ΓΕΡΩΝ ΑΙΜΙΛΙΑΝΟΣ ΣΙΜΩΝΟΠΕΤΡΙΤΗΣ: Η ΘΕΙΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΕΙΝΑΙ ΕΝΑΣ ΑΡΡΑΒΩΝΑΣ ΜΕ ΤΟ ΧΡΙΣΤΟ!

Γέροντας Αἰμιλιανὸς Σιμωνοπετρίτης: Η Θεία Λειτουργία, είναι ένας αρραβώνας με τον Χριστόν, ένας γάμος. Μας βάζει εις την Βασιλείαν Του. Ύστερα θα βγούμε πάλι, θα πάμε στο σπίτι μας με τα πάθη μας, με τις αμαρτίες μας, με τις μιζέριες μας. Δεν έχει σημασία. Θα πάμε πάλι στη Λειτουργία, θα αρπάξωμε πάλι τον Χριστόν, θα μας θεώση ξανά. Και έτσι, με συνεχή αγώνα, με συνεχή πορεία, μπροστά ο Ιερεύς, πίσω εμείς, θα φθάσωμε εις τη Βασιλείαν των Ουρανών. Πηγαίνομε εις την Λειτουργίαν με τον πόθο αυτόν; Εξασφαλίσαμε τη Βασιλείαν των Ουρανών.

ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ ΣΕΡΒΙΩΝ ΚΑΙ ΚΟΖΑΝΗΣ ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ: ΑΦΗΝΟΥΜΕ ΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΜΑΣ ΜΕ ΕΜΠΙΣΤΟΣΥΝΗ ΣΤΑ ΧΕΡΙΑ ΤΟΥ ΘΕΟΥ!

 Αφήνουμε τον εαυτό μας με εμπιστοσύνη στα χέρια του Θεού

Διονυσίου, Μητροπ. Σερβίων και Κοζάνης

 

Ο καθένας κι όλοι μαζί ας αφήσουμε τον εαυτό μας κι όλη μας τη ζωή στο Χριστό και Θεό μας. Όλες οι δεήσεις της Μεγάλης Συναπτής είναι προτροπές του λειτουργού προς το λαό, που τελειώνουν η κάθε μια με το «δεηθώμεν». Η τελευταία τώρα, με την οποία κλείνει ο κατάλογος των δεήσεων, τελειώνει με το «παραθώμεθα». Αφού ζητήσαμε από το Θεό όσα μας χρειάζονται στο βίο μας και τελευταία σε μια απευθείας αναφορά επικαλεσθήκαμε τη χάρη του για τη σωτηρία μας, τελειώνουμε λοιπόν τις δεήσεις κι αφήνουμε τον εαυτό μας με εμπιστοσύνη στα χέρια του Θεού. «Της Παναγίας, Αχράντου, Υπερευλογημένης ενδόξου Δεσποίνης ημών, Θεοτόκου και αειπάρθένου Μαρίας, μετά πάντων των Αγίων μνημονεύσαντες, εαυτούς και αλλήλους και πάσαν την ζωήν ημών Χριστώ τω Θεώ παραθώμεθα». Δηλαδή· ας θυμηθούμε την Παναγία, άχραντη, ευλογημένη, ένδοξη κυρία μας Θεοτόκο και αειπαρθένο Μαρία μαζί με όλους τους Αγίους κι ας αφήσουμε ο καθένας μας κι όλοι μαζί τον εαυτό μας κι όλη μας τη ζωή στο Θεό μας Ιησού Χριστό.
 
Καθώς είμαστε στην είσοδο και μπαίνουμε στην ιερή τελετουργία, δεν ξεχνάμε να καλέσουμε, για να μας βοηθούν και να πρεσβεύουν στην προσευχή μας, την Υπεραγία Θεοτόκο κι όλους τούς Αγίους. Ανοίγει αμέσως εμπρός μας ο φωτεινός και ζωντανός κόσμος της Ορθοδοξίας. Γιατί ξεχωριστό γνώρισμα της ορθόδοξης λατρείας είναι η τιμή στους Αγίους του Θεού. Πρώτα βέβαια στην Υπεραγία Θεοτόκο, που είναι η «αγία αγίων μείζων». Η θέση της Παρθένου Μαρίας στην πίστη μας και το όνομά της «Θεοτόκος» είναι, για να πούμε έτσι, το κλειδί της Ορθοδοξίας. Η τρίτη οικουμενική Σύνοδος δογμάτισε και είπε· «Ομολογούμεν την αγίαν Παρθένον Θεοτόκον, διά το τον Θεόν Λόγον σαρκωθήναι και ενανθρωπήσαι»· ομολογούμε πως η αγία Παρθένος είναι Θεοτόκος, επειδή ο Θεός Λόγος σαρκώθηκε και έγινε άνθρωπος. Το «Θεοτόκος» ανοίγει τη θύρα, για να μπούμε στον άγιο ναό, που είναι το μυστήριο της θείας ενανθρώπησης.
 
Σ’ ένα αρχαίο βιβλίο της Εκκλησίας, που γράφτηκε αμέσως ύστερα από τα βιβλία της Καινής Διαθήκης, διαβάζομε τα εξής για τους Αγίους· «Τον Ιησούν Χριστόν, Υιόν όντα του Θεού, προσκυνούμε· τους δε μάρτυρας ως μιμητάς του Κυρίου αγαπώμεν αξίως, ένεκα εννοίας ανυπερβλήτου της εις τον ίδιον βασιλέα και διδάσκαλον ων γένοιτο και ημάς κοινωνούς τε και συμμαθητάς γενέσθαι». Δηλαδή· τον Ιησού Χριστό, που είναι Υιός του Θεού, τον προσκυνούμε· και τους μάρτυρες της πίστεως τους αγαπάμε καθώς τους αξίζει, για την αξεπέραστη αγάπη τους στον βασιλέα και διδάσκαλο· μακάρι κι εμείς να είμαστε μαζί τους και συμμαθητές τους. Η γλυκύτερη παρηγοριά, που μας δίνει η Εκκλησία, είναι ότι μας κρατάει ενωμένους με την αγάπη όλους τους οικείους της πίστεως, από την αρχή μέχρι σήμερα· όχι μόνο τους ύστερα από το Χριστό, αλλά και τους πριν.
 
Αυτή η τιμή προς τους Αγίους, σαν γνώρισμα της ορθόδοξης Εκκλησίας, έχει μια πολύ βαθειά σημασία για την πίστη μας και για τον βίο μας. Διαρκώς το λέμε και το γράφουμε ότι αυτό που λέμε ήθος, αρετή, αγιοσύνη δεν διδάσκεται στους ορθόδοξους λαούς σαν θεωρητικός κανόνας, σύμφωνα με τον οποίο θα ζήσει ο πιστός. Αλλά η αρετή και η αγιοσύνη είναι κάθε φορά ένα γεγονός κι ένα ζωντανό παράδειγμα στα πρόσωπα των Αγίων. Όχι η δικαιοσύνη, αλλά ο δίκαιος· όχι η πραότητα, αλλά ο πράος· όχι η αγιότητα, αλλά ο άγιος. Ο άνθρωπος δηλαδή, η εικόνα του Θεού, επάνω στην οποία βλέπουμε την αρετή και την αγιοσύνη. Γι’ αυτό ο Μέγας Βασίλειος λέει πως οι Άγιοι είναι «εικόνες έμψυχοι», εικόνες δηλαδή ζωντανές της αρετής και της αγιοσύνης.
 
«Μετά το εύξασθαι περί πάντων», ερμηνεύει ο Νικόλαος ο Καβάσιλας, για τον οποίο είπαμε στα προηγούμενα, «εαυτούς κελεύει τω Θεώ παρατίθεσθαι». Δηλαδή· αφού ευχηθούμε για όλα, ύστερα ο λειτουργός προτρέπει να αφήσουμε τον εαυτό μας στο Θεό. Αυτό θα το ακούσουμε πολλές φορές ως το τέλος της θείας Λειτουργίας, κι είναι από τα πιο κρίσιμα, θα λέγαμε, σημεία της προσευχής. Όλη η πίστη, όλη η εμπιστοσύνη κι ότι μπορείς πιο πολύ να κάνεις είναι να αφήσεις τον εαυτό σου στο Θεό. Όλοι οι Άγιοι είναι άνθρωποι αφημένοι στο Θεό, κι αυτοί μόνο μπορούν να μας πουν και να μας βεβαιώσουν τι ακριβώς είναι η ανάπαυση, για την οποία λέει ο Ιησούς Χριστός «καγώ αναπαύσω υμάς». Ελάτε κοντά μου κι αφήστε τον εαυτό σας σε μένα· τη ζωή σας με τις δυσκολίες και τα προβλήματά της, τον κόπο σας και τον αγώνα σας, τις ανησυχίες και τις αγωνίες σας. Και θα βρείτε ανάπαυση· θα βρείτε δύναμη για να παλέψετε, και ασφάλεια για να ξεθαρρέψετε, και ειρήνη για να ζήσετε.
 
