ΓΙΑΤΙ ΕΝΑΣ ΘΕΟΣ ΑΓΑΠΗΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΣΕ ΕΠΙΘΕΤΙΚΑ ΚΑΙ ΣΑΡΚΟΒΟΡΑ ΖΩΑ; – ΤΙ ΑΠΑΝΤΑΕΙ Η ΒΙΒΛΟΣ

Γιατί ένας Θεός αγάπης δημιούργησε επιθετικά και σαρκοφόρα ζώα;

– Τι απαντάει η Βίβλος –

Ο Θεός είναι αγάπη, διακήρυξε ο μαθητής της αγάπης Ιωάννης (Α’ Ιωάννου 5:16). Αυτή είναι μια από τις πάμπολλες δηλώσεις της Βίβλου για τον Δημιουργό ότι είναι Θεός αγάπης, η οποία αγάπη εκδηλώνεται φυσικά, σ’ όλη την κτίση. Ο Ψαλμωδός έγραψε για το Θεό: «Ανοίγεις την χείρα σου και χορταίνεις την επιθυμία παντός ζώντος» (Ψαλμ.145:16).

O Ιησούς, ο Κύριός μας, μίλησε επίσης για την στοργική πρόνοια του Θεού για τα ζώντα πλάσματα (Ματθ.6:26). Και μια ματιά στη φύση, αποκαλύπτει ότι ο Δημιουργός, είναι Θεός αγάπης, τάξης, αλλά και ομορφιάς. Ομορφιά απείρου κάλους υπάρχει στα φυτά, στα λουλούδια, στο μεγαλείο της θάλασσας, στα άσματα των πουλιών, σ’ ένα ηλιοβασίλεμα κλπ.

Ωστόσο, απ’ την άλλη πλευρά, κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει ότι στη φύση παρατηρούνται μερικά φαινόμενα που φαίνονται να αντιλέγουν σ’ αυτήν την εκδήλωση αγάπης του Θεού.

Ένα τέτοιο είναι και το φαινόμενο της αλληλοεξόντωσης των ζώων μεταξύ τους και μάλιστα της εκδήλωσης επιθετικότητας μερικές φορές ζώων εναντίον και του ανθρώπου. Όλοι μας έχουμε δει σε φωτογραφίες (και μερικοί από κοντά σε ζωολογικούς κήπους) τα φοβερά σαγόνια του λευκού καρχαρία, τις τρομερές σιαγόνες του κροκοδείλου, για τα γαμψά νύχια της λεοπάρδαλης και τους ισχυρούς κυνόδοντες του λιονταριού. Αυτά φαίνονται κατασκευασμένα για να κατασπαράζουν ζωικά μέρη και σάρκες. Είναι πασίγνωστο ότι μερικές φορές μάλιστα, γίνονται θύματα σαρκοβόρων ζώων, ανυποψίαστοι περιηγητές και κολυμβητές στην ζούγκλα και σ’ άλλα μέρη.

Αυτόματα λοιπόν και εύλογα, ανακύπτει το ερώτημα: γιατί ένας Θεός αγάπης –όπως τον παρουσιάζει η Βίβλος- δημιούργησε σαρκοβόρα και επιθετικά ζώα; Πώς συμβιβάζεται ο πόνος και η βία που εκδηλώνεται στη φύση, με το έργο ενός Θεού που έκαμε πάντα καλά λίαν, σύμφωνα με την Γένεση; Το ερώτημα γίνεται ακόμα πιο περίπλοκο όταν διαβάζουμε στη Γένεση 1:30, ότι ο Θεός έδωσε στα ζώα της γης, και στα πτηνά και τα ερπετά, «πάντα χλωρόν χόρτον εις τροφήν». Αφού λοιπόν αρχικά τα ζώα δημιουργήθηκαν ως φυτοφάγα και όχι σαρκοφάγα, πώς και πότε απόκτησαν χαρακτηριστικά και όργανα τέτοια (σιαγόνες, δόντια, νύχια) που φαίνονται ότι είναι φτιαγμένα αποκλειστικά για να ξεσχίζουν και να κομματιάζουν σάρκες;

Θα προσπαθήσουμε να δώσουμε απάντηση στο διπλό αυτό ερώτημα, με βάση τη Βίβλο και τις επιστημονικές παρατηρήσεις έχοντας υπ’ όψη τη σχετική δυσχέρεια του θέματος, η οποία οφείλεται στην έλλειψη επαρκούς γνώσης και από τις δύο πηγές.

