να κάνομε τούτο με μεγάλη προθυμία. Διότι δεν είναι ντροπή το να κατηγορείς τα αμαρτήματα, αλλά δικαιοσύνη και αρετή εάν δεν ήταν δικαιοσύνη και αρετή δεν θα έδινε γι’ αυτήν ο Θεός αμοιβή.
Το ότι πράγματι έχει αμοιβές η εξομολόγηση, άκουσε τι λέγει «Λέγε πρώτος εσύ τα αμαρτήματά σου για να δικαιωθείς». Ποιός ντρέπεται να πράξει κάτι από το οποίο θα γίνει δίκαιος; Ποιος ντρέπεται να ομολογήσει τα αμαρτήματα, για να απαλλάξει τον εαυτόν του από τα αμαρτήματα; Μήπως σε προτρέπει να τα ομολογήσεις για να σε τιμωρήσει; Όχι βέβαια για να τιμωρήσει, αλλά για να συγχωρήσει.
Στα κοσμικά δικαστήρια συμβαίνει να επέρχεται η τιμωρία μετά την ομολογία της ενοχής. Για τούτο και ο ψαλμός υποπτευόμενος ακριβώς αυτό, μη τυχόν δηλαδή φοβούμενος κανείς τιμωρία μετά την εξομολόγηση αρνηθεί να εξομολογηθεί τα αμαρτήματά του, λέγει· «εξομολογηθείτε στον Κύριο τα αμαρτήματά σας, διότι είναι αγαθός, διότι το έλεος αυτού μένει εις τον αιώνα».
Μήπως (νομίζεις ότι ο Θεός) δεν γνωρίζει τα αμαρτήματα σου, εάν εσύ δεν τα ομολογήσεις;
Λοιπόν τί περισσότερο γίνεται σε σένα όταν δεν τα ομολογείς; Μήπως μπορείς να διαφύγεις την προσοχή του;
Και αν ακόμα δεν τα πεις εσύ, εκείνος τα είδε· αν δε τα πεις εσύ εκείνος τα λησμονεί. Διότι λέγει· «Ιδού εγώ είμαι ο Θεός εκείνος ο οποίος από αγάπη εξαλείφω τις αμαρτίες σου, και δεν τις ενθυμούμαι».
Βλέπεις; «Εγώ δεν θα τις ενθυμηθώ» λέγει· διότι τούτο
είναι ίδιον της φιλανθρωπίας· συ να τις θυμηθείς για να σου γίνει αφορμή
σωφρονισμού.
Αγίου Ιωάννου Χρυσοστόμου
Γέρων Θαδδαίος της Βιτόβνιτσα: Μετάνοια δεν σηµαίνει µονάχα το να πας σε έναν ιερέα και να εξοµολογηθείς. Πρέπει να απελευθερωθούµε από τη µανία των λογισμών. Πολλές φορές στη ζωή µας πέφτουµε. Και είναι απολύτως απαραίτητο να τα αποκαλύπτουµε όλα [διά της εξομολόγησης| ενώπιον ενός ιερέα, ο οποίος και θα είναι μάρτυρας της µετάνοιάς µας.
Μετάνοια είναι η ανανέωση της ζωής. Αυτό σηµαίνει ότι πρέπει να απελευθερώνουµε τον εαυτό µας από κάθε αρνητικό χαρακτηριστικό και να στρεφόµαστε προς το απόλυτο καλό. Δεν υπάρχει αμαρτία ασυγχώρητη, εκτός από την αμαρτία της αμετανοησίας.
Υπάρχουν πολλά είδη δακρύων. Κάποιοι άνθρωποι κλαίνε από οργή, άλλοι για να πικάρουν κάποιον και άλλοι επειδή υπέστησαν προσβολή. Κάποιοι κλαίνε επειδή έχασαν αγαπημένο τους πρόσωπο. Υπάρχουν πολλά είδη δακρύων.
Υπάρχουν επίσης δάκρυα µετανοίας, όταν δηλαδή η συνείδηση ενός ανθρώπου του λέει ότι έχει διαπράξει πολλές αμαρτίες. Όταν συνειδητοποιεί την αμαρτωλότητά του, θρηνεί. Αυτό είναι µια πράξη θείας Χάριτος – µια ψυχή µετανοεί και η αμαρτία ξεπλένεται µε δάκρυα. Αυτά είναι δάκρυα µετανοίας και είναι δώρο Θεού.
Άγιος Γαβριήλ ο δια Χριστόν Σαλός: Τον άνθρωπο που είδες ότι αμάρτησε, τον είδες ότι μετανόησε;