Πρέπει να ομολογήσουμε πως δεν είμαστε καθόλου έτοιμοι για να καταλάβουμε και να δεχθούμε το «εαυτούς και αλλήλους και πάσαν την ζωήν ημών Χριστώ τω Θεώ παραθώμεθα». Και το ακούμε πολλές φορές στη θεία Λειτουργία, ακριβώς για να το προσέξουμε και να το σκεφθούμε καλά. Μας τραβάνε τα πράγματα του κόσμου και μας βγάζουν από τον εαυτό μας. Η μέριμνα, για την οποία λέει ο Ιησούς Χριστός στο Ευαγγέλιο, είναι το κομμάτιασμα και το σκόρπισμα του εαυτού μας μέσα στα πράγματα του κόσμου και τις περιστάσεις του βίου. Στον καιρό μας αυτή η μέριμνα έχει τόσο ενταθεί, που δεν μπορούμε πια να ζήσουμε· μας πνίγει το άγχος, μας γονατίζει ο κόπος, μας σφίγγει η αγωνία, μας παραλύει ο φόβος. Ανάπαυση και ειρήνη δεν έχουμε κι όταν ακόμα δεν μας λείπουν τα αγαθά· και τότε είμαστε κουρασμένοι, κουρασμένοι από τη χορτασιά. Γιατί η χορτασιά και η πλησμονή κουράζουν περισσότερο από την ανέχεια και τη στέρηση.
 
Αλλά οι πιστοί συναζόμαστε για να βρούμε τον εαυτό μας, επειδή μέσα στη θάλασσα του βίου πνιγόμαστε και χανόμαστε κάθε ώρα. Συναζόμαστε για να στηριχθούμε ο ένας στον άλλον κι όλοι μαζί στο Θεό· «εις το στηριχθήναι και συμπαρακληθήναι», καθώς γράφει ο Απόστολος προς Ρωμαίους, για να στηριχθούμε και να βρούμε ξεκούραση ο ένας στον άλλο. «Χριστώ τω Θεώ παραθώμεθα» προτρέπει ο λειτουργός κι ο λαός μ’ ένα στόμα απαντά «Σοι Κύριε». Είναι η τρίτη αυτή απάντηση μετά το «Αμήν» και το «Κύριε ελέησον» και θέλει να πει· «Ναι, Κύριε, σε σένα αφήνομε τον εαυτό μας και στα χέρια σου εμπιστευόμαστε όλη μας τη ζωή». Πόσο, αλήθεια, πιο εύκολα και πιο αυθόρμητα μπορούμε να το πούμε αυτό όλοι μαζί κι ο καθένας για τον εαυτό του, μέσα στη σύναξη της Εκκλησίας, όπου ο ένας στέκει κοντά στον άλλον και παίρνει θάρρος μαζί με τον αδελφό του! Είναι μεγάλη η δύναμη του καθένα μας μέσα στη σύναξη της Εκκλησίας, γιατί δεν προσεύχεται μόνος του, αλλά μαζί με όλους τους Αγίους. Όχι μόνο εκείνους τους πριν από μας, αλλά κι αυτούς που είναι τώρα εδώ μαζί μ’ εμάς· κι είναι πάντα πολλοί άγιοι μεταξύ μας κι ας μην τους ξέρουμε. Όλοι, και εκείνοι και εμείς, συναγμένοι στο όνομα του Ιησού Χριστού, τελούμε τώρα τη θεία Λειτουργία. Και η σύναξη μας αυτή δεν είναι ένα ανώνυμο πλήθος λαού, ένας όχλος απρόσωπος, αλλά μια κοινωνία προσώπων, που προσεύχονται ο ένας για τον άλλον κι όλοι μαζί για όλους. Αυτό θα πει το «εαυτούς και αλλήλους».
 
Ο ερμηνευτής της θείας Λειτουργίας Νικόλαος ο Καβάσιλας, σχετικά με το «παραθώμεθα», λέει πάλι τα εξής αξιοπρόσεκτα. «Δεν είναι σε όλους εύκολο να αφήνουν τον εαυτό τους στο Θεό. Επειδή λοιπόν αυτό το πράγμα χρειάζεται και γενναίο φρόνημα και μελέτη, γι’ αυτό καλούμε για να μας βοηθήσουν την Παναγία Μητέρα του Θεού κι όλους τους Αγίους κι έτσι αφηνόμαστε στο Θεό». Η κάθε λοιπόν ευχαριστιακή σύναξη είναι μια συλλειτουργία «μετά πάντων των αγίων» και μια παράθεση ή αφιέρωση της Εκκλησίας στο Θεό. Αυτή η τελευταία δέηση, μάλλον δε προτροπή, του λειτουργού φανερώνει όλη την ιερότητα της λογικής λατρείας κι όλο το πλούσιο και μοναδικό κοινωνικό νόημα της θείας Λειτουργίας. Όλη η Εκκλησία, όλη η κοινωνία των πιστών όχι μόνο ζητά να λάβει, αλλά και παραδίνεται και αφήνεται στο Θεό, σαν ένα ομόψυχο, ζωντανό και λογικό αφιέρωμα. Άλλα λόγια ανθρώπινα δεν εκφράζουν τόσο καλά τον πιστό χριστιανό όταν προσεύχεται, σαν τα λόγια αυτά της θείας Λειτουργίας· «εαυτούς και αλλήλους και πάσαν την ζωήν ημών Χριστώ τω Θεώ παραθώμεθα». Αμήν.
 
† Διονυσίου, Μητροπ. Σερβίων και Κοζάνης - «Η Θεία Λειτουργία» 

ΟΣΙΟΣ ΠΑΪΣΙΟΣ: Η ΘΕΙΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΑΓΙΑΖΕΙ!

Όσιος Παΐσιος ο Αγιορείτης: Η Θεία Λειτουργία αγιάζει. Αν δεν πάη ο Χριστιανός την Κυριακή στην Εκκλησία, πως θα αγιασθή; Φροντιστήρια κανονίζουν μαθήματα την iδια ώρα με την λειτουργία. Εκδρομεiς και ταξιδιώτες κανονίζουν ταξίδια Κυριακή πρωί-πρωί. Εργαζόμενοι ρυθμίζουν τις δουλειές τους ή τον ύπνο τους την ίδια ώρα, που στους ναούς γίνεται η λειτουργία. Πόσο θλιβερή άγνοια έχουν! Τι χάνουν! Τι στερούνται προτιμώντας κάτι άλλο, ούτε καν το σκέπτονται! Ω αν καταλάβαιναν, σε τι προσφορά πλούτου χάριτος στρέφουν την πλάτη τους! Ω αν ήξεραν, τι «δικαιώματα» δίνουν στο διάβολο και πόσο πιο ευάλωτοι γίνονται στις παγίδες του, μένοντας γυμνοί από την «χάρη» της θείας λειτουργίας! 

ΑΓΙΟΣ ΓΑΒΡΙΗΛ Ο ΔΙΑ ΧΡΙΣΤΟΝ ΣΑΛΟΣ: ΑΝ ΞΕΡΑΤΕ ΠΟΣΗ ΕΥΛΟΓΙΑ ΕΡΧΕΤΑΙ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΘΕΙΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ!

Άγιος Γαβριήλ ο δια Χριστόν Σαλός: Αν ξέρατε πόση Ευλογία έρχεται στην Θεία Λειτουργία, τότε θα μαζεύατε μέχρι και την σκόνη από το πάτωμα της Εκκλησίας για να πλύνετε με αυτή το πρόσωπό σας. 

ΣΤΩΜΕΝ ΚΑΛΩΣ, ΣΤΩΜΕΝ ΜΕΤΑ ΦΟΒΟΥ! ΑΓΙΟΣ, ΑΓΙΟΣ, ΑΓΙΟΣ ΚΥΡΙΟΣ ΣΑΒΑΩΘ!

«Στώμεν καλώς, στώμεν μετά φόβου Θεού» 

Ο Αρχάγγελος Μιχαήλ! Ο πιο γλυκός άγγελος του ουρανού! Το γλυκύτερο ουράνιο πλάσμα! Είναι εκείνος που στάθηκε με πολλή δύναμη και παρρησία, όταν ο Εωσφόρος αποφάσισε να διεκδικήσει τον θρόνο του Υιού του Θεού και με την εγωιστική του αυτή πράξη εξέπεσε από τον ουρανό συμπαρασύροντας πλήθος αγγελικών δυνάμεων. 

Ήταν ο μόνος που στάθηκε ενώπιον των αγγέλων και είπε: «Στώμεν καλώς! Στώμεν μετά φόβου!» Ξέρετε τι σημαίνουν αυτά τα λόγια; Είπε σε όλους τους αγγέλους: «Στώμεν καλώς!», ας σταματήσουμε μέσα στην απόλυτη εμπιστοσύνη του Θεού Πατέρα μας. «Στώμεν μετά φόβου!», κανείς μας ας μην φύγει από τον θεϊκό έρωτα του ουράνιου μας Πατέρα. Ας φοβηθούμε αυτήν την στιγμή μην παρασυρθούμε από τον Εωσφόρο.  

Είναι εκείνος που δίδαξε, που πρωτομίλησε, που βοήθησε, που ενίσχυσε όλες εκείνες τις αγγελικές δυνάμεις, που διεκδικούσε ο Εωσφόρος για να τις συμπαρασύρει στον Άδη, με αυτές τις δύο προτάσεις: «Στώμεν καλώς! Στώμεν μετά φόβου»! Και τότε ένα μεγάλο πλήθος αγγέλων απέρριψε την πρόταση του Εωσφόρου, που ήθελε να τους συμπαρασύρει.

ΜΟΛΙΣ ΑΡΧΙΖΩ ΝΑ ΔΙΑΒΑΖΩ ΤΗΝ ΕΥΧΗ, Η ΑΓΙΑ ΤΡΑΠΕΖΑ ΚΥΚΛΩΝΕΤΑΙ ΑΠΟ ΘΕΙΟ ΠΥΡ!