Η Βίβλος είναι πολύ σύντομη στην αναφορά της, οι δε επιστημονικές παρατηρήσεις γίνονται σήμερα. Όχι πριν από χιλιάδες χρόνια, όταν πρωτοδημιουργήθηκαν τα ζώα. Μπορούμε να μιλήσουμε με κάποιες επιφυλάξεις, αφού κανείς σήμερα δεν έχει το πλήρες φάσμα των απαιτούμενων γνώσεων, για να δώσει μια πλήρως ικανοποιητική απάντηση και αφού κανείς δεν ζει κάτω από τις αρχικές εκείνες συνθήκες δημιουργίας.

Ήδη όμως το δεύτερο ερώτημα, δίνει μερική απάντηση στο πρώτο. Γίνεται δηλ. φανερό από τη βιβλική αφήγηση, ότι ο Θεός ο ποιήσας «πάντα καλά λίαν» δεν δημιούργησε ευθύς εξ’ αρχής άγρια σαρκοβόρα ζώα, γιατί όλα τα ζωϊκά πλάσματα αρχικά τρέφονταν με χόρτα και φυτική βλάστηση. Για τα ψάρια δεν γίνεται λόγος στη Βίβλο με τι θα τρέφονταν και έτσι δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι γι’ αυτά.

Σε εκείνη την «παραδείσια αρχική κατάσταση», είναι προφανές ότι δεν υπήρχε ο φοβερός αγώνας περί υπάρξεως όπως τον συνέλαβε ο περίφημος ιδρυτής της εξελικτικής θεωρίας Κάρολος Δαρβίνος τον περασμένο αιώνα, κάνοντας τις δικές του παρατηρήσεις στα νησιά Γκαλαπάγκος. Τότε ασφαλώς τα ζώα δεν επιτίθονταν στον άνθρωπο, αλλά και ο αρχάνθρωπος δεν επιτίθετο στα ζώα για να τα εξολοθρεύσει ή για να τα χρησιμοποιήσει ως τροφή τη σάρκα τους. Ούτε ο άνθρωπος, ούτε τα ζώα, πλάστηκαν για να τρέφονται με σάρκες άλλων ζώντων πλασμάτων. Ο άνθρωπος δημιουργήθηκε για να είναι ο βασιλιάς της γης, συμπεριφερόμενος με στοργικό τρόπο στα ζώα: «Αυξάνεσθε και πληθύνεσθε και γεμίσατε την γην, και κυριεύσατε αυτήν και εξουσιάζετε επί των ιχθύων της θαλάσσης, και επί των πετεινών του ουρανού και επί παντός ζώου κινουμένου επί της γης» (Γένεση 1:28). Αυτή ήταν η αρχική εντολή και συνάμα ευλογία του Θεού.

Τι συνέβη λοιπόν στη φύση και ιδιαίτερα στο ζωϊκό βασίλειο και άλλαξαν τα πράγματα άρδην; Κατ’ αρχάς, έχουμε να παρατηρήσουμε ότι στο φυτικό βασίλειο, παρόλο που τα δέντρα και τα φυτά δημιουργήθηκαν για να είναι ωφέλιμα και ευχάριστα, μετά την πτώση του ανθρώπου και εξαιτίας της, ανάμεσά τους, εμφανίστηκαν «άκανθαι και τρίβολοι» (Γέν. 3:18). Μια τέτοια κατάσταση θα μπορούσε να έχει προέλθει προφανώς από κάποια μετάλλαξη –που κατά κανόνα είναι επιβλαβείς και εκφυλιστικές-, αλλά πιο πιθανόν από μια ανασύνθεση  των γονιδίων που υπήρχαν σ’ αυτά από τον καιρό της δημιουργίας.

Μέσα σε κάθε αρχικό δημιουργηθέν είδος [1], ο Θεός εμφύτευσε μια ικανότητα πλατιάς ποικιλίας, κάνοντάς το στο μέλλον να υιοθετήσει μια ευρεία περιβαλλοντολογική προσαρμογή. Κάτι τέτοιο βέβαια, δεν θα πρέπει να το εκλάβουμε σαν εξέλιξη των ειδών, ή εξελικτική μεταβολή από το απλούστερο στο συνθετότερο και από το κατώτερο στο ανώτερο, όπως το θέλει ο Δαρβινισμός. Το τελευταίο προϋποθέτει μηχανισμούς άλλους και ουσιώδεις δραστικές αλλαγές, που δεν παρατηρήθηκαν ποτέ. Γι’ αυτό, η εξελικτική θεωρία παραμένει μια αναπόδεικτη πολύπλοκη υπόθεση, η οποία δεν εναρμονίζεται από πολλές απόψεις με τη βιβλική άποψη περί δημιουργίας [2].

Αυτές οι αλλαγές-προσαρμογές, εννοούνται μέσα στα πλαίσια του «γένους» που δημιουργήθηκε και στο ίδιο οριζόντιο επίπεδο συνθετότητας που αρχικά προβλέφθηκε. Πρόκειται δηλ., για μια μικρο-εξέλιξη και όχι μακρο-εξέλιξη και μετάβαση από κατώτερο σε ανώτερο και συνθετότερο, όπως το θέλει η θεωρία της εξέλιξης.

Όσο καιρό το περιβάλλον ήταν ευχάριστο και συντελούσε στην παραγωγικότητα , τα χαρακτηριστικά των ζώντων πλασμάτων εμφανίζονταν ευχάριστα και αρμονικά.

Αργότερα όμως, το εχθρικό περιβάλλον του μετά-εδεμικού κόσμου και πολύ αργότερα του μετακατακλυσμιαίου, επέτρεψαν ή μάλλον συνετέλεσαν, ώστε, αρκετά χαρακτηριστικά να προσαρμοστούν σ’ ένα εχθρικό και μη ειρηνικό περιβάλλον.

Έτσι, όχι μόνο ανάμεσα στα οπωροφόρα και ωφέλιμα φυτά εμφανίστηκαν αγκάθια και τριβόλια, αλλά και πολλά άλλα φυτά άρχισαν βαθμιαία να αναπτύσσονται με εκφυλιστικές τάσεις. Μερικά μεταβλήθηκαν σε ουδέτερα ή βλαβερά αγριόχορτα. Ορισμένα μάλιστα, έγιναν και δηλητηριώδη. Πολλά βακτηρίδια που αρχικά ήταν χρήσιμα σε διάφορες οργανικές λειτουργίες, μετατράπηκαν σε ασθενοφόρους επιβλαβείς μικροοργανισμούς. Μερικοί οργανισμοί κατάλληλοι για συν-βίωση με άλλους, μετατράπηκαν σε άχρηστους και έγιναν παράσιτα ζώντας σε βάρος των άλλων.

Παρόμοιες αλλαγές προφανώς άρχισαν να επισυμβαίνουν σιγά-σιγά και στην πανίδα. Ίσως μεγαλύτερες αλλαγές να έλαβαν χώρα με κλιματολογικές και περιβαλλοντολογικές αλλαγές που επακολούθησαν τον τεραστίων διαστάσεων κατακλυσμό (Γένεση, κεφ.7-9), που όπως προκύπτει απ’ τις συνδυασμένες μαρτυρίες της Βίβλου, της συγκριτικής μυθολογίας, της αρχαιολογίας και γεωλογίας, ήταν αναμφίβολα ιστορικό γεγονός [3].