Μόλις ἀρχίζω νά διαβάζω τήν εὐχή, 

ἡ Ἁγία Τράπεζα κυκλώνεται ἀπό θεῖο Πῦρ

 

Σε μια από τις εκκλησίες του χωριού λειτουργούσε κάποιος παπάς, που τον έλεγαν Ιωάννη. Ήταν οικογενειάρχης. Τις καθημερινές πήγαινε στα χωράφια, τις Κυριακές και γιορτές λειτουργούσε στην εκκλησία. Ήταν πολύ απλός, ταπεινός, ατημέλητος. Αν τον έβλεπες στο δρόμο δεν του΄ δινες και πολλή σημασία…
Γι΄ αυτόν λοιπόν τον π. Ιωάννη ο γέροντας Ιερώνυμος (της Αίγινας) μας διηγόταν πράγματα θαυμαστά, που μόνο στους παλιούς ασκητές με τη φλογερή πίστη μπορούσε να συναντήσει κανείς. Το χαρακτηριστικότερο γεγονός, που σημάδεψε την παρουσία του στο Γκέλβερι, ήταν το εξής.
 
Όταν λειτουργούσε, πάντα σχεδόν δάκρυζε, αναστέναζε και πολλές φορές δεν μπορούσε να συγκρατήσει τους λυγμούς. Τόση πίστη είχε και τόσο έντονα ζούσε το μυστήριο της Θείας ευχαριστίας ! Όταν όμως έφτανε στην ώρα του καθαγιασμού των τίμιων δώρων, η συγκίνησή του κορυφωνόταν. Οι ψαλτάδες τέλειωναν το «Σε υμνούμεν…», που το έψελναν όσο πιο μακρόσυρτα μπορούσαν, και μέσα απ΄ το ιερό ακούγονταν ακόμα οι προσευχές και οι αναστεναγμοί του ιερέα. Ξανάρχιζαν το «Σε υμνούμεν…», το έλεγαν ξανά. Συχνά έπρεπε να το επαναλάβουν πέντε – έξι φορές μέχρι να τελειώσει ο π. Ιωάννης και να εκφωνήσει το «Εξαιρέτως….». Όταν η καθυστέρηση αυτή για την εκφώνηση του «Εξαιρέτως….» επαναλήφθηκε μερικές Κυριακές, οι ψαλτάδες άρχισαν να ‘ρχονται σε αμηχανία. Δεν ήξεραν τι να κάνουν. Δεν μπορούσαν να πουν και τίποτ΄ άλλο, π.χ. πολυέλαιο, γιατί το αιδέσιμο της στιγμής δεν το επέτρεπε. Δεν τολμούσαν όμως και να κάνουν παρατήρηση στον ιερέα, γιατί τον σέβονταν πολύ. Μια μέρα λοιπόν λένε στους επιτρόπους το πρόβλημά τους.
-Ο Ιερέας αργεί πολύ να τελειώσει την ευχή κατά την ώρα του καθαγιασμού των τίμιων δώρων και μεις ερχόμαστε σε αμηχανία. Ψάλλουμε και ξαναψάλλουμε το «Σε υμνούμεν…» αλλά έτσι, νομίζουμε, γίνεται χασμωδία. Δεν του λέτε να συντομεύσει όσο γίνεται ;
Οι επίτροποι διαβίβασαν την παράκληση των ψαλτών στον ιερέα. Εκείνος τους απάντησε :
-Πώς μπορώ να τελειώσω νωρίτερα; Αυτό δεν εξαρτάται από μένα. Μόλις αρχίσω να διαβάζω την ευχή, η αγία τράπεζα κυκλώνεται από θείο πυρ, που φτάνει τα 2-3 μέτρα ύψος. Κι εγώ δεν μπορώ να πλησιάσω. Πέφτω κατά γης και προσεύχομαι, ως ότου ευδοκήσει ο Θεός ν΄ αποσυρθεί το θείο αυτό πυρ ή πολλές φορές να χωριστεί στα δύο και τότε εισέρχομαι και συνεχίζω την ευχή «και ποίησον τον άρτον τούτον……».
Οι ψαλτάδες όταν τ’ άκουσαν αυτά, θαύμασαν την αγιότητα του ιερέα τους. Και δεν τόλμησαν να τον ξαναενοχλήσουν.
 
ΠΗΓΗ : ΠΕΤΡΟΥ ΜΠΟΤΣΗ, ΓΕΡΟΝΤΑΣ ΙΕΡΩΝΥΜΟΣ Ο ΗΣΥΧΑΣΤΗΣ ΤΗΣ ΑΙΓΙΝΑΣ, ΑΘΗΝΑ 1991, σ. 28 κ.ε.

ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ ΓΟΡΤΥΝΟΣ ΙΕΡΕΜΙΑΣ: ΑΠΛΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΜΕΤΟΧΗ ΜΑΣ ΣΤΗΝ ΘΕΙΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ!

Ἁπλές συμβουλές γιά τήν μετοχή μας στήν Θεία Λειτουργία

 

1. Τόν Θεό, ἀδελφοί μου, πού λαχταράει ἡ ψυχή μας, τόν βρίσκουμε καί τόν ἀπολαμβάνουμε στήν θεία Λειτουργία, πού τελοῦμε στούς ἱερούς μας Ναούς. Στήν θεία Λειτουργία ἐμεῖς οἱ βαπτισμένοι χριστιανοί νοιώθουμε τό Μυστήριο πού λέγεται «Έκκλησία», γι᾿ αὐτό καί τόν Ναό, ὅπου τελοῦμε τήν Λειτουργία, τόν λέμε καί αὐτόν «Ἐκκλησία». Μήν παραλείπετε, χριστιανοί μου, νά πηγαίνετε κάθε Κυριακή στήν Ἐκκλησία. Καί ἄν τό χωριό σας δέν ἔχει τήν Κυριακή θεία Λειτουργία, γιατί πολλά ἀπό τά χωριά μας δέν ἔχουν ἱερέα, νά πηγαίνετε γιά νά λειτουργηθεῖτε στό διπλανό χωριό. Μήν μένετε ἀλειτούργητοι.
 
 2. Ὅταν μπαίνετε στήν Ἐκκλησία νά κάνετε τόν Σταυρό σας κανονικά. Δυστυχῶς, ἔχουμε τόση ἄγνοια στά θεῖα πράγματα, ὥστε οὔτε τό Σταυρό μας δέν ξέρουμε νά κάνουμε. 
Παλαιότερα, στήν Α΄ Δημοτικοῦ τά παιδάκια μάθαιναν ἕνα ποίημα γιά νά κάνουν κανονικά τόν Σταυρό τους: «Στό κεφάλι, στήν κοιλιά, δεξιά κι ἀριστερά»! Ἔτσι πρέπει νά κάνουμε τόν Σταυρό μας. Ἑνωμένα τά τρία δάκτυλα τοῦ δεξιοῦ χεριοῦ μας (γιά νά ἐκφράσουμε τήν πίστη μας στήν Ἁγία Τριάδα) τά βάζουμε στό κεφάλι μας καί δηλώνουμε μ᾿ αὐτό ὅτι ἐκεῖ ψηλά στόν οὐρανό εἶναι ὁ Χριστός μας· καί ἀπό ἐκεῖ ψηλά κατέβηκε καί σαρκώθηκε στήν Κοιλιά τῆς Παναγίας μας· καί γιά νά τό δηλώσουμε αὐτό κατεβάζουμε τό χέρι μας ἀπό τό κεφάλι καί τό βάζουμε στήν κοιλιά. Καί θά ξανάρθει πάλι ὁ Χριστός μέ τήν Δεύτερη Παρουσία Του! Θά ἔρθει καί θά βρεῖ μιά μπερδεμένη ἀνθρωπότητα. Καί θά κάνει αὐτό πού κάνει ὁ βοσκός: Ξεχωρίζει τά πρόβατα ἀπό τά ἐρίφια. Στήν μιά μεριά, δεξιά, βάζει τά πρόβατα· καί στήν ἄλλη μεριά τά ἐρίφια. Βάζοντας κι ἐμεῖς ἔπειτα, ὅταν κάνουμε τόν Σταυρό μας, τό χέρι μας δεξιά καί ἀριστερά δηλώνουμε αὐτή τήν Δεύτερη Παρουσία τοῦ Χριστοῦ καί τόν πόθο μας νά μᾶς πάρει μαζί Του, στά δεξιά Του, στήν Βασιλεία Του τήν ἐπουράνιο!
 
 3. Ἀφοῦ, μπαίνοντας στήν Ἐκκλησία κάνουμε τόν Σταυρό μας, ὅπως εἴπαμε, ἀνάβουμε κερί καί ἀσπαζόμαστε μέ εὐλάβεια τά ἱερά εἰκονίσματα. Καί ἄς 
σκεπτόμαστε ὅτι πρίν ἀπό ἐμᾶς πέρασαν τόσοι ἄλλοι χριστιανοί καί ἀσπάστηκαν καί αὐτοί τά ἴδια αὐτά εἰκονίσματα· ὁ ἀσπασμός δέ στό ἴδιο εἰκόνισμα θεωρεῖται καί σάν μεταξύ μας ἀσπασμός. 
 Ἀφοῦ, λοιπόν, ἀσπαστοῦμε τά ἅγια εἰκονίσματα στεκόμαστε κάπου σέ μιά θέση, στήν θέση τῶν ἀνδρῶν οἱ ἄνδρες καί στήν θέση τῶν γυναικῶν οἱ γυναῖκες, καί προσέχουμε ἀπό ἐκεῖ τήν θεία Λειτουργία. Προσέχουμε αὐτά πού βλέπουμε καί ἀκοῦμε σ᾿ αὐτήν. Καί εἶναι τόσο ὡραῖα καί τόσο γλυκά ὅλα ὅσα λέγονται καί ὅσα γίνονται στήν θεία Λειτουργία! Βέβαια στήν θεία Λειτουργία προσευχόμαστε ὅ,τι θέλουμε, λέμε στόν Θεό ὅ,τι ἔχει ἡ καρδιά μας. Ἀλλά κυρίως στήν θεία Λατρεία πρέπει νά προσέχουμε αὐτά πού λέγονται καί ψάλλονται καί ἄς φαίνεται ὅτι δέν τά καταλαβαίνουμε. Σιγά-σιγά θά τά καταλάβουμε. Τά λόγια τοῦ παππᾶ καί τοῦ ψάλτη ἔχουν ὅλη τήν πίστη μας. Ἡ πίστη μας, ἀδελφοί μου, ἔγινε ψαλμωδία καί τραγούδι, ἔγινε εἰκόνες καί ἱερά σύμβολα.
 