Ενόσω στο φυτικό βασίλειο παρουσιάζονταν εκφυλιστικές τάσεις και αλλαγές, γίνονταν όλο πιο δύσκολα στα ζώα να βρίσκουν την τροφή τους αποκλειστικά από χόρτα και φυτά. Αναγκαστικά, στράφηκαν αλλού για εξεύρεση τροφής. Βαθμιαία, ορισμένα ζώα, άρχισαν να προμηθεύονται θρεπτικά στοιχεία για τις αναγκαίες πρωτεΐνες του οργανισμού τους και άλλη διατροφή, φονεύοντας και τρώγοντας μικρότερα ζώα [4].

Κατά κάποιο τρόπο, μερικά ζωικά είδη άρχισαν να εκδηλώνουν σαρκοβόρες επιθυμίες, λόγω των ελλείψεων που παρουσιάζονταν από το υποβαθμισμένο –σε θρεπτικές ουσίες- φυτικό βασίλειο. Έτσι, μέσα στα πλαίσια της ποικιλίας των ζώντων οργανισμών σ’ ορισμένες οικογένειες, ευνοήθηκαν είδη, ποικιλίες και ιδιαίτερα άτομα, που ανέπτυξαν την ικανότητα να συλλαμβάνουν, να φονεύουν και να τρέφονται με άλλα μικρότερα ζώα. Ζώα, εφοδιασμένα με δόντια και νύχια και άλλα παρόμοια χαρακτηριστικά, προσαρμόστηκαν στις νέες καταστάσεις και κυριάρχησαν, διότι χρησιμοποιούσαν αποτελεσματικότερα τα όργανα αυτά, από άλλα άτομα της ίδιας οικογένειας είδους, που δεν μπορούσαν να τα χρησιμοποιήσουν. Χρησιμοποιώντας τα υπάρχοντα όργανά τους ανάλογα με τις ανάγκες τους και το νέο περιβάλλον, μερικά είδη έγιναν σαρκοβόρα, ενώ τα περισσότερα ζώα εξακολούθησαν να είναι φυτοφάγα. Μερικά είδη εξ’ άλλου, άρχισαν να τρέφονται και με τα πτώματα άλλων ζώων παίζοντας εκκαθαριστικό ρόλο στο περιβάλλον.

Έτσι π.χ. μέχρι σήμερα, ο γορίλας διαθέτει τρομερούς κυνόδοντες τους οποίους όμως χρησιμοποιεί για να ξεσχίζει και να καταβροχθίζει μεγάλες ποσότητες βλάστησης, ενώ τα αιλουροειδή προτιμούν να τρέφονται με σάρκες κατώτερων ζώων. Τα λεγόμενα επιθετικά τους όργανα (νύχια, σιαγόνες, δόντια) αυτά καθ’ εαυτά μπορούν να χρησιμοποιηθούν ποικιλοτρόπως. Όπως ακριβώς ο άνθρωπος μπορεί να χρησιμοποιήσει το χέρι του για να χαϊδέψει τρυφερά αυτόν που αγαπά, ή να το μετατρέψει σε λαβή και να πνίξει κάποιον που μισεί ή εχθρεύεται.

Θα πρέπει επίσης να σημειώσουμε ότι τα λεγόμενα σαρκοβόρα, τρεφόμενα υπό έλεγχο και περιορισμό, αναπτύσσονται και με φυτικές τροφές. Σκύλοι, γάτες, αρκούδες και άλλα σαρκοβόρα, μπορούν να συνεχίζουν να ζουν χωρίς κρέας. Τα πιο πολλά μεγάλα ζώα, ελέφαντες, μαμούθ ήτανε χορτοφάγα. Και οι μεγαλύτεροι δεινόσαυροι ήτανε χορτοφάγοι. Και η φάλαινα, το μεγαλύτερο ζων θηλαστικό, ζει με φυτοπλαγκτόν.

Η θεωρία του Δαρβίνου, ότι η γη δεν είναι παρά ένας τεράστιος στίβος όπου επεμβαίνει ο σκληρός αγώνας για την ύπαρξη με το νόμο της ζούγκλας «ο θάνατος σου ή ζωή μου», είναι μια άποψη που ενέχει σπέρματα αλήθειας, αλλά ταυτόχρονα είναι μονόπλευρη και μεροληπτική. Όπως παρατήρησε ο διάσημος εξελικτικός Στέφεν Τζέι Γκούλντ «Ίσως οι περισσότεροι οργανισμοί να είναι  χαριτωμένοι και όμορφοι όταν τους βλέπουμε, και η ειρηνική συνεργασία να υπερισχύει συνήθως απέναντι στο βίαιο ανταγωνισμό».

Τα περισσότερα άγρια ζώα δεν συγκρούονται για την τροφή τους, αλλά βάζουν σύνορα και δεν εισχωρούν τα μεν στο «βασίλειο» των δε. Ο δε θάνατος των κατώτερων ζώων γίνεται μόνο για την αναγκαία διατροφή και συνήθως είναι σύντομος ή ακαριαίος. Δεν βασανίζουν άλλα ζώα, ούτε αρέσκονται σε βασανισμούς, που στην ουσία είναι επινόηση του διεστραμμένου ανθρώπου.

Μέχρι σήμερα, ο μεγαλύτερος σφαγέας και σκληρότερος κυνηγός στη γη, είναι ο άνθρωπος. Πριν από την εμφάνιση του λευκού π.χ. στην Αμερική, υπήρχαν 60 εκατομμύρια Βίσονες στις πεδιάδες της. Από την αχαλίνωτη σφαγή τους όμως, σήμερα υπάρχουν μόνο μερικές εκατοντάδες…Κι αυτό είναι μόνο ένα παράδειγμα.

Όσον αφορά την επιθετικότητα κάποιων ζώων ενάντια στον άνθρωπο, έχουμε να παρατηρήσουμε, ότι αυτά σπάνια επιτίθενται, εκτός αν προκληθούν, τρομάξουν ή τραυματιστούν. Δηλητηριώδη φίδια, όπως π.χ. η κόμπρα, αν τους δοθεί η ευκαιρία, προτιμούν να βρουν τρόπο ν’ αποφύγουν τον άνθρωπο, παρά να επιτεθούν [5]. Το δηλητήριο των φιδιών, αποδεικνύεται ότι παίζει κάποιο ρόλο για τη λειτουργία του σώματός τους και την πέψη της τροφής τους.

Ακόμα και ο περίφημος μεγάλος λευκός καρχαρίας, που παρουσιάζεται σε κινηματογραφικά έργα ως άγριος αιμοδιψής δολοφόνος και επικίνδυνος για τον άνθρωπο, μπορεί να λεχθεί ότι ποτέ δεν βλέπει τους ανθρώπους σαν πηγή διατροφής. Μόνο κατά λάθος επιτίθεται περνώντας τους για φώκιες ή αν νιώσει ότι απειλείται και πρέπει να υπερασπίσει την περιοχή της κυριαρχίας του (Πήτερ Μπέντσλεϊ, «NATIONAL GEOGRAPHIC» και Miranda Macquitty, Καρχαρίες (1997) σελ. 48).

Άλλωστε, από τα 375 είδη-ποικιλίες καρχαριών που έχουν επισημανθεί, μόνο μερικά απ’ αυτά μπορεί ν’ αποτελέσουν απειλή για τον άνθρωπο. Τα δύο μεγαλύτερα είδη, ο καρχαρίας-φάλαινα και ο καρχαρίας-προσκυνητής, τρέφονται με πλαγκτόν και μικρά ψάρια, αδυνατώντας να καταπιούν κάτι μεγαλύτερο. Φαίνεται ότι, ο πραγματικός σκοπός του καρχαρία όταν επιτίθεται, είναι τα τραυματισμένα ψάρια κάποιου δύτη που δένει συνήθως σε ψαροσακούλα στην περιοχή της μέσης του, παρά ο ίδιος ο δύτης (βλ. Περισκόπιο της επιστήμης, Νοέμβριος 1993, σελ. 44 επ.71).