 4. Τό πιό οὐσιαστικό στήν θεία Λειτουργία, ἀγαπητοί μου χριστιανοί, εἶναι ἡ θεία Κοινωνία. Ὅλα στήν θεία Λειτουργία γίνονται γιά νά ἀκούσουμε στό τέλος «Μετά φόβου Θεοῦ πίστεως καί ἀγάπης προσέλθετε». Καί προσέρχονται οἱ χριστιανοί γιά νά κοινωνήσουν τό Σῶμα καί τό Αἷμα τοῦ Χριστοῦ μας. Ἀλλά πρέπει νά κοινωνοῦμε ὅπως μᾶς τό λέει ὁ Ἱερέας: «Μετά φόβου Θεοῦ, πίστεως καί ἀγάπης». Μέ φόβο Θεοῦ, πού τόν γεννάει ἡ πίστη ὅτι αὐτό πού θά κοινωνήσουμε εἶναι πραγματικά τό Σῶμα καί τό Αἷμα τοῦ Χριστοῦ, αὐτό τό Σῶμα καί τό Αἷμα πού πῆρε ὁ Υἱός τοῦ Θεοῦ ἀπό τήν Παναγία Θεοτόκο Μαρία, ὅταν σαρκώθηκε στήν ἁγιασμένη Κοιλία Της. Γι᾽ αὐτό ἡ Παναγία μας λέγεται «ἑστιάτωρ τῆς Θείας Σαρκός»! 
Ναί, στήν πραγματικότητα μᾶς κοινωνάει ἡ Παναγία! Πρέπει λοιπόν νά κοινωνᾶμε μέ φόβο Θεοῦ. Ἀλλά καί μέ ἀγάπη. Ἀγάπη σέ ὅλους καί στόν ἐχθρό μας ἀκόμη πού μᾶς ἔκανε κακό. Δέν τό ἤθελε. Καί νά τό ἤθελε ὁ παλιο-πειρασμός τόν ἔβαλε, αὐτός πού βάζει καί μᾶς καί κάνουμε τόσα καί τόσα. Καί ὅπως ἐμεῖς ζητᾶμε ἀπό τόν Θεό νά μᾶς συγχωρέσει αὐτά τά τόσα πολλά πού πράττουμε ἐνάντια στό ἅγιο θέλημά Του, ἔτσι καί ἐμεῖς πρέπει νά συγχωροῦμε τά ὅσα μᾶς κάνουν οἱ ἄλλοι ἐναντίον μας. Αὐτό σημαίνει τό «καί ἀγάπης», πού λέγει ὁ ἱερέας σ᾽ αὐτούς πού ἔρχονται νά κοινωνήσουν. Πρέπει, χριστιανοί μου, νά ζητᾶμε συγγνώμη καί νά δίνουμε συγγνώμη σέ ὅλους προτοῦ νά κοινωνήσουμε.
 
 5. Ὅταν πλησιάζετε γιά τήν θεία Κοινωνία νά κάνετε τόν σταυρό σας καί ἔπειτα νά παίρνετε τό ἅγιο μανδήλιο καί νά τό βάζετε κάτω ἀπό τό σαγόνι σας ἀνοίγοντας καλά τό στόμα σας. Ὅταν δέ κοινωνήσετε καί βγάλει ὁ ἱερεύς τήν ἁγία λαβίδα ἀπό τό στόμα σας, τότε νά σπουγγίζετε μέ τό ἅγιο μανδήλιο τό στόμα σας καί ὄχι ἐνωρίτερα, ὅταν δέν βγῆκε ἀκόμη ἀπό τό στόμα ἡ ἁγία λαβίδα. Μετά τήν θεία Κοινωνία κάνετε πάλι τόν σταυρό σας καί παραδίδετε τήν σειρά στούς ἄλλους ἀδελφούς σας γιά νά κοινωνήσουν καί αὐτοί.
 
Μέ τέτοια καλή προετοιμασία γιά τήν θεία Κοινωνία, ἀδελφοί μου χριστιανοί, ἔρχεται πραγματικά ὁ Χριστός στήν καρδιά μας καί γινόμαστε «χριστοφόροι», ὅπως μᾶς λέει ὁ ἅγιος Ἰγνάτιος ὁ Θεοφόρος. Μέ τήν Χάρη δέ τοῦ Χριστοῦ μέσα μας θά εἶναι ὄμορφη ἡ ζωή μας, γιατί δέν θά ζοῦμε μέ τίς κακίες, πού ἀσχημίζουν τήν ζωή μας καί μᾶς τήν κάνουν κόλαση. Ἡ θεία Λειτουργία ὅμως εἶναι παράδεισος. Γιατί σέ κάθε θεία Λειτουργία λέγουμε: « Εἴδομεν τό Φῶς τό ἀληθινόν, ἐλάβομεν πνεῦμα ἐπουράνιον»!
Μέ πολλές εὐχές,
 
† Ὁ Μητροπολίτης Γόρτυνος καί Μεγαλοπόλεως Ἰερεμίας

ΤΟ ΑΓΙΟ ΠΝΕΥΜΑ ΔΕΝ ΚΑΤΕΒΑΙΝΕΙ... ΣΥΓΧΩΡΕΣΤΕ ΜΕ...!

Το Άγιο Πνεύμα δεν κατεβαίνει... Συγχωρέστε με... 

Όταν ήμουν νέος, τελειόφοιτος του τότε γυμνασίου, υπηρετώντας ακόμα όλως ανάξιος στο Ιερό Βήμα του Ιερού Ναού των Εισοδίων της Θεοτόκου Δράμας, ο τότε εφημέριος πατήρ Θεόδωρος, μου διηγήθηκε ότι πριν το 1920 είχε γνωρίσει στη Μικρά Ασία έναν ευλαβέστατο Ιερέα, ο οποίος δεν έκαμε ποτέ τον Καθαγιασμό των Τιμίων Δώρων, εάν προηγουμένως δεν έβλεπε ένα λευκότατο, αστραφτερό περιστέρι, λουσμένο σε άπλετο λευκό φως, να έρχεται και να στέκεται ακίνητο πάνω στα Τίμια Δώρα. Μετά τον Καθαγιασμό περίμενε για λίγες στιγμές, ώσπου να δει να αστράφτει το Άγιο Βήμα και το περιστέρι να εξαφανίζεται.

Κάποτε, δεν ήρθε το περιστέρι...Κι εκείνος το περίμενε...Και μαζί του περίμενε κι όλο το χωριό, γιατί ήταν Χριστούγεννα. Η ώρα περνούσε και ο ευλαβείς εκείνος Ιερέας δεν αποφάσιζε να κάνει την Μεταβολή, διότι δεν ήξερε άλλον τρόπο! Αυτόν γνώριζε, αυτόν ζούσε! Κάθε φορά που ήταν να γίνει η Μεταβολή και Καθαγιασμός των Τιμίων Δώρων, ερχόταν το πάλλευκο αυτό περιστέρι. Και άρχισε να κλαίει....

Τότε, βγήκε στην ωραία Πύλη και είπε στο εκκλησίασμα:
- Το Άγιο Πνεύμα δεν κατεβαίνει... Συγχωρέστε με συγχωριανοί μου, γιατί είμαι αμαρτωλός! Συγχωρέστε με, συγχωρέστε με... εγώ θα περιμένω...

Τι να έκανε το χωριό περίμενε και εκείνο. Σε λίγο είδε ο Ιερέας το περιστέρι, σαν αστραπή να κατέρχεται από τον τρούλο της Εκκλησίας και να στέκεται όπως πάντα, πάνω από τα Τίμια Δώρα... όλο Φως, όλο Δόξα!!!

Και ο άγιος εκείνος παππούλης είπε:
- Ήλθε! Και γύρισε με απλότητα , έκαμε τον Καθαγιασμό και συνέχισε τη Χριστουγεννιάτικη Θεία Λειτουργία.

Αναδημοσίευση από Ωφελήματα, από το βιβλίο : Εμπειρίες κατά τη Θεία Λειτουργία.

ΜΙΑ ΑΠΛΗ ΚΑΙ ΠΕΡΙΕΚΤΙΚΗ ΕΞΗΓΗΣΗ ΤΗΣ ΘΕΙΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ

 

Μια απλή και περιεκτική εξήγηση της Θείας Λειτουργίας

 
Η λειτουργία των Κατηχουμένων
 
Η Λειτουργία των Κατηχουμένων, αντιστοιχεί στην παρουσία Του ανάμεσα στους ανθρώπους, στους οποίους δίδαξε τον Λόγο της Αλήθειας.
Στα πρώτα χρόνια του Χριστιανισμού μπορούσαν να συμμετέχουν σ’ αυτήν και οι Κατηχούμενοι, δηλαδή όσοι προετοιμάζονταν να γίνουν Χριστιανοί, χωρίς να έχουν βαπτισθεί ακόμη.
Ο Ιερέας αρχίζει μέσα από το Άγιο Βήμα με την εκφώνηση:
«Ευλογημένη η Βασιλεία του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος πάντοτε, νυν και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων».
Έτσι δοξολογεί τον Τριαδικό Θεό και τον προσκαλεί να είναι παρών στο μυστήριο. Την ίδια ώρα ο Ιερέας κρατάει στα χέρια του το Ευαγγέλιο και σταυρώνει με αυτό την Αγία Τράπεζα.
Ο λαός απαντάει: «Αμήν». Είναι μια εβραϊκή λέξη που σημαίνει «ας γίνει» ή «πραγματικά, αληθινά».
 
Τα ειρηνικά
 
Στη συνέχεια, ο διάκονος όρθιος μπροστά στην Ωραία Πύλη μοιάζει με άγγελο που καλεί τον λαό να προσευχηθεί.
Αρχίζει με την αίτηση για την ειρήνη, γιατί χωρίς αυτήν είναι αδύνατη η προσευχή.
Και οι πιστοί αναφωνούν νοερά, μαζί με τον χορό* που ψάλλει: «Κύριε ελέησον»(=Κύριε, ελέησέ μας).
Όρθιος μπροστά στην Ωραία Πύλη, κρατώντας πάντα ανασηκωμένο το οράριο σαν απλωμένη αγγελική φτερούγα, ο διάκονος παρακινεί τον λαό σε προσευχή
για την «άνωθεν ειρήνη» και την σωτηρία των ψυχών τους,
για την ειρήνη όλου του κόσμου, για να είναι ακλόνητες οι άγιες Εκκλησίες του Θεού και για την ένωση όλων των ανθρώπων,
για τον ιερό ναό και όσους μπαίνουν μέσα σ’ αυτόν με πίστη, ευλάβεια και φόβο Θεού,
για τον Αρχιεπίσκοπο,
για το έθνος μας, τους άρχοντες και τον στρατό,
για την πόλη ή το χωριό, όπου τελείται η Λειτουργία,
για να είναι ευνοϊκές οι καιρικές συνθήκες, για να δώσει η γη πλούσιους καρπούς και για χρόνια ειρηνικά,
για τους ταξιδιώτες, τους αρρώστους, τους κουρασμένους, τους αιχμαλώτους
για να απαλλαγούμε όλοι μας από κάθε οργή, κίνδυνο και δύσκολη περίσταση.
Για να δείξει την αδυναμία των προσευχών μας, ο διάκονος στρέφεται στις μορφές της Θεοτόκου και των Αγίων, στο Τέμπλο, και καλεί τους πιστούς να θυμηθούν εκείνους που ήξεραν να προσεύχονται καλύτερα από εμάς, και που τώρα παρακαλούν για μας στους ουρανούς. Μας καλεί επίσης να προσφέρουμε ο καθένας τον εαυτό του κι ο ένας τον άλλον, καθώς και όλη τη ζωή μας στον Χριστό και Θεό μας.
(Νικολάι Βασιλίεβιτς Γόγκολ,
«Στοχασμοί Στη Θεία Λειτουργία» – Διασκευή)
Η ειρήνη
«Εν ειρήνη του Κυρίου δεηθώμεν!
Ειρήνη πάσι!
Πολύ συχνά ακούμε στον ναό εκφωνήσεις και ευχές που μιλούν για την ειρήνη. Μας υπενθυμίζουν ότι βρισκόμαστε στον οίκο του Θεού της ειρήνης και ότι η Εκκλησία του Χριστού είναι το βασίλειο της ειρήνης. Γι’ αυτό κάθε πιστός πρέπει να βιώνει την ειρήνη στις σχέσεις του προς τον Θεό, προς τους ανθρώπους και προς τον ίδιο τον εαυτό του.
Προς τον Θεό, με τη διαρκή μετάνοια και την τήρηση των εντολών Του.
Προς τους ανθρώπους, με την αγάπη, την υπομονή, την πραότητα, την ανοχή, την σπλαγχνικότητα.
Και προς τον εαυτό του, με την υπακοή στην φωνή της συνειδήσεώς του.
Ας θυμόμαστε πάντα την συμβουλή του Αποστόλου: «Να Επιδιώκετε Την Ειρήνη Με Όλους. Επιδιώκετε Και Την Αγιότητα, Χωρίς Την Οποία Κανείς Δεν Θ’ Αντικρύσει Τον Κύριο» (Εβρ. 12,14).
(Άγιος Ιωάννης Της Κροστάνδης)
 
Τα «αντίφωνα»
 
Είναι στίχοι από ψαλμούς, που συνοδεύονται από έναν ύμνο («εφύμνιο»).
Ψάλλονται «κατ’ αντιφωνίαν», δηλαδή κάποιος απαγγέλει τον στίχο και στη συνέχεια, όλος ο χορός ψέλνει το «εφύμνιο».
Τα αντίφωνα είναι τρία.
 Το πρώτο έχει σαν εφύμνιο το: «Ταις πρεσβείαις της Θεοτόκου, Σώτερ, σώσον ημάς».
Το εφύμνιο του δευτέρου είναι: «Σώσον ημάς, Υιέ Θεού, ο αναστάς εκ νεκρών, ψάλλοντάς Σοι: Αλληλούια».
Το εφύμνιο του τρίτου είναι το απολυτίκιο της ημέρας.
Τρεις φορές επαναλαμβάνεται η μικρή συναπτή : «’Ετι και έτι εν ειρήνη….», «Αντιλαβού, σώσον…», «Της Παναγίας αχράντου…». Δεν είναι επανάληψη παλαιών ή των ίδιων αιτήσεων, αλλά είναι αναζήτηση καινούργιων εμπειριών. Ξανά και ξανά λοιπόν ζητάμε το έλεος Του, γιατί είναι απερίγραπτοι και απερινόητοι οι οικτιρμοί Του. Εκτός αυτών η επανάληψη μέσα στη Λατρεία και τη ζωή γενικότερα είναι σύνηθες φαινόμενο, εφ’ όσον είναι ευχάριστη η επανάληψη και ουσιώδης. Ποια μάνα δεν φιλάει ξανά και ξανά το παιδί της.
 
Η μικρή είσοδος
 
Είναι μια μικρή λιτανεία, που γίνεται στην αρχή σχεδόν της Θ. Λειτουργίας.
Η μικρή είσοδος συμβολίζει την έναρξη της δημόσιας ζωής και δράσης του Χριστού. Όταν, δηλαδή, αφού βαπτίσθηκε στον Ιορδάνη από τον Άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο, άρχισε να εμφανίζεται μπροστά στα πλήθη των ανθρώπων και να τους διδάσκει τον Λόγο του Θεού.
Ενώ ψάλλεται το «γ’ αντίφωνο», που είναι το απολυτίκιο της ημέρας, ο ιερέας πλησιάζει στην αγία Τράπεζα, παίρνει το Ευαγγέλιο και το βγάζει έξω, στον λαό.
Δεν βγαίνει από την κεντρική πύλη του Ιερού Βήματος, την «Ωραία Πύλη», αλλά από την πλαϊνή.
Ο Ιερέας κρατάει στα χέρια του το Ιερό Ευαγγέλιο. Είναι το πιο ιερό βιβλίο για την Εκκλησία μας. Βρίσκεται πάντοτε πάνω στην Αγία Τράπεζα. Περιέχει αποσπάσματα από τα τέσσερα ευαγγέλια, δηλ. τα κείμενα στα οποία οι τέσσερις Ευαγγελιστές (Ματθαίος, Μάρκος, Λουκάς, Ιωάννης) κατέγραψαν τη ζωή και τη διδασκαλία του Χριστού.
Κρατάει μάλιστα το Ευαγγέλιο μπροστά από το πρόσωπό του. Δείχνει ότι δεν περνάει ανάμεσά μας αυτός, αλλά ο Κύριος που σε λίγο θα μας διδάξει.
Μπροστά από τον Ιερέα πηγαίνουν παιδιά με λαμπάδες και εξαπτέρυγα. Η λαμπάδα στην Μικρή Είσοδο συμβολίζει τον Άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο. Αυτός προχώρησε μπροστά από τον Χριστό, για να ετοιμάσει το δρόμο Του. Κήρυττε στους ανθρώπους ότι «Να, Έφτασε Η Βασιλεία Των Ουρανών».
 
Μόλις φτάσει στο κέντρο του ναού ο ιερέας αναφωνεί: «Σοφία. Ορθοί». Διακηρύσσει έτσι ότι η Σοφία του Θεού φανερώθηκε στον κόσμο με το κήρυγμα του Ευαγγελίου. Με το «Ορθοί» καλεί όλους να σταθούν ευλαβικά όρθιοι.
Ύστερα όλοι μαζί ψέλνουμε: «Δεύτε προσκυνήσωμεν και προσπέσωμεν Χριστώ. Σώσον ημάς, Υιέ Θεού, ο αναστάς εκ νεκρών, ψάλλοντάς Σοι: Αλληλούια».
Δηλαδή: «Ελάτε, Ας Προσκυνήσουμε Κι Ας Λατρεύσουμε Τον Χριστό. Σώσε Μας, Υιέ Του Θεού, Εσύ Που Αναστήθηκες Από Τους Νεκρούς, Εμάς Που Σου Ψέλνουμε: Αλληλούια».
Στη συνέχεια μπαίνει πάλι στο Ιερό Βήμα. Οι ψάλτες ψέλνουν τα απολυτίκια της εορτής ή του αγίου, που τιμά η Εκκλησία την ημέρα εκείνη. Κι ακόμη, το απολυτίκιο του Αγίου, στον οποίο είναι αφιερωμένος ο ναός και το κοντάκιο της εορτής.
Σε λίγο ψέλνουμε τον Τρισάγιο Ύμνο, δηλαδή το «Άγιος ο Θεός, άγιος Ισχυρός, άγιος αθάνατος, ελέησον ημάς».
Αυτό σημαίνει: «Άγιος Είσαι Ο Θεός, Άγιος Και Ισχυρός, Άγιος Και Αθάνατος. Ελέησέ Μας».
 
Τα αναγνώσματα
 
Στη συνέχεια, ο αναγνώστης θα διαβάσει τον Απόστολο, δηλαδή ένα κομμάτι από τις επιστολές που έγραψαν οι Απόστολοι σε διάφορες Εκκλησίες ή από τις «Πράξεις των Αποστόλων».
Όταν τελειώσει και ο Απόστολος, ο Ιερέας θα εμφανισθεί στην Ωραία Πύλη. Θα κρατάει και πάλι το Ευαγγέλιο, ανοιχτό αυτή τη φορά.
Μπορούμε να δούμε ότι στο κάλυμμα του βιβλίου από την μία πλευρά είναι σκαλισμένη η εικόνα της Σταύρωσης και από την άλλη, της Ανάστασης.
Τώρα οι πιστοί ακούν ένα απόσπασμα από το ιερό αυτό βιβλίο, που θα το διαβάσει ο Ιερέας.
«Με τα κεφάλια σκυμμένα ευλαβικά, προσέχοντας το Ευαγγέλιο, όλοι αγωνίζονται να δεχθούν μέσα τους τον σπόρο του θείου Λόγου. Τον σπόρο που σπέρνει ο ουράνιος σποριάς με το στόμα του Ιερέα Του στις καρδιές τους. Όχι όμως στις καρδιές εκείνες, που ο Σωτήρας παρομοίασε με τη γη δίπλα στο δρόμο, όπου, αν και έπεσε ο σπόρος, καταπατήθηκε και τα πετεινά του ουρανού, δηλ. οι κακές σκέψεις μας, τον κατέφαγαν.
 Ούτε στις καρδιές που μοιάζουν με πέτρινο έδαφος, όπου μολονότι δέχονται μετά χαράς τον σπόρο του λόγου, αυτός δεν βγάζει βαθειές ρίζες –γιατί είναι καρδιές χωρίς βάθος κι ο σπόρος μόλις βλαστήσει ξεραίνεται. Ούτε και στις καρδιές που μοιάζουν με γη γεμάτη αγκάθια (τις φροντίδες και τις μέριμνές μας), που πνίγουν τον σπόρο μόλις φυτρώσει. Καρποφορεί μόνο στις καρδιές που μοιάζουν με την καλή γη και δίνουν καρπό, άλλη εκατό φορές περισσότερο, άλλη εξήντα και άλλη τριάντα».
(Νικολάι Γκόγκολ, Στοχασμοί Στη Θεία Λειτουργία)
 
Η Λειτουργία των πιστών
 
Στα παλιά χρόνια, που οι Χριστιανοί βαπτίζονταν σε μεγάλη ηλικία, όσοι δεν είχαν βαπτισθεί ακόμη, αλλά πήγαιναν στη Θεία Λειτουργία για να ακούσουν τον Λόγο του Θεού –οι Κατηχούμενοι– έφευγαν από το ναό μετά το Ευαγγέλιο, μόλις τελείωνε ο Ιερέας το κήρυγμα. Έμεναν τότε μόνο οι βαπτισμένοι Χριστιανοί, οι Πιστοί. Αυτοί μόνο μπορούσαν να συμμετέχουν στη Θεία Λειτουργία και όταν θα ερχόταν η ώρα, να κοινωνούν.
Έτσι, μετά το Ευαγγέλιο αρχίζει το μέρος της Θείας Λειτουργίας, που ονομάζεται Λειτουργία των Πιστών.
Από το σημείο αυτό δεν επιτρέπεται να φεύγει κανείς από το ναό. Όλοι θα μείνουν μέχρι το τέλος της Θ. Λειτουργίας!
Ο ψάλτης αρχίζει τον Χερουβικό Ύμνο, που καλεί τους πιστούς να ξεχάσουν κάθε φροντίδα την ώρα εκείνη, γιατί θα υποδεχθούν τον Βασιλιά των Όλων, μαζί με στρατιές Αγγέλων.
Την ώρα εκείνη ο Ιερέας απλώνει πάνω στην Αγία Τράπεζα το Ειλητό, ένα μεταξωτό πανί, που εικονίζει την ταφή του Κυρίου. Πάνω σ’ αυτό το πανί θα τοποθετηθούν, μετά τη Μεγάλη Είσοδο, ο άγιος Δίσκος (που περιέχει τον Αμνό και τις μερίδες της Παναγίας, των Αγίων και όλων των πιστών) και το Άγιο Ποτήριο (που περιέχει κρασί και λίγο νερό). Ύστερα, βγαίνει στην Ωραία Πύλη και θυμιάζει όλους τους πιστούς για να θυμίσει σε όλους πως πρέπει να κατευθύνουν την προσευχή τους σαν θυμίαμα μπροστά στον Κύριο, λέγοντας τον 50ο ψαλμό του Δαυίδ, δηλαδή τον ψαλμό της μετανοίας. Το θυμίαμα αυτό συμβολίζει τη σμυρναλόη του Νικοδήμου. Πριν πάρει στα χέρια του ο Λειτουργός τα τίμια Δώρα, ζητά συγγνώμη από τους τυχόν συλλειτουργούς του Ιερείς, και κατόπιν βγαίνει στην Ωραία Πύλη και ζητά συγγνώμη από το λαό.
 
Η Μεγάλη Είσοδος
 
Ο Ιερέας ξεκινάει από την Προσκομιδή και, κρατώντας τον Άγιο Δίσκο και το Άγιο Ποτήριο, περνάει ανάμεσα από τους πιστούς και από την Ωραία Πύλη μπαίνει στο Ιερό Βήμα για να τα τοποθετήσει πάνω στην Αγία Τράπεζα και να τα σκεπάσει με ένα τετράγωνο ύφασμα, τον «Αέρα», που συμβολίζει το λίθο που σφράγισε τον Πανάγιο Τάφο.
Η λιτανεία αυτή συμβολίζει την είσοδο του Κυρίου στα Ιεροσόλυμα για το πάθος και την πορεία του Κυρίου προς τον Γολγοθά και τον Πανάγιο Τάφο (δηλαδή την εναπόθεση Του στην Αγία Τράπεζα). Λέγεται «Μεγάλη Είσοδος» διότι πλησιάζει η τέλεση του μεγάλου Μυστηρίου. Το θυμίαμα κατά την Μεγάλη Είσοδο συμβολίζει το Άγιο Πνεύμα με τη φωτιά του θυμιατού και τον ευωδιαστό καπνό του θυμιάματος. Το θυμίαμα μετά την απόθεση των τιμίων Δώρων επάνω στο Αντιμήνσιο και την κάλυψη τους με τον Αέρα, υποδηλώνει τα αρώματα των Μυροφόρων. Σε ορισμένους ναούς και στα μοναστήρια, μετά την Μεγάλη Είσοδο, κλείνονται πρώτα τα Βημόθυρα (οι ξύλινες μικρές πόρτες της Ωραίας Πύλης), που σημαίνουν την κάθοδο στον Άδη, και κατόπιν το καταπέτασμα (η κουρτίνα της Ωραίας Πύλης), που υποδηλώνει την εγκατάσταση της κουστωδίας.
 
Συναπτή Τιμίων Δώρων
 
Ύστερα από τη Μεγάλη Είσοδο ακολουθούν οι «Αιτήσεις». Με αυτές ο Ιερέας μας καλεί να ζητήσουμε από τον Κύριο ειρηνική και χωρίς αμαρτίες την ημέρα μας, Άγγελο φύλακα από κάθε κακό, συγχώρηση των αμαρτιών μας, τα καλά και ωφέλιμα για τις ψυχές μας και ειρήνη στον κόσμο και άλλα πνευματικά αγαθά. Κι εμείς, σε κάθε αίτηση, απαντάμε: «Παράσχου, Κύριε» (δηλαδή, «Χάρισέ μας, Κύριε»).
Κατόπιν μας προτρέπει να αγαπήσουμε ο ένας τον άλλο. Στηρίζεται στα λόγια του Χριστού, σύμφωνα με τα οποία δεν είναι δυνατόν να προσφέρει κανείς το δώρο του στον Θεό, αν προηγουμένως δεν έχει συγχωρεθεί με τον αδελφό του.

Σύμβολο της Πίστεως

Πλησιάζει μετά η ομολογία της πίστεως, όταν δηλαδή όλοι μαζί θα πούμε το «Πιστεύω». Γι’ αυτό ακολουθεί το παράγγελμα του διακόνου: «Τας θύρας, τας θύρας! Εν σοφία πρόσχωμεν». Στα παλιά χρόνια οι θυρωροί έπρεπε να προσέχουν τις πόρτες, μήπως μπει στο ναό κάποιος κατηχούμενος ή άπιστος.
Ενώ απαγγέλουμε το Σύμβολο της Πίστεως, ο Ιερέας ξεσκεπάζει τα τίμια Δώρα και ανακινεί πάνω τους τον «Αέρα». Αυτό συμβολίζει την πνοή του Αγίου Πνεύματος, που σε λίγο θα τα καθαγιάσει.
 
Αγία Αναφορά
 
Μετά καλούμαστε να σταθούμε με ευλάβεια και σεβασμό: «Στώμεν καλώς, στώμεν μετά φόβου…». Τώρα θα προσφέρουμε στο Θεό το μεγάλο Μυστήριο, δείγμα λατρείας και αφοσίωσης.
Ο Ιερέας αρχίζει να απαγγέλλει τη μεγάλη ευχή του Καθαγιασμού των τιμίων Δώρων. Με αυτήν ευχαριστεί τον Θεό για όσα μας έχει δώσει και ιδίως, γιατί έστειλε τον Μονογενή Υιό Του που μας παρέδωσε το μεγάλο Μυστήριο.
Στο σημείο αυτό εκφωνεί τα λόγια, με τα οποία ο Κύριος συνέστησε το Μυστήριο στη διάρκεια του Μυστικού Δείπνου:
«Λάβετε, φάγετε, τούτο μου εστί το Σώμα, το υπέρ υμών κλώμενον εις άφεσιν αμαρτιών» -δηλαδή, «Λάβετε και φάγετε, αυτό είναι το Σώμα μου, που για χάρη σας κομματιάζεται, για τη συγχώρεση των αμαρτιών σας». Την ώρα αυτή ο Ιερέας δείχνει το ψωμί, που σε λίγο θα γίνει Σώμα Χριστού.
Και μετά από λίγο, δείχνει το Άγιο Ποτήριο με το κρασί και λέει:
«Πίετε εξ αυτού πάντες, τούτο εστί το Αίμα μου, το της Καινής Διαθήκης, το υπέρ ημών εκχυνόμενον εις άφεσιν αμαρτιών» -δηλαδή, «Πιείτε απ’ αυτό όλοι, αυτό είναι το Αίμα μου, το αίμα της Καινής Διαθήκης, που χύνεται για σας και για όλους, για την άφεση των αμαρτιών σας».
Και καταλήγει ο Ιερέας, υψώνοντας μαζί τον Άγιο Δίσκο και το Άγιο Ποτήριο: «Τα σα εκ των σων σοί προσφέρομεν κατά πάντα και δια πάντα» -δηλαδή, «αυτά τα δικά Σου Δώρα προσφέρουμε σ’ Εσένα σε κάθε καιρό και για όλες τις ευεργεσίες Σου».
Και ακολουθεί η μεγάλη στιγμή. Ο Ιερέας παρακαλεί τον Θεό να στείλει το Άγιο Πνεύμα στα τίμια Δώρα και να τα μεταβάλει σε Σώμα και Αίμα Χριστού.
Ο Ιερέας ευλογεί με το σημείο του Σταυρού πάνω από τον Άγιο Άρτο, λέγοντας: «Και ποίησον τον μεν άρτον τούτον τίμιον σώμα του Χριστού σου. Αμήν» -δηλαδή, «Και κάνε αυτόν τον Άρτο, το ίδιο το τίμιο Σώμα του Χριστού Σου. Αμήν».
Και μετά ευλογεί πάνω από το Άγιο Ποτήριο, λέγοντας: «Το δε εν τω Ποτηρίω τούτω τίμιον αίμα του Χριστού σου. Αμήν» -που σημαίνει: «Κι αυτό που είναι μέσα σε τούτο το Ποτήριο, (κάνε το) το ίδιο το τίμιο Αίμα του Χριστού Σου. Αμήν».
Και στη συνέχεια, ευλογώντας σταυρωτά τον Άγιο Άρτο και το Άγιο Ποτήριο, ο Ιερέας λέει: «Μεταβαλών τω Πνεύματί Σου τω Αγίω. Αμήν, αμήν, αμήν» -δηλαδή, «Αφού τα μεταβάλεις με το Πνεύμα Σου το Άγιο. Αμήν, αμήν, αμήν».
Έτσι γίνεται το θαύμα της μεταβολής του ψωμιού και του κρασιού, που προσέφεραν οι Χριστιανοί, στο ίδιο το Σώμα και το ίδιο το Αίμα του Χριστού. Πόσο μεγάλη είναι η τιμή που μας γίνεται, να παρευρισκόμαστε στο μεγάλο αυτό θαύμα!
Την ίδια ώρα οι πιστοί ψάλλουν: «Σε υμνούμεν, σε ευλογούμεν, σοί ευχαριστούμεν, Κύριε, και δεόμεθά σου ο Θεός ημών» -που σημαίνει: «Εσένα υμνούμε, Εσένα ευλογούμε, Εσένα ευχαριστούμε, Κύριε, και Σε παρακαλούμε, Θεέ μας».
Μετά τον Καθαγιασμό των τίμιων Δώρων, ο Ιερέας μνημονεύει όλα τα μέλη της Εκκλησίας. Πρώτα τους Αγίους –και εξαιρετικά την Θεοτόκο. Ύστερα τους κεκοιμημένους Χριστιανούς. Τέλος, τους ζωντανούς, με πρώτον τον Αρχιεπίσκοπο. Και για να μη μείνει κανείς έξω από το μεγάλο Δείπνο, στο τέλος ζητάει από τον Κύριο να θυμηθεί: «και ων έκαστος κατά διάνοιαν έχει και πάντων και πασών» -δηλαδή, «και όλους όσους έχει στο νου του ο καθένας, άντρες και γυναίκες».
 
Δίπτυχα
 
Μετά τον Καθαγιασμό των τίμιων Δώρων, ο Ιερέας μνημονεύει όλα τα μέλη της Εκκλησίας. Πρώτα τους Αγίους –και εξαιρετικά την Θεοτόκο. Ύστερα τους κεκοιμημένους Χριστιανούς. Τέλος, τους ζωντανούς, με πρώτον τον Αρχιεπίσκοπο. Και για να μη μείνει κανείς έξω από το μεγάλο Δείπνο, στο τέλος ζητάει από τον Κύριο να θυμηθεί: «και ων έκαστος κατά διάνοιαν έχει και πάντων και πασών» -δηλαδή, «και όλους όσους έχει στο νου του ο καθένας, άντρες και γυναίκες».
Σε λίγο, αρχίζει η προετοιμασία για την Θεία Κοινωνία.
Όταν ο Ιερέας παύσει να μνημονεύει τα ονόματα των πιστών, βγαίνει στην Ωραία Πύλη και ευλογεί όλο το εκκλησίασμα με τον Τίμιο Σταυρό, λέγοντας: «Και έσται τα ελέη του μεγάλου Θεού και Σωτήρος ημών Ιησού Χριστού μετά πάντων υμών», δηλαδή: «Και ας είναι οι δωρεές του μεγάλου Θεού και Σωτήρα μας Ιησού Χριστού μαζί με όλους σας». Και οι πιστοί απαντούν: «Και μετά του πνεύματός σου» -«Και με το δικό σου πνεύμα».
Και τότε, αμέσως αρχίζει η προετοιμασία για την Θεία Κοινωνία.
 
Με μια σειρά δεήσεις μπροστά από τα καθαγιασμένα ήδη Τίμια Δώρα, ο Ιερέας παρακαλεί τον Θεό να αξιώσει αυτόν και τους πιστούς να μεταλάβουν τα άχραντα μυστήρια. Και ο λαός απαντά: «Κύριε ελέησον» ή «Παράσχου Κύριε».
 
Η Κυριακή Προσευχή
 
Τότε απαγγέλουν όλοι μαζί την «Κυριακή προσευχή», δηλ. την προσευχή που δίδαξε ο Κύριος στους μαθητές του, πάνω σε ένα ύψωμα της Γαλιλαίας:
Με την Κυριακή προσευχή, το Πάτερ ημών δηλαδή, οι πιστοί παρακαλούν τον Θεό, που τον ονομάζουν Πατέρα τους:
Να δοξάζεται το όνομα του Θεού σε όλους τους ανθρώπους, με τα λόγια και τα έργα των πιστών Του
Να έρθει η Βασιλεία του Θεού στις ψυχές όλων των ανθρώπων
Να εφαρμόζεται από όλους τους ανθρώπους το άγιο θέλημα του Θεού
Να δώσει ο Θεός «τον επιούσιο άρτο», δηλ. όλα όσα είναι αναγκαία για την ψυχή και το σώμα του ανθρώπου, και πρώτα απ’ όλα το ίδιο το Σώμα και το Αίμα Του
Να συγχωρήσει τις αμαρτίες τους, με την προϋπόθεση ότι κι αυτοί θα συγχωρούν τις αμαρτίες των άλλων
Να μην επιτρέψει να βρεθούν σε περιστάσεις που θα τους εκθέσουν στον κίνδυνο της αμαρτίας.
Και στο τέλος, ομολογούν –με το στόμα του Ιερέα- ότι ο Θεός μπορεί να τους δώσει όλα αυτά γιατί είναι ο αιώνιος βασιλιάς και ο Παντοδύναμος Θεός, που προστατεύει και βοηθά τους ανθρώπους.
 
Κοινωνικό
 
Στη συνέχεια ο Ιερέας ευλογεί τους πιστούς, λέγοντας: «Ειρήνη πάσι» -«Ειρήνη σε όλους»- και σε λίγο τους λέει: «Πρόσχωμεν» -«Ας προσέξουμε».
Αμέσως ύστερα, υψώνει τον Άγιο Άρτο και αναφωνεί: «Τα άγια τοις αγίοις»-δηλαδή, «Τα άγια Δώρα είναι για τους αγίους». Εννοεί με αυτό ότι πρέπει να είναι άγιοι όσοι θα δεχτούν μέσα τους το Άγιο Σώμα και το Αίμα του Κυρίου. Ότι δηλαδή πρέπει να είναι κατάλληλα προετοιμασμένοι και καθαρισμένοι από τις αμαρτίες τους για να κοινωνήσουν. Και βέβαια, ο Χριστιανός καθαρίζεται από τις αμαρτίες όταν τις ακουμπά στο επιτραχήλιο του Πνευματικού, στο μυστήριο της Ιεράς Εξομολόγησης, αφού πρώτα μετανοήσει (μετανοιώσει) ειλικρινά γι’ αυτές. Τότε κλείνει η Ωραία Πύλη.
Ο Ιερέας χωρίζει σε 4 μέρη τον Άγιο Άρτο. Το πρώτο από αυτά τα μέρη το ρίχνει μέσα στο Άγιο Ποτήριο, που περιέχει το πανάχραντο Θείο Αίμα. Το δεύτερο το βάζει στην άκρη για να κοινωνήσουν ο ίδιος και ο διάκονος, χωριστά από το Αίμα. Και τα άλλα μέρη τα κόβει σε μικρότερα τεμάχια, ανάλογα με τον αριθμό εκείνων που θα κοινωνήσουν.
 
Μ’ αυτόν τον τεμαχισμό δεν διαιρείται το Σώμα του Χριστού. Και στο μικρότερο κομματάκι απ’ αυτά διατηρείται ολόκληρος ο Χριστός – όπως κάθε μέλος του ζωντανού σώματος μας είναι παρούσα ψυχή, όχι μερισμένη, αλλά ενιαία και αδιαίρετη. Όπως σε ένα καθρέφτη, που αν σπάσει σε χίλια κομμάτια, τα ίδια αντικείμενα εξακολουθούν να καθρεφτίζονται ακόμα και στο μικρότερο κομμάτι. Όπως τέλος ένας ήχος διατηρείται ακέραιος και ολόκληρος έστω και αν τον ακούνε χιλιάδες αυτιά.
Ακόμη, θα ρίξει στο Άγιο Ποτήριο το «άγιο ζέον», δηλ. ζεστό νερό, που συμβολίζει την ζεστή Πίστη όσων συμμετέχουν στη Θ. Λειτουργία και τη θερμότητα του Αγίου Πνεύματος.
Ύστερα γονατίζει και διαβάζει κάποιες ευχές με τις οποίες παρακαλεί τον Κύριο να μεταλάβει αξίως. Ο ίδιος και ο διάκονος, αν υπάρχει, κοινωνούν πρώτα το Σώμα και μετά το Αίμα του Κυρίου, χωριστά. Και αφού κοινωνήσουν, βάζουν προσεκτικά ό,τι υπάρχει πάνω στον Άγιο Δίσκο, μέσα στο Άγιο Ποτήριο.
 
Στον καιρό της πρώτης Εκκλησίας, οι πιστοί κοινωνούσαν τα θεία Μυστήρια χωριστά, όπως σήμερα οι κληρικοί, παίρνοντας ο καθένας στα χέρια του το πανάχραντο Σώμα του Κυρίου, και πίνοντας ύστερα από το Ποτήριο το πανάχραντο Αίμα Του. Όταν όμως κάποιοι χριστιανοί αμαθείς και απαίδευτοι – χριστιανοί στο όνομα μόνο – άρχισαν να παίρνουν τα Τίμια Δώρα στα σπίτια τους και να τα χρησιμοποιούν σε δεισιδαιμονικές και βλάσφημες τελετές, ή και μέσα στην Εκκλησία να τα αντιμετωπίζουν με ασέβεια, δημιουργώντας θόρυβο και ταραχή, ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος θέσπισε να δίνονται στο λαό ενωμένα το Σώμα και το Αίμα. Και όχι μέσα στα χέρια τους, αλλά απευθείας στο στόμα, με την αγία Λαβίδα, που εικονίζει την λαβίδα εκείνη με το αναμμένο κάρβουνο, με την οποία το πύρινο Σεραφείμ άγγιξε τα χείλη του προφήτη Ησαΐα, θυμίζοντας έτσι σε όλους τι είναι αυτό που άγγιξε τα χείλη τους. Αφού κοινωνήσει πρώτα ο ίδιος και έπειτα μεταδώσει τα Θεία Δώρα και στο διάκονο, ο λειτουργός του Χριστού, εμφανίζεται σαν ένας καινούργιος άνθρωπος, καθαρισμένος με τη θεία Κοινωνία από όλα του τα αμαρτήματα, σαν αληθινά άγιος αυτή τη στιγμή και άξιος να μεταδώσει τα Θεία Δώρα στους πιστούς.
 
Θεία Κοινωνία - Θεία Μετάληψη
 
Βγαίνει στην Ωραία Πύλη, κρατώντας το Άγιο Ποτήριο και καλεί τους πιστούς λέγοντας: «Μετά φόβου Θεού, πίστεως και αγάπης προσέλθετε» -δηλαδή, «Πλησιάστε με φόβο Θεού, πίστη και αγάπη».
Και όσοι είναι προετοιμασμένοι –καθαρισμένοι από τις αμαρτίες τους, νηστικοί εκείνο το πρωΐ, χωρίς μίσος για κάποιον αδελφό τους, με προσευχή– πλησιάζουν για να δεχθούν μέσα τους το Σωμα και το Αίμα του Χριστού. Για να γίνουν «σύσσωμοι και σύναιμοι Χριστού» -δηλ. για να έχουν το ίδιο με τον Χριστό Σώμα και το ίδιο Αίμα.
 
Ευχαριστία - Απόλυση

Μετά την Θ. Κοινωνία ψέλνουν όλοι το «Είδομεν το φως το αληθινόν…», έναν ύμνο για το Άγιο Πνεύμα, με τον οποίο ομολογούν την πίστη τους στην Αγία Τριάδα και την δοξολογούν, με αφορμή το μεγάλο μυστήριο που τελέσθηκε με τη δύναμη του Τριαδικού Θεού και στο οποίο όλη η Εκκλησία συμμετείχε.
Όλοι οι πιστοί ευχαριστούν τον Θεό, για το Σώμα και το Αίμα του Χριστού, το οποίο κοινώνησαν. Και βέβαια, εννοείται ότι κανείς δεν φεύγει πριν ευχαριστήσει τον Θεό για τα μεγάλα αυτά Δώρα. Αλλιώς μοιάζει με τον Ιούδα, που έφυγε από τον Μυστικό Δείπνο, αμέσως μόλις έλαβε από τον Άρτο.
Οι πιστοί, γεμάτοι ευγνωμοσύνη στον Κύριο για την Θεία Κοινωνία και για τις πλούσιες ευλογίες ψέλνουν τον ύμνο του Ιώβ: «Είη το όνομα Κυρίου ευλογημένον από του νυν και έως του αιώνος» -«Ας είναι το όνομα του Κυρίου ευλογημένο, τώρα και πάντοτε».
 
Ύστερα, ο Ιερέας ευλογεί τους πιστούς και κάνει την απόλυση. Τώρα οι πιστοί μπορούν να απολυθούν εν ειρήνη, δηλαδή να αποχωρήσουν από το ναό με την ειρήνη του Θεού, για να πάνε στο σπίτι τους να … συνεχίσουν την Θεία Λειτουργία. Όχι απαραίτητα να ψάλλουν, αλλά με την συμπεριφορά τους από εκεί και στο εξής  να φέρονται όπως αρμόζει σε όποιον κατοικεί μέσα του ο Χριστός. Να μεταφέρουν τον αγιασμό που δέχθηκαν σε όλους τους γύρω τους, στους οποίους βέβαια θα φέρονται με την αγάπη του Χριστού, που πρώτα στην Θ. Λειτουργία έζησαν.
Όσοι δεν κοινώνησαν, στο τέλος παίρνουν αντίδωρο από το χέρι του Ιερέα. Αντίδωρο είναι αυτό που δίνεται αντί για το δώρο, την Θ. Ευχαριστία. Ο καθένας, παίρνοντας ένα κομμάτι αντίδωρο, πρέπει να το δέχεται σαν ψωμί από το συμπόσιο εκείνο, όπου ο ίδιος ο Δημιουργός μίλησε στον λαό Του, και να το τρώει με ευλάβεια, θεωρώντας όλους τους ανθρώπους γύρω του σαν αληθινά και πολυαγάπητα αδέρφια του. Και, σύμφωνα με την αρχαία συνήθεια, πρέπει να το φάει πριν από κάθε άλλη τροφή. Μπορεί ακόμη να το πάρει στο σπίτι, στην οικογένειά του, ή να το προσφέρει σε αρρώστους, σε φτωχούς και σε κάθε άλλον, που για οποιονδήποτε λόγο δεν μπόρεσε να έρθει στην εκκλησία για την Λειτουργία.
Αλλά Και Όποιος Κοινώνησε Προσέχει, Σύμφωνα Με Την Παλαιά Ευλαβική Συνήθεια, Να Μην Φτύσει Την Ημέρα Εκείνη. Το Αίμα Του, Είπαμε, Έχει Γίνει Ένα Με Του Χριστού Το Αίμα Και Στο Στόμα Του Ενδέχεται Να Βρίσκεται Ακόμη Κάποιο Μικρό Κομμάτι Αγίου Άρτου, Που Ωστόσο Είναι Ολόκληρο Του Χριστού Το Σώμα.
Και βέβαια, δεν συμμετέχουμε στα άχραντα μυστήρια μόνο κάθε… Χριστούγεννα και Πάσχα. Σίγουρα, αν δεν κοινωνήσουμε σ’ αυτές τις μεγάλες γιορτές της Εκκλησίας μας, τα κοσμικά τραπέζια και τα πανηγύρια μόνο δεν έχουν κανένα νόημα. Δεν γεννιέται μέσα μας ο Χριστός ούτε ζούμε την Ανάστασή Του. Μόνο με την Θεία Κοινωνία γίνεται αυτό.
Η συμμετοχή μας, ωστόσο, να είναι όσο γίνεται πιο τακτική. Εννοείται, με την ευλογία του πνευματικού μας και μετά από κατάλληλη προετοιμασία. Όσο συχνότερα μπορεί κανείς να παίρνει μέρος σ’ αυτό το ιερό πανηγύρι της Αγάπης.
 
Διακόνημα