Ενώ κάθε χρόνο σημειώνονται το πολύ 75 επιθέσεις από καρχαρίες, ο άνθρωπος εξολοθρεύει ετησίως γύρω στα 100 εκατομμύρια καρχαρίες! Αν σκεφθούμε πόσοι άνθρωποι πεθαίνουν κάθε χρόνο από τροχαία ατυχήματα ή ακόμα και από κάποιο τσίμπημα εντόμου, είναι φανερό ότι οι καρχαρίες, θα πρέπει να συγκαταλεχθούν στους ελάχιστα επικίνδυνους εκπροσώπους του ζωικού βασιλείου.

Παραμένει βέβαια –παρά τα όσα είπαμε- το ερώτημα της λεγόμενης ισορροπίας της φύσης, και μερικά άλλα ερωτήματα, που ίσως δεν μπορούν ν’ απαντηθούν με την υπάρχουσα γνώση ικανοποιητικά.

Σχετικά με την ισορροπία της φύσης είναι γνωστόν κατ’ αρχάς, ότι πολλά ζώα έχουν έμφυτους μηχανισμούς για να μειώνουν την παραγωγικότητά τους όταν υπερπληθυνθεί το είδος τους. Αλλά ακόμα, είναι πολύ πιθανόν, ότι οι αρχικές ισορροπίες στο αρχικό περιβάλλον, συμπεριλαμβανομένης της γονιμότητας εκάστου είδους ήταν αρκετά διαφορετικές από τις σημερινές [6].

Στη φύση υπάρχουν πολλά μυστήρια που ακόμα ο άνθρωπος δεν έχει λύσει και προφανώς θα χρειαστεί πολύ χρόνο για να επιλύσει. Όπως είχε επισημάνει ο ΄Αλμπερτ Αϊνστάιν, η φύση είναι ένα μεγάλο βιβλίο που είναι γεμάτο μυστήρια και ως τώρα δεν φανέρωσε όλα τα μυστικά του (Η εξέλιξη των ιδεών στη φυσική, σελ.21).

Το πιο αξιόλογο που μπορεί να λεχθεί εν κατακλείδι είναι, ότι στη Βίβλο, σε άλλα χωρία, γίνεται λόγος ότι σ’ έναν μελλοντικό κόσμο θα γίνει μια αποκατάσταση των πραγμάτων (Πράξ.3:21), και θα υπάρξει ένας ειρηνικός κόσμος, χωρίς διαμάχη και επιθετικότητα μεταξύ των ζώων ή ανάμεσα στον άνθρωπο και τα ζώα. Από την πτώση του ανθρώπου και εντεύθεν «όλη η κτίση συστενάζει και συναγωνιά –ως αποτέλεσμα της αμαρτίας/αστοχίας του ανθρώπου- αναμένουσα την ελευθερία των υιών του Θεού» σύμφωνα με τον απ.Παύλο (Ρωμ.8:21-22). Θα γίνει δηλ. μεταξύ άλλων, μια αποκατάσταση των αρχικών εδεμικών συνθηκών στη γη (Ησαίας 11:6-9, Ωσηέ 2:18). Η μεγαλειώδης υπόσχεση του Θεού είναι να προσμένουμε «Νέους ουρανούς και νέα γη, εν οις δικαιοσύνη θα κατοικεί» (Β’ Πέτρου 3:13 και Ησαίας 65:25). Τότε ασφαλώς θα έχουμε πλήρη και ικανοποιητική απάντηση για πολλές σημερινές απορίες.

Δ.Κ.Τ.

Βιβλιογραφία:

C.S.Lewis, The problem of pain (1940)

A.E.Wilder-Smith, Ist das ein Gott der biele? (1971)

H.M.Morris, The Genesis Record (1976)

H.M.Morris & M.Clark, The Bible has the answer (1